کارآمدی با اجتماعی‌سازی

پاندمی کرونا همچون همه همه‌گیری‌هایی که جهان و بشر تجربه کرده موجی از تغییرات را در ابعاد مختلف ارتباطی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی به دنبال داشته است که این تغییرات معلول چالش‌ها و استفاده از نقاط قوت و فرصت‌ها برای برطرف کردن نیازهای مختلف فردی و اجتماعی است. تهران هم چالش‌های متفاوتی را در دوران شیوع کرونا تجربه کرده است. از نظر مالیه شهری ما در تهران با دو مساله «پایداری خدمات» و «توسعه شهر» مواجه بودیم. به این معنا که باید در شرایط ناشی از همه‌گیری کرونا خدمات پایدار در بخش خدمات شهری، حفظ ایمنی و سلامت شهری را به شهروندان عزیز تهرانی بدون تعطیلی و دامنه پوشش حداکثری با رعایت الزامات بهداشتی ارائه می‌کردیم، در حالی‌که جریان مالی شهرداری به علت شرایط ناشی از کرونا با کندی و انسداد مواجه شده بود. خوشبختانه با همت کارکنان خدوم شهرداری تهران از غسالان عزیز و زحمتکش بهشت زهرا (س) تا آتش‌نشانان فداکار و ایثارگر این جریان خدمت تا امروز بدون وقفه ادامه داشته است و تلاش خواهد شد بهترین و شایسته‌ترین خدمات به همشهریان عزیزمان ارائه شود. از سوی دیگر در شرایط ناشی از شیوع کرونا و تشدید تحریم‌های ظالمانه آمریکا علیه ملت ایران و اثرات اقتصادی این دو پدیده ما باید مساله توسعه شهر را پیگیری می‌کردیم. میزان فقر شهری تهران در ابعاد گوناگون آن از فقر مسکن تا فقر امکانات زندگی و فقر درآمدی و بیکاری بسیار گسترده است و ما با یک شکاف نابرابری در دسترسی به امکانات و زیرساخت‌های شهری در تهران مواجه هستیم. نقشه‌های وضعیت شیوع کرونا در تهران و انطباق آن با فقر شهری و تله‌های فضایی فقر و فقدان دسترسی به زیرساخت‌های شهری کاملاً گویای وضعیت این نابرابری بود و نشان می‌داد غفلت از توزیع عادلانه سرانه‌ها چگونه بحران را تشدید و تاب‌آوری محلات شهر را با مشکل مواجه کرده است. تجربه نشان داده ‌است اجتماعی‌سازی و مشارکت اجتماعات محلی بهترین و کارآمدترین الگوی مدیریت بحران است. اجتماعی‌سازی می‌تواند تحقق‌پذیری برنامه را افزایش دهد و همکاری برای تحقق آن را جلب و هزینه‌ها را کاهش دهد. شورایاری‌ها در تهران با وجود محدودیت‌های بسیار نقش موثری در ارتقای تاب‌آوری محلات شهر در مواجهه با کرونا ایفا کردند، که به سهم خود از تلاش‌های یکایک شورایاران عزیز که برای زندگی در برابر کرونا صف کشیدند و تلاش کردند تشکر و قدر‌دانی می‌کنم. ما در تبصره 35 بودجه سال 1399 شهرداری را مکلف به اجرای پروژه‌های توسعه محلی به منظور کاهش نابرابری‌ها در دسترسی به زیرساخت‌های شهری و بهبود کیفیت زندگی محلی با اخذ نظر از شورایاران عزیز کردیم. پروژه‌های توسعه محلی در سال 1399 نبض توسعه محلات را زنده نگه داشتند و مانع از عمیق‌تر شدن شکاف فقر دسترسی و فقر فضایی در شهر شدند. این اقدام در شرایط اقتصادی ناشی از تشدید تحریم‌ها و اثرات همه‌گیری کرونا که با همکاری و مشارکت شورایاران عزیز انجام گرفت در مسیر بهبود تاب‌آوری محلات شهر تهران و متوقف کردن تعمیق و گسترش شکاف فقر شهری در نتیجه شیوع کرونا