در جست‌وجوی زمان از دست رفته

دولت امسال هم به روال سال‌های قبل عمل کرده. نه بودجه خاصی را به رفاه اختصاص داده و طرحی جدید درانداخته و نه در کم‌درآمدی نفتی، از هزینه‌های رفاهی زده. اما مجلس نهم در آخرین بودجه‌ای که تصویب کرده دشواری‌هایی برای دولت خلق کرده است. بندهایی را از بودجه حذف کرده که از نگاه دولت گره‌گشا بوده و پیشنهاداتی به بودجه ملحق کرده که دردسرساز است. مجلس دولت را مکلف کرده یارانه 24 میلیون نفر را حذف کند، بنزین را دو نرخی کند و نرخ دوم به معنای افزایش قیمت‌هاست و تسهیلاتی برای ازدواج جوانان پیشنهاد داده که دولت زیر بار تامین اعتبارات آن نرفته است.
جنس پیشنهادات الحاقی مجلس مشخص است. پیشنهاداتی در تماس نزدیک با معیشت مردم. پیشنهاداتی که سال قبل مجلسِ در آستانه انتخابات از کنار آن به سادگی گذشت. اما امسال دولت در آستانه انتخابات را ملزم به اجرای آن کرده است. بودجه سال جاری برای دولت حساس است. بودجه‌ای که دولت روحانی با آن به سمت مبارزات انتخاباتی سال 1396 خواهد رفت. اما کاهش قیمت نفت از یک‌سو دست دولت را در ارائه پیشنهادات رفاهی بیشتر بسته و از سوی دیگر مجلس تکالیفی برای دولت وضع کرده. تکالیفی که ممکن است هم بر معیشت افراد تاثیر بگذارد و هم عدم اجرای برخی از آنها، این نگاه را ایجاد کند که دولت به بخش رفاهی بی‌توجه است. مانند پیشنهاد الحاقی غلامرضا مصباحی‌مقدم برای افزایش سه‌برابری سقف وام ازدواج که به‌رغم تصویب در مجلس، با مخالفت جدی دولت مواجه شد.
برخی می‌گویند اینها سنگ‌های سیاسی مجلس در پیش پای دولت است. سنگ‌هایی در تماس نزدیک با معیشت مردم که در آستانه انتخابات ممکن است رای‌های صندوق روحانی را نشانه بگیرد. اما برخی از کارشناسان نگاهی دیگر به این موضوع دارند. آنها معتقدند بودجه امسال می‌تواند در بخش رفاه و معیشت بودجه مطلوبی باشد. نه از آن جهت که دارای نشانه‌های ایجاد رفاه و حمایت‌های مالی مستقیم بیشتر برای افراد مختلف است. بلکه از آن جهت که دولت را مجبور می‌کند جلوی نشت هزینه‌های رفاه در بخش‌های بی‌اثر را بگیرد. مانند یارانه بی‌ثمر به حامل‌های انرژی در شرایطی که دولت می‌تواند هم قیمت‌ها را افزایش دهد و هم مانع تورم شود. یا حذف یارانه دهک‌های بی‌نیاز که دریافت و عدم دریافت یارانه تاثیری بر زندگی‌شان نمی‌گذارد.
فرشاد فاطمی و علی مزیکی دو اقتصاددان دانشگاه صنعتی شریف در این پرونده معتقدند بودجه 95 در بحث معیشت نه منجر به بهبود اوضاع می‌شود و نه اوضاع را از این بدتر می‌کند. فاطمی در گفت‌وگویش تاکید می‌کند افزایش قیمت بنزین تورم‌زا نیست و تاثیر منفی بر زندگی مردم نمی‌گذارد. اما شاید فرصتی باشد برای دولت تا اکنون که قیمت‌های جهانی به حداقل ممکن رسیده یک بار برای همیشه مساله بنزین را حل کند. مزیکی هم در یادداشتی که نوشته تاکید می‌کند بودجه‌هایی که در سرفصل رفاه هزینه می‌شود الزاماً منجر به رفاه نمی‌شود. اما ممکن است بودجه بخش‌های دیگر رفاه به همراه بیاورد.
شاید مخلص کلام این باشد که بودجه فعلی بودجه‌ای بی‌تاثیر بر رفاه و معیشت است. بخش‌هایی که مستقیماً با رفاه و معیشت سروکار دارند تغییری در شرایط فعلی ایجاد نمی‌کنند. اما اگر دولت در بخش‌های دیگر مانند اشتغال، رشد اقتصادی و جذب سرمایه‌گذاری بتواند موفق باشد، نمره رفاهش هم بالا می‌رود.