روزگار سپری‌نشده

فاطمه شیرزادی: نرخ تورم 12ماهه کشور در تیرماه 1398 به بیش از 40 درصد رسیده است. محدوده تغییرات تورم 12ماهه آن‌طور که مرکز آمار ایران اعلام کرده، در گروه عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» بین 6 /56 درصد برای دهک اول تا 8 /62 درصد برای دهک دهم و در گروه عمده «کالاهای غیرخوراکی و خدمات» بین 27 درصد برای دهک اول تا 8 /38 درصد برای دهک دهم است. این در حالی است که در سال قبل نیز خانوارهای ایرانی با تورم‌های بالایی مواجه شدند. رشد اقتصادی کشور هم در سال 1397 با احتساب درآمدهای نفتی به سطح منفی ۹ /۴ درصد و بدون نفت به منفی ۴ /۲ درصد رسیده بود. در دومین ماه بهار سال جاری و پیش از اعلام آمار رشد اقتصادی سال 1397، گزارشی از مرکز پژوهش‌های مجلس منتشر شد که در آن بر اساس نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه بیش از ۴۷درصدی اسفندماه ۱۳۹۷ و با توجه به رشد اقتصادی منفی پیش‌بینی‌شده برای سال‌های 1397 و ۱۳۹۸، کاهش شدید درآمد حقیقی و رفاه خانوار پیش‌بینی شده بود: «برآوردها از نرخ فقر نشان می‌دهد در حالی که در سال ۱۳۹۶، در حدود ۱۶ درصد از جمعیت کشور در زیر خط فقر مطلق قرار داشته‌اند، تا پایان سال ۱۳۹۷ در حدود ۲۳ تا ۴۰ درصد (با سناریوهای مختلف برای وضعیت درآمدی خانوار در سال ۱۳۹۷) در زیر خط فقر قرار خواهند گرفت و هزینه تامین حداقل نیازهای زندگی به شدت افزایش خواهد یافت.»

در چنین شرایطی طبیعی است که بسیاری از خانوارهای ایرانی نتوانند به پس‌انداز فکر کنند. نظرسنجی ملی اخیر مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) نشان می‌دهد که در بهار 1398 حداقل 3 /34 درصد از مردم به گفته خودشان پس‌اندازی ندارند. در این باره حسین عبده‌تبریزی، اقتصاددان، در گفت‌وگویی که در شماره 324 تجارت فردا منتشر شده، می‌گوید: «از سال 1386 تا امروز هم سطح بودجه خانوار پایین آمده و هم رشد نرخ پس‌انداز منفی بوده است. همچنین رشد کلی کشور در 40 سال گذشته نرخ مناسبی نبوده و در سال‌های اخیر و به‌ویژه بعد از تحریم در این دو سال رشد به‌شدت آسیب دیده است. یعنی روند عمومی که از سال 86 داشتیم، با شدت بیشتر تداوم پیدا کرد... بودجه خانوار صدمه دیده، درآمد سرانه کاهش یافته و درآمد سرانه با قیمت پایه (یعنی با احتساب تورم) کاهش عمده دارد.»

در شرایط کاهش درآمد و رشد تورم خانوار ایرانی چگونه روزگار می‌گذراند؟ سقوط خانوارهای بیشتر به زیر خط فقر چه تبعاتی به دنبال دارد؟ و شرط گذار از این شرایط دشوار چیست؟

*عنوان مطلب برگرفته از نام رمان «روزگار سپری‌شده مردم سالخورده» اثر محمود دولت‌آبادی است.