ضعف‌ها زیر ذره‌بین رفت

مجمع ایران و اروپا در سال جاری توسط یک شرکت وابسته به ایرانیان خارج از کشور تنظیم، سازماندهی و برگزار شده ‌بود. بر اساس برآورد من در این همایش حدود 400 نفر شرکت کرده ‌بودند و تقریباً حدود نیمی از شرکت‌کنندگان ایرانیان داخل و خارج از کشور بودند که در اروپا و آمریکا ساکن هستند. این افراد عمدتاً کسانی بودند که موضوعات مربوط به ایران را دنبال می‌کنند یا فعالیت تجاری در زمینه‌های مختلف با ایران دارند یا می‌خواهند که در ایران سرمایه‌گذاری داشته باشند. بقیه نیز شرکت‌کنندگان خارجی بودند و ترکیب اصلی شرکت‌کنندگان غیر‌ایرانی بیش از همه شرکت‌ها و موسسات مشاور در زمینه‌های گوناگون نظیر سرمایه‌گذاری، حقوقی، حسابرسی و حسابداری، مالی، کارگزاری و بورس و... بودند. همچنین تعدادی از فعالان بازارهای سرمایه و خدمات مالی که به دنبال حضور در بازار سرمایه ایران بودند یا خدمات مالی و بانکی را به افرادی که متقاضی کار با ایران هستند ارائه می‌کنند، نیز در این مجمع حضور داشتند. همین‌طور شرکت‌های اروپایی علاقه‌مند به کار با ایران نیز در این مجمع حضور گسترده‌ای داشتند. همایش در دو روز، با چند سخنرانی انفرادی و چندین پنل اختصاصی برگزار شد.

دستاوردهای مجمع ایران و اروپا

اولین دستاورد این مجمع و طبیعتاً این قبیل همایش‌ها، اطلاعاتی ‌است که به اشتراک گذاشته‌ می‌شود و افراد حاضر در آنها می‌توانند به تناسب کارشان، از آن اطلاعات بهره‌مند شوند. بنابراین می‌توان مهم‌ترین دستاورد این همایش را به اشتراک گذاشتن اطلاعات اقتصادی از ایران دانست. موسسان مشاوره حاضر در مجمع ایران و اروپا از اطلاعات بانک، بازار سرمایه و ابعاد مختلف سیاسی و اقتصادی ایران که در همایش مطرح شد برای تحلیل‌ها و توصیه‌هایشان به شرکت‌های اروپایی استفاده می‌کنند تا شرکت‌های اروپایی این توصیه‌ها را لحاظ کنند. دستاورد بعدی این همایش شبکه‌سازی است که بین ایرانی‌ها و شرکت‌های غیر‌ایرانی مستقر در آن همایش برقرار شد. این شبکه‌سازی در آینده می‌تواند زمینه‌ساز شکل‌گیری همکاری‌هایی شود. اگر موسسات مشاوره بتوانند طرف‌های خود را در ایران شناسایی کنند می‌توانند به صورت مستمر و سازمان‌یافته به تبادل اطلاعات بپردازند و توسعه خدمات برای مشتریان‌شان را از طریق شرکت‌های داخلی محقق کنند. همچنین سایر شرکت‌های حاضر در این مجمع توانستند ایرانیانی را که با آنها علایق مشترک دارند پیدا کنند و پایه ارتباط و آشنایی را برای همکاری‌های آینده با آنها بنا نهند.

دستاورد بعدی این همایش این بود که موضوع سرمایه‌گذاری در ایران یک‌بار دیگر روی تلکس رسانه‌ها، خبرگزاری‌ها، روزنامه‌ها و... قرار گرفت. به هر حال بحث ایران و فرصت کار با ایران که این روزها به شکل‌های مختلف مطرح است با طرح شدن هرچه بیشتر گوش‌های بیشتری را تیز می‌کند و فعالان اقتصادی بیشتری را به دنبال کردن موضوعات ایران ترغیب می‌کند. در نهایت، دستاورد آخر که با تاخیر می‌تواند آشکار شود ایجاد همکاری بین بازار ایران و شرکت‌های خارجی است.

