ناکارآمدی تور مالیاتی

رئیس‌کل سازمان امور مالیاتی رقم فرار مالیاتی را حدود 13 تا 30 هزار میلیارد تومان عنوان می‌کند. رقمی که در آمارهای علی عسکری، رئیس پیشین این سازمان هم بارها عنوان شده بود. رقمی حدود 14 هزار میلیارد تومان یا 30 تا 40 هزار میلیارد تومان اگر نرخ واقعی و 15‌درصدی مالیات را حساب کنیم. ارقامی که نشان می‌دهد حدود 20 درصد اقتصاد ایران خارج از تور مالیاتی هستند. بر اساس آمارهای گفته‌شده 40 درصد اقتصاد ایران مالیات می‌دهد، 40 درصد از پرداخت مالیات معاف‌اند و 20 درصد هم از زیر بار مالیات شانه خالی می‌کنند و مالیات نمی‌دهند. به عبارتی تنها 40 درصد اقتصاد ایران مالیات می‌دهد و 60 درصد دیگر یا هنوز در تور مالیاتی نیستند یا به دلایل متعدد معاف شده‌اند. اما گویا رئیس جدید سازمان امور مالیاتی به کاهش این آمارها امیدوار است. تقوی‌نژاد برای کاهش ارقام فرار مالیاتی به اقداماتی متکی است که پیش از این در سازمان امور مالیاتی انجام شده است. مانند اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم که برخی اختیارات قانونی دولت در مالیات‌ستانی را توسعه داده یا کمیته خدمات مودیان که در اداره‌های استانی راه‌اندازی شده. پیش از تقوی‌نژاد سامانه تبادل اطلاعات مودیان مالیاتی هم ایجاد شده که دست سازمان امور مالیاتی را برای دسترسی به اطلاعات مودیان مالیاتی باز می‌گذارد. مانند دسترسی به برخی از اطلاعات بانکی یا آنچه تقوی‌نژاد آن را «بررسی تراکنش‌های مشکوک بانکی» عنوان کرده. او گفته همه تراکنش‌های بانکی مشکوک از مراجع مختلف دریافت می‌شود تا رسیدگی شود آیا صاحبان این تراکنش‌ها، در زمره مودیان مالیاتی هستند یا خیر تا در صورت عدم پرداخت مالیات، برای آنها پرونده تشکیل داده شود.

تقوی‌نژاد می‌گوید احتمالاً با انجام این اقدامات حداقل پنج هزار میلیارد تومان از رقم 13 تا 30 هزار میلیارد‌تومانی فرار مالیاتی شناسایی و وصول شود. تقوی امیدوار است با این اقدامات فرار مالیاتی را که به گفته خودش «موضوع ناشناخته‌ای» است، مهار کند.

علی عسکری رئیس سابق سازمان مالیاتی که سابقه شش‌ساله‌ای در ریاست امور مالیاتی دارد نگاهی برعکس به مقوله فرار مالیاتی دارد. او بر عکس رئیس پیشین فرار مالیاتی را پدیده‌ای ناشناخته و پیچیده نمی‌داند و معتقد است صورت مساله فرار مالیاتی مشخص است. فراریان مالیاتی نه تنها گم نیستند که شناخته‌شده و دارای نام و نشان‌اند. اما مساله این است که مقابله با آنان کار دشواری است. در پرونده این شماره در خصوص دلایل فرار مالیاتی با رئیس پیشین سازمان امور مالیاتی گفت‌وگو کرده‌ایم و او از دلایل رفتنش از این سازمان هم گفته است. دلایلی که کاملاً با موضوع مقابله با فرار مالیاتی مرتبط است. علی عسکری از فشارهای سیاسی برخی برای مقابله با مالیات‌ستانی می‌گوید.

اگرچه او هم در نهایت تاکید می‌کند راه قانونی و اجرایی برای مقابله با فرار مالیاتی هموار شده و این مسیر به لطف اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم و برخی دیگر از اقدامات هموار شده، اما مشکل همیشگی همچنان وجود دارد: سنگ‌اندازی صاحبان کسب و کار و فراریان بزرگ مالیاتی در مسیر پیش رو. در اقتصاد همواره این موضوع مطرح بوده. چه آن زمان که مساله مطالبات معوق مطرح می‌شود و پای دانه‌درشت‌ها به میان می‌آید و چه حالا در بحث مالیات که پای فراریان نام و نشان‌دار مالیاتی شنیده می‌شود.

سوالی که در این میان وجود دارد این است که در اقتصادی که قدرت بخش خاکستری اقتصادی آن در حد جابه‌جایی مدیران سازمان امور مالیاتی پیش می‌رود چقدر می‌توان به بهبود ارقام فرار مالیاتی و مالیات‌ستانی دل‌خوش کرد؟