وقتی حجاب‌ها کنار می‌رود

در میان 40 صنعتی که به بازار سرمایه راه یافته‌اند، صنعت بانکداری با ارزش بازاری حدود 42 هزار میلیارد تومان و با حضور 17 بانک در ردیف سوم قرار گرفته است؛ صنعتی که به دلیل ابتلا به برخی ناکارایی‌ها، توانسته است بازار سرمایه و بازیگران آن را نیز به التهاب بکشاند. چه آنکه، همچنان پس از کش و قوس‌های فراوان و به‌رغم مداخله این مقام و آن مقام، همچنان نماد 10 بانک در بورس و فرابورس، متوقف مانده است. سازمان بورس به دلایلی همچون «عدم برگزاری مجمع عمومی سالانه» و«تعدیل درآمد هر سهم» از بازگشایی نماد این بانک‌ها خودداری کرده و برگزاری «مجمع و ارائه مصوبات» و نیز «ارائه اطلاعات پیش‌بینی سود هر سهم» را به عنوان اقداماتی برشمرده که برای بازگشایی این نمادها باید انجام شود. ابلاغیه بانک مرکزی مبنی بر اجرای استانداردهای IFRS سیستم بانکی را به زحمت انداخته است. گویی حجاب‌ها کنار رفته و مدیران بانکی دیگر قادر نیستند با حساب‌سازی در فضایی غیرشفاف، زیان‌های خود را سود جلوه دهند. البته مقامات بانک مرکزی بر این نکته تاکید دارند که صورت‌های مالی مدنظر بانک مرکزی موجب زیان‌ده‌شدن بانک‌ها نشده و این استانداردها تغییری در سود و زیان ایجاد نکرده است. در این میان اگرچه، تشخیص اینکه کدام بانک‌ها در ترازنامه زیان شناسایی کرده یا خواهند کرد تا حدودی دشوار است؛ به این دلیل که اغلب این بانک‌ها در حال تغییر اقلام ترازنامه‌ای خود هستند اما شواهدی که از رشد دارایی‌های بی‌کیفیت آنها وجود دارد، از احتمال زیان سنگین دیگر بانک‌ها حکایت می‌کند. بررسی روند شش‌ساله مانده تسهیلات و سپرده‌های بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری تا پایان شهریورماه 1395 نشان می‌دهد مانده سپرده‌ها از حدود 349 هزار میلیارد تومان به 1164 هزار میلیارد تومان افزایش یافته است؛ یعنی میزان سپرده‌ها در این شش سال به طور تقریبی به چهار برابر افزایش یافته است؛ حال آنکه میزان تسهیلات اعطایی با روند رشد سپرده‌ها همراه نبوده و از 347 هزار میلیارد تومان به 896 هزار میلیارد تومان افزایش یافته است. کارشناسان در تحلیل این ارقام، این گمانه را مطرح می‌کنند که سپرده‌های بانکی به جای آنکه به اعطای تسهیلات اختصاص پیدا کند، صرف سرمایه‌گذاری‌هایی شده است که بازدهی چندانی در پی نداشته و این عملکرد، ارزش دارایی بانک‌ها را بعضاً دچار کاهش کرده است. نتیجه آنکه نوع عملکرد نظام بانکی طی سال‌های گذشته به سمت و سویی سوق یافته که در سال 1394، جمع بدهی و حقوق صاحبان سهام بانک‌های بورسی معادل 880 هزار میلیارد تومان برآورد شده؛ در حالی که ارزش جمع سپرده‌های جذب شده، حدود 694 هزار میلیارد تومان ارزیابی شده است. حال آنکه رقم سرمایه و افزایش سرمایه در جریان، تنها 33 هزار میلیارد تومان است. این ارقام حاکی از آن است که حدود 20 برابر بیش از سرمایه بانک‌ها، سپرده جذب شده است. روزنامه دنیای اقتصاد در واپسین روزهای آذرماه خبر داد که رئیس‌جمهوری با برگزاری جلسه‌ای با حضور مدیران بانک‌ها و مسوولان بانک مرکزی، قصد دارد به راهکاری عملی برای بسته بودن نمادهای بانک‌های بورسی دست یابد؛ با این وصف، آیا رئیس‌جمهوری و دولتمردانش می‌توانند به راهکاری عملی و اصولی برای بهبود عدم توازن ترازنامه بانک‌ها دست پیدا کنند؟