هشدار نسبت به حضور سرمایه‌گذاران در ایران

تعدادی از سخنرانان در این همایش با احتیاط و با تاکید بیشتر روی ریسک‌ها و نقاط احتیاط و نقاط ضعف ایران، اطلاعاتی را به شرکت‌کنندگان در این همایش ارائه می‌دادند. به عبارتی این افراد نیمه خالی آن را آشکارتر و با وضوح بیشتری نسبت به نیمه پر لیوان مطرح می‌کردند. دلیل اول این موضوع از نظر من این است که احساس این سخنرانان این بود که امکان دارد شرکت‌ها، سرمایه‌گذاران و همچنین رفت‌وآمدهای اخیر هیات‌هایی که از سوی اروپایی‌ها به ایران انجام می‌شود منجر به اتخاذ تصمیمات هیجانی و عجولانه شود و این سخنرانان می‌خواستند به آنها هشدار دهند که باید طرف ضعف و ریسک را نیز در تصمیم‌گیری‌های خود برای سرمایه‌گذاری در ایران در نظر بگیرند. موضوع دوم این است که تلقی آنها این است که هنوز کار با ایران به اتمام نرسیده است. همچنین زمان برداشته شدن تحریم‌ها هنوز اعلام نشده ‌است و کار با ایران هنوز ادامه دارد لذا نباید عجله کرد و باید احتیاط پیشه کرد. دلیل دیگر مطرح شدن این هشدارها از سوی برخی از سخنرانان این بود که به اعتقاد آنها باید مدتی رفتار ایران و پایبندی آن را به برجام ملاحظه و مرور کرد تا به تعبیر آنها ما پس از لغو تحریم‌ها تخطی از برجام نداشته باشیم. زیرا در این‌صورت است که همه چیز می‌تواند به حالت قبل از مذاکرات بازگردد. دلیل دیگر موضع این سخنرانان این بود که حضور و مشارکت آمریکایی‌ها در ایران را مهیا و آماده نمی‌دیدند. به دلیل اینکه هنوز تحریم‌های غیر‌هسته‌ای آمریکا و اتحادیه اروپا علیه ایران برداشته نشده‌است. همچنین آنها معتقد بودند مسوولان کشور ما هم همچنان بدبینی خود را به آمریکا دارند و چندان استقبالی از حضور شرکت‌های آمریکایی در ایران نمی‌کنند. البته شاید دلایل پشت پرده دیگری نیز برای هشدارهای این مسوولان در خصوص عدم حضور شرکت‌های اروپایی در ایران وجود داشته ‌است که ما از آن بی‌اطلاع هستیم. به‌طور مثال شاید دولت‌ها به سخنرانان توصیه کرده باشند که بحث کار با ایران را خیلی خوب و زیبا جلوه ندهند و صحبت‌هایی هم درباره مسائل و مشکلات داشته ‌باشند. به‌‌طور مشخص دو تن از سخنرانانی که مشکلات و مسائل را در روز اول مطرح کردند سفرای سابق و فعلی کشور سوئیس بودند. البته مواضع این دو نفر به نسبت قبل مثبت‌تر بوده اما در این جلسه مشهود بود که سخنان آنها با احتیاط و با نگاهی به تعبیر خودشان واقع‌بینانه و به تعبیر ایرانیان حاضر در جلسه بدبینانه مطرح می‌شد. شاید این شکل از سخنرانی و مطرح کردن موضوعات، استراتژی دولت سوئیس بود و شاید هم نظرهای شخصی خودشان بود. البته آنها در خلال سخنرانی‌هایشان اعلام می‌کردند که بحث را از زاویه تحلیل شخصی

مطرح می‌کنند.

ذره‌بین بر روی نقاط ضعف ایران

سخنرانان دیگر هم مواضع مشابهی اتخاذ کردند و بر روی نقاط ضعف اقتصاد ایران و سیستم ایران ذره‌بین گذاشته بودند. اما نکته‌ای که در جمع‌بندی این سخنرانان مطرح و تاکید می‌شد این بود که درست است که این مشکلات و کاستی‌ها در اقتصاد ایران وجود دارد و باید برای سرمایه‌گذاری آنها را مد نظر قرار داد، اما کار در ایران در مقایسه با کشورهای دیگری که در چند سال گذشته با موضوعات و مشکلات سیاسی و اقتصادی مواجه بودند مثل روسیه، پاکستان، سودان، نیجریه و... مثل قدم زدن در پارک است. به این معنی که کار در ایران بسیار راحت‌تر و آسان‌تر از کار در آن کشورهاست.

دفاع سخنران ایرانی از اقتصاد ایران

سخنرانان ایرانی عموماً به موضوعات و تهدیداتی که در سخنرانی‌های قبلی بود پاسخ دادند. این پاسخ‌ها تلویحی و تشریحی بود. همچنین وضعیت ایران را بیان و ریسک‌های موجود را نیز مطرح کردند که به چه صورت است و چه تاثیری خواهد داشت. خود من به عنوان یکی از سخنرانان توضیح دادم که شکاف عمیقی بین ادراک ریسک و ارزیابی ریسک در ایران وجود دارد. ادراک ریسکی که بسیار بالاتر از ریسک واقعی و ارزیابی‌شده است مضر است و باید به کاهش این شکاف توجه بیشتری شود. همچنین تاکید کردم که متدولوژی‌های ارزیابی ریسک هم با نگرش و رویکرد کشورهای اروپایی و آمریکایی تدوین شده و با این عینک نمی‌توان ارزیابی درستی از ریسک اقتصادی کشورها به خصوص در خاورمیانه داشت. همچنین مقایسه کشور ایران با سایر کشورهای منطقه نشان‌دهنده این است که ما در خاورمیانه با ثبات‌ترین کشور هستیم و قوی‌ترین زیرساخت اقتصادی و صنعتی را داریم و از حیث صادرات و واردات و تنوع اقتصاد از سایر کشورها جلوتریم. همچنین از حیث تهدیدات امنیتی و سیاسی از همه کشورهای منطقه آرام‌تر و با‌ثبات‌تر هستیم. شرکت‌کنندگانی که حوصله کردند و سخنرانی هر دو گروه را تا پایان شنیدند این‌طور عنوان کردند که سخنرانان ایرانی توانستند پاسخ‌ها و استدلالات درستی را در خصوص بیان جایگاه و وضعیت واقعی ایران ارائه دهند.