ریشه‌های بازار موازی یدکی

در رابطه با رشد فروش قطعات استوک در بازارهای غیررسمی که گفته می‌شود بخش زیادی از آنها شامل قطعات سرقتی است، و ارتباط این رشد با عملکرد خودروسازان در زمینه‌های امنیتی خودرو بهتر است ابتدا تعریف درستی از سیستم‌های ایمنی و ضدسرقت خودرو داشته باشیم تا ببینیم کم‌کاری خودروسازان داخلی باعث رشد سرقت از خودروها شده است یا مسائل دیگری