موثر بوده است. پاندمی کرونا بی‌رحمانه ما را با واقعیت مواجه کرد، واقعیت‌هایی سخت، صریح و دردناک و ناکارآمدی همه رویاپردازی‌هایی را که در چارچوب برنامه‌‌ریزی و‌... ترسیم شده بود عیان ساخت. در حوزه برنامه و بودجه کرونا توجه به تعادل میان منابع و مصارف را در کانون توجه قرار داد، زیرا در شرایط عادی این عدم تعادل را دولت‌ها و شهرداری‌ها با استقراض، خام‌فروشی منابع ملی یا شهر‌فروشی جبران می‌کردند، اما کرونا در دوره زمانی معینی زمینه فقدان تقاضا، توقف مبادلات اقتصادی و تجاری در سطح جهان را فراهم کرد و در این شرایط هنر مدیریت و برنامه‌ریزی که همان ایجاد تعادل میان داشته‌ها و بایسته‌ها در عمل بود مورد توجه قرار گرفت. همه‌گیری کووید 19 اثرات مستقیم و غیرمستقیمی بر منابع و مصارف بودجه سال 1399 دولت و شهرداری تهران داشته است، با توجه به تداوم شرایط ناشی از همه‌گیری و در پیش بودن تصویب بودجه سال 1400 در دولت و شهرداری ضروری است بودجه‌ریزی در سایه کرونا به عنوان وجه تمایز بودجه سال 1400 با بودجه سال‌های گذشته مورد توجه قرار گیرد، بدیهی است غفلت از این مهم در فرآیند بودجه‌ریزی سبب خواهد شد تا غافلان با چوب بودجه از رویاپردازی بیدار شوند. مدیریت صحیح پاندمی یعنی اینکه زمینه زندگی با صیانت از سلامت و حیات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی شهروندان را با استفاده از فرصت‌ها و نقاط قوت فراهم کنیم. در این شرایط آموزش الکترونیکی رشد و توسعه‌ای را که باید سال‌ها پیش شاهدش می‌بودیم یکباره تجربه کرد، تغییر مبادلات اقتصادی از مبادله اسکناس و مسکوکات به تراکنش‌های الکترونیکی و بسیاری از تغییر پارادایم‌های دیگر که ما برای استقرار و کاربست عمومی‌شان با موانع متعدد مواجه بودیم به یکباره اجرایی و عملیاتی شد اما با نواقص و نقصان و ایرادهای متعدد. ما باید این تغییر پارادایم‌ها را قدر بدانیم و با رفع نقاط ضعف و اشکالات زمینه بهبود کاربری و تداوم این روندها را فراهم کنیم. برای مثال تمام‌الکترونیک کردن فرآیند صدور پروانه ساختمانی و پایان کار ساختمان‌ها از سوی شهرداری همواره مطالبه شورا از شهرداری بوده است. کرونا، لزوم فاصله‌گذاری اجتماعی و کاهش جریان درآمدی شهرداری زمینه‌ساز توجه مدیریت شهری به عملی ساختن این مهم را فراهم کرد و کارهایی انجام شد. این روند باید تا تمام‌الکترونیک کردن فرآیند و هوشمند‌سازی 100‌درصدی کلیه خدمات مدیریت شهری پیش برود و ما عقب‌ماندگی تاریخی در ارائه سرویس‌های تمام‌الکترونیک و برخط را با کرونا پشت سر بگذاریم. سازمان‌های هوشمند و تمام‌الکترونیک لازمه مدیریت موثر و مطلوب مواجهه با پاندمی‌ها در زندگی امروز به شمار می‌روند. در حوزه حمل‌و‌نقل عمومی ما باید دو مساله را دنبال کنیم؛ اول افزایش ظرفیت ناوگان و تامین زیرساخت برای امکان‌پذیر کردن فاصله‌گذاری اجتماعی که در این مسیر نیازمند حمایت و سرمایه‌گذاری دولت هستیم. مساله دومی که باید به آن توجه کرد، کاهش و مدیریت تقاضای سفر در شهر است. هنگامی که سازمان‌های هوشمند و تمام‌الکترونیک در دولت استقرار یابند و دولت