دیپلماسی فارسی

ماه پایانی توافق هسته‌ای ایران و غرب سرشار از حوادث و رویدادهای غیرمترقبه بود. نیمه‌شب سه‌شنبه، 23 دی‌ماه 94 -با احتساب اختلاف ساعت میان ایران و آمریکا- درست دو روز مانده به توافق هسته‌ای، دو فروند شناور رزمی آمریکایی که 10 تفنگدار مسلح سرنشین آن بودند، وارد آب‌های سرزمینی جمهوری اسلامی ‌ایران شدند. حوالی «جزیره فارسی» که نامی شدیداً تمثیلی دارد، محل خطای تفنگداران نیروی دریایی آمریکا بود؛ نیروهای مسلحی که به وسیله واحدهای شناور رزمی منطقه دوم نیروی دریایی سپاه توقیف و دستگیر شدند.

خبر دستگیری 10 ملوان آمریکایی را ابتدا پنتاگون، مقر فرماندهی وزارت دفاع ایالات متحده آمریکا اعلام کرد. پنتاگون حتی از عبارت «ملوانان این قایق‌ها از سوی نیروی دریایی ایران نجات یافته‌اند» استفاده کرد. ساعتی بعد روابط عمومی سپاه پاسداران، تریبون اطلاع‌رسانی را در دست گرفت و جزییات دقیقی از دلیل دستگیری نظامیان آمریکایی در خلیج فارس منتشر کرد. بر اساس این اطلاعات دو شناور آمریکایی مجهز به سلاح‌های نیمه‌سنگین و هرکدام از قایق‌ها مجهز به سه مسلسل کالیبر 50 بودند. سردار شریف، سخنگوی سپاه گفت: «پس از انجام تحقیقات، اگر مشخص شود که کار آنها عمدی نبوده، برخورد دیگری صورت خواهد گرفت؛ اما اگر در تخلیه اطلاعاتی و گفت‌وگو با آنها مشخص شود که ورود آنها به‌منزله انجام کارهای اطلاعاتی و کارهای بی‌ربط بوده، قطعاً مسوولان مربوطه اقدامات لازم را انجام خواهند داد.»

بر اساس اطلاعاتی که از دستگاه‌های جی‌پی‌اس آمریکایی‌ها به دست آمد، آنها حدود دو کیلومتر در آب‌های سرزمینی کشورمان وارد شده بودند. پیتر کوک، سخنگوی کاخ سفید تاکید کرد که ورود به آب‌های ایران سهوی بوده است. آن‌طور که سردار فدوی فرمانده نیروی دریایی سپاه پاسداران بعد از آن گفت، آمریکایی‌ها از کویت به بحرین می‌رفتند و ظاهراً هماهنگی مناسبی میان این شناورها و ناوبر این منطقه وجود نداشته و در حال طی کردن این مسیر، سیستم آنها دچار مشکل و ارتباطشان قطع شد و وارد آب‌های ایران شدند. بسیاری بعد از شنیدن خبر دستگیری ملوانان، نگران برهم خوردن توافق بین‌المللی برجام بودند. اتفاقی که اگر به خوبی از سوی تمامی دستگاه‌های دولتی و حاکمیتی کشور و همچنین همراهی دولت و به‌خصوص وزارت خارجه آمریکا، مدیریت نمی‌شد، می‌توانست تبعات غیرقابل پیش‌بینی داشته باشد. گفته شده جان کری طی تماسی تلفنی با ظریف خواستار حل و فصل ماجرا و آزادی ملوانان آمریکایی شده بود. با این حال عده‌ای این رویداد را با ماجرای دستگیری ملوانان انگلیسی در دوره محمود احمدی‌نژاد مقایسه می‌کردند. ملوانانی که با درخواست رئیس دولت وقت با کت‌وشلوار ایرانی و در تهران و با پخش زنده تلویزیونی راهی بریتانیا شدند و بعد از آن جز مطایبه و شوخی چیزی دستگیر دولت نشد. اما ماجرا این‌بار -شاید به دلیل تفاوت و ماهیت دو دولت دهم و یازدهم- شکل متفاوتی یافت و آن‌طور که بعدها مشخص شد، وزیر خارجه ایران و فرماندهان سپاه با هماهنگی مسوولان رده‌بالای حکومتی و بعد از مطمئن شدن از ورود سهوی ملوانان آمریکایی، دستور آزادی آنان را صادر کردند و در نهایت توافق هسته‌ای برجام دو روز بعد در میانه شب 26 دی‌ماه اجرایی شد. اتفاقی که می‌توانست نوعی توطئه از سوی مخالفان برجام در آمریکا تلقی شود، با مدیریت دقیق و به‌موقع در کمتر از 16 ساعت تمام شد. حالا که چند ماهی از ماجراهای آن روزها می‌گذرد، هنوز تبعات دستگیری آمریکایی‌ها از سوی سپاه پاسداران ایران، در آمریکا محل منازعه میان دو جریان سیاسی این کشور است و حتی ممکن است آن‌طور که جان مک‌کین گفته پای ملوانان را برای پاسخگویی و البته حمله جمهوریخواهان به دولت باراک اوباما به کنگره باز کند. کارکرد تبلیغاتی ماجرای دستگیری ملوانان آمریکایی در ایران نیز تا روز 22 بهمن ادامه داشت و بعد از پخش تصاویر چهره‌های گریان ملوانان آمریکایی در تلویزیون، برنامه‌ای از زمان دستگیری ملوانان آمریکایی در شهرهایی مثل قم و تهران در روز پیروزی انقلاب اسلامی اجرا شد که البته هر دو اقدام با مخالفت‌هایی در داخل کشور با تاکید بر ضرورت رعایت اخلاق اسلامی روبه‌رو شد.