دیپلماسی اروپایی

توافق هسته‌ای ایران و گروه 1+5 که تیرماه سال 1394 تحقق یافت، به گشایش افق‌های جدید در روابط دیپلماتیک ایران با جامعه جهانی منجر شد. به دنبال این موضوع، دیپلمات‌های عالی‌رتبه اروپایی سفرهای خود را برای گسترش مناسبات سیاسی با ایران در برنامه قرار دادند.

اولین سفر پسابرجامی اروپاییان بلندپایه به ایران در تاریخ 6 مردادماه سال جاری به وسیله فدریکا موگرینی، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به تهران صورت گرفت. هرچند سفر موگرینی به ایران یک‌روزه بود اما در دیدارهای متعدد مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با مقامات ایران مباحث بسیاری در خصوص حل مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی مطرح شد؛ به طوری که بسیاری از کارشناسان تاکید کردند در جریان چنین سفرهایی نقشه راه جدیدی در روابط ایران با اتحادیه اروپا ترسیم می‌شود. یک روز پس از موگرینی، لوران فابیوس وزیر امور خارجه فرانسه به دعوت همتای خود وارد تهران شد. حضور وزیر امور خارجه فرانسه در تهران در حالی بود که بعد از 17 سال یک وزیر امور خارجه فرانسه به تهران سفر می‌کرد. هرچند ایران و فرانسه دارای سابقه طولانی روابط بودند، اما این روابط در سال‌های اخیر با فراز و نشیب‌هایی مواجه بود. بر این اساس حضور فابیوس کمی بعد از توافق هسته‌ای، نشان از آن داشت که فرانسوی‌ها قصد دارند روابطی بهتر در زمینه‌های مختلف با ایران برقرار کنند. در جریان مذاکرات توافق شد که گفت‌وگوهای سیاسی میان دو کشور گسترش پیدا کند و وزیر امور خارجه فرانسه ازسرگیری دوباره روابط با تهران را سرآغاز فصل جدید از همکاری‌ها میان تهران و پاریس دانست. فابیوس در حالی به تهران سفر کرد که دعوتنامه رسمی فرانسوا اولاند، رئیس‌جمهور فرانسه برای همتای ایرانی‌اش را در جیب داشت و آن را به حسن روحانی تقدیم کرد. بسیاری این اقدام فرانسه را افزایش مناسبات سیاسی این کشور با ایران تحلیل کردند که دلیل آن نیز اهمیت استراتژیک و جایگاه ایران در منطقه است. در تاریخ 13 مردادماه سال جاری اما پائولو جنتیلونی، وزیر امور خارجه ایتالیا وارد تهران شد تا اولین سفر مقامات عالی‌رتبه ایتالیایی به کشورمان پس از توافق وین رقم بخورد. هر چند طی دو سال گذشته وزرای خارجه ایتالیا دو سفر به تهران داشتند، اما این سفر به منظور افزایش مناسبات سیاسی ایتالیا با ایران صورت گرفت. ایتالیا طی سال‌های پس از انقلاب اسلامی، همکاری گسترده‌ای با ایران داشته و از جمله کشورهای اروپایی بود که همواره از شرکای قوی کشورمان محسوب می‌شد. با توجه به ظرفیت قابل توجه این کشور، زمینه برای احیا و تقویت بیش از پیش روابط دو کشور به دنبال توافق هسته‌ای شکل گرفت. فرانک والتر اشتاین مایر، وزیر امور خارجه آلمان نیز در مهرماه سال جاری وارد تهران شد. کمتر از چهارماه بعد از آن نیز این مقام آلمانی بار دیگر در بهمن‌ماه سال جاری به تهران سفر کرد. سفر مقامات آلمانی در حالی صورت گرفت که آلمانی‌ها در مراحل طاقت‌فرسای مذاکرات هسته‌ای نقش کاتالیزور را در میان سه کشور اروپایی بازی کردند تا ضمن کاهش چالش‌ها، از اختلاف‌نظرها نیز کاسته شود. با روی کار آمدن دولت یازدهم و تغییر سیاست‌های دستگاه دیپلماسی ایران، اروپایی‌ها اندک‌اندک فاصله خود را با ایران کمتر می‌کنند. در دو سال گذشته وزرای امور خارجه کشورهای اروپایی تمام تلاش خود را در جریان مذاکرات نفسگیر به کار گرفتند تا بتوانند توافق هسته‌ای را که در سال ۲۰۰۵ با تحریک آمریکا از امضای آن سر باز زده بودند، به سرانجام برسانند. سفر مقامات این کشورها فرصتی برای تبادل‌نظر با مقام‌های ایرانی درباره موضوعات منطقه‌ای و دوجانبه است؛ به طوری که تحولات صورت‌گرفته در حوزه‌های روابط دوجانبه از حوزه مناسبات سیاسی و رایزنی‌های منطقه‌ای طی دو سال اخیر شکوفایی مجدد روابط را نوید می‌دهد.

تمایل اروپاییان به برقراری دوباره روابط گسترده سیاسی با ایران، بعد از رفع تحریم‌ها نشان از اهمیت استراتژیک ایران در منطقه دارد و اینکه کشورهای اروپایی قصد دارند، مناسبات خود را توسعه‌ یا همکاری استراتژیک سوق دهند، تا از این طریق بتوانند بسترهای مناسب امنیتی در خاورمیانه ایجاد کنند و به حل معضلات امنیتی منطقه بپردازند.