الکترونیک در عمل و نه با حرف اجرایی شود ما شاهد تقاضا برای سفرهای اداری کمتری خواهیم بود. از سوی دیگر با استفاده از فناوری‌های ارتباطی می‌توان زمینه رزرو سفرهای حمل‌ونقل عمومی شهری اعم از مترو و اتوبوس را فراهم کرد تا افراد بتوانند سفر با زمان، مبدأ و مقصد معین را رزرو کنند و مدیریت شهری نیز با مدیریت عرضه و تقاضا زمینه اجرای فاصله‌گذاری اجتماعی را به منظور صیانت از حق حیات شهروندان فراهم کند. البته این در شرایطی امکان‌پذیر است که پیش از آن با استقرار دولت الکترونیک زمینه حذف سفرهای اداری و کاری کارمندان و مراجعان دستگاه‌های اجرایی را عملی کنیم. کرونا زندگی شهری را تا حدی دگرگون و دسترسی به اماکن عمومی را محدود کرده است. کسب‌وکارهای شهری تحت‌تاثیر شیوع ویروس کرونا قرار گرفته‌اند و تبعات اقتصادی کرونا، بخش کسب‌وکارهای شهری را به علت قرنطینه شدن شهروندان و حتی فاصله‌گذاری اجتماعی بیشتر تحت‌ تاثیر قرار داده است. تاثیر مستقیم این اقدامات سلامت‌محور تاکنون عمدتاً بر درآمد شهری به‌خصوص در بخش‌های خدمات شهری به‌صورت رسمی و غیر‌رسمی (گردشگری و مسافرت، خرده‌فروشی‌ها، بخش پذیرایی و تجارت، حمل‌ونقل و‌...) بوده است. همچنین بسیاری از صنایع فرهنگی شهر مانند سینما‌ها، گالری‌های هنری، موزه‌ها، تئاترها و اماکن موسیقی تحت‌تاثیر شدید این بحران قرار گرفته‌اند. شهرها بخشی از تنوع و زندگی اجتماعی عمومی خود را از دست داده‌اند. سینماهای عمومی به سینماهای خانگی تبدیل شده‌اند. حتی برخی بر این باورند که در صورت ادامه‌دار شدن یا طولانی شدن روند بیماری کرونا، بسیاری از مشاغل خدمات شهری از بین می‌روند و حتی این ویروس می‌تواند در شهرهای درحال توسعه و سکونتگاه‌های غیررسمی شکاف فقر شهری و فاصله طبقاتی را تشدید کند. بنابراین پیامدهای اقتصادی کرونا بر اقتصاد شهری می‌تواند بسیار سنگین‌تر از تبعات بهداشتی آن باشد. در همین زمینه شهرداری‌ها نیز از این بحران مستثنی نیستند. با متوقف شدن فعالیت مدیریت شهری در برخی از ارکان توسعه پایدار همچون صنعت گردشگری، اقتصاد شهر مورد تهدید واقع شده است. شهرداری‌ها به‌خصوص شهرداری‌های شهرهای گردشگرپذیر با کسری بودجه شدید مواجه خواهند شد و ما در تهران نیز از این قاعده مستثنی نیستیم. از طرفی مالیه بسیاری از شهرداری‌های کشور که وابسته به درآمد ناپایدار و ساخت‌وساز شهری هستند در دوران کرونا با فروکش کردن ساخت‌وسازها، درآمدها نیز کاهش یافته است. کاهش درآمدها بر کاهش سرمایه‌گذاری شهری نیز تاثیر داشته و موجب عقب‌نشینی توسعه‌گران شهری از سرمایه‌گذاری در شهر خواهد شد. از طرفی باید به این نکته توجه کرد که تعطیل شدن شهر در بخش گردشگری، سیستم‌های مدیریت شهری شهرهای کشور را که برای جذب و استفاده حداکثری از درآمد گردشگری برنامه‌ریزی کرده بودند، دچار مشکل می‌کند و بخش زیادی از درآمدهای پیش‌بینی‌شده سیستم مدیریت شهری در بودجه سال ۹۹ شهرداری‌ها را با چالش عدم تحقق مواجه می‌‌سازد، در عین حال در چند ماه اخیر، هزینه‌های پیش‌بینی‌نشده زیادی به شهرداری‌ها برای حفظ و توسعه بهداشت عمومی تحمیل شده است.