ضیافت در تهران

تصاویری که از ایران طی ماه‌های نخست سال 2016 منعکس شد نوعی دکوپاژ محیطی بود، به گونه‌ای که رهبران بزرگ‌ترین کشورهای شرقی در زمان اندکی مهمان تهران بودند. حضور رهبران دو عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد در تهران بعد از گذشت بیش از 10 سال، نشان از نوعی همگرایی منطقه‌ای و تغییر رویکرد به جمهوری اسلامی ایران در عرصه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی دارد. این تصاویر جدید نه‌تنها بر چهره جهانی و منطقه‌ای ایران موثر است، بلکه قادر است پیوندی میان همسایگان ایران و حاشیه سازمان همکاری‌های شانگهای ایجاد کند.

در این دکوپاژ محیطی، ایران و کشورهای قدرتمند شرقی بالاخره سر میز مذاکره در خصوص مسائل متنوعی از جمله موضوعات اقتصادی و امنیتی به بحث و تبادل‌نظر پرداختند و تصمیم‌سازی‌ها در حوزه‌های متنوع با حضور دو رئیس‌جمهور چین و روسیه در تهران اتخاذ شد.

نباید از نظر دور داشت که این دو کشور در دوره تحریم‌های بین‌المللی مناسبات خود را با تهران حفظ کرده‌اند و حتی در برخی از حوزه‌ها گسترش داده‌اند. تهران با پکن و مسکو در خصوص مبارزه با گروه‌های تکفیری فصل مشترک دارد و تهدیدات این جریان‌های تروریستی برای هر سه کشور از اهمیت قابل ملاحظه‌ای برخوردار است. به همین جهت می‌توان این چالش را وتر مثلث روابط امنیتی ایران، روسیه و چین برشمرد. در این میان نباید فراموش کرد که انرژی یکی دیگر از راس‌های مهم چندضلعی روابط ایران و دو کشور روسیه و چین است. هر سه کشور در حال حاضر می‌توانند با نقش‌آفرینی حداکثری در بازارهای جهانی نفت تاثیرگذار بوده و موجبات امنیت منطقه‌ای از جمله امنیت شبه‌قاره هند را از طریق خط لوله گاز تامین کنند. روسیه و چین هر دو عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد هستند و قادرند در تصمیم‌سازی‌های بین‌المللی علیه یک‌جانبه‌گرایی‌های غرب اعمال ‌نفوذ کنند. به طوری که حتی در دوران پیش از فروپاشی شوروی، مسکو بیشترین استفاده‌کننده از حق وتوی خود در میان کشورهای عضو به شمار می‌رفت. با جست‌وجویی کوتاه و اجمالی در سوابق مناسبات سه کشور ایران، روسیه و چین به همکاری‌های موفق در عرصه‌های مختلف سیاسی و اقتصادی پی می‌بریم که یکی از نمونه‌های بارز آن تحولات کنونی در کشور سوریه است که بدون دخالت روسیه و نقش مستشاری جمهوری اسلامی و تکیه بر نقش جهانی چین، باید شاهد فروپاشی نظام سیاسی در سرزمین شام می‌بودیم. همکاری‌های ایران با کشورهای شرقی از منظر داخلی نیز جایگاه ویژه‌ای دارد؛ به‌طوری‌که هیچ‌گاه در تاریخ ایران مدرن شاهد دخالت در امور داخلی ایران از سوی کشورهای روسیه و چین نبوده‌ایم؛ در حالی که کشورهای غربی از هر فرصتی برای اعمال سلیقه و مانور روی مبحث نفوذ استفاده می‌کنند. کشورهای فوق همچنین به علت نداشتن مرز مشترک با جمهوری اسلامی ایران هیچ‌گاه به عنوان یک تهدید مستقیم علیه امنیت ملی مطرح نیستند؛ به‌طوری‌که این موضوع مکمل نبود هم‌پیمانی و همکاری در قالب یک قرارداد نظامی و امنیتی با همسایگان و دشمنان جمهوری اسلامی نیز نمود عینی می‌یابد که در غرب عملاً هیچ نمونه عکسی وجود ندارد. ضیافت در تهران حاوی پیام‌های متنوعی از سوی سعدآباد بود؛ به طوری که اکنون ایران با چهره‌ای جدید خود را به عرصه‌های بین‌المللی معرفی می‌کند و قادر خواهد بود تا نقش منطقه‌ای خود را با توجه به علاقه‌مندی‌های مشترک گسترش دهد. سرمایه‌گذاری گسترده چینی‌ها و همچنین روسیه در اقتصاد ایران در شرایطی رخ می‌دهد که دیگر رقبای منطقه‌ای تهران به واسطه سیاست‌های غیرواقع‌گرایانه خود در رکود به ‌سر می‌برند. در حالی که رئیس‌جمهور چین به عربستان سعودی هم سفر کرده بود، با نگاهی اجمالی می‌توان به تفاوت عمده میان مناسبات تهران-پکن و تهران-مسکو با آنچه ریاض در تعاملات منطقه‌ای‌اش دنبال می‌کند، پی برد. همکاری‌های اقتصادی و نظامی در گرو ثبات سیاسی می‌تواند ایران آینده را صنعتی، متکی به فناوری‌های بومی‌شده و همچنین به یکی از قطب‌های علمی جهانی مبدل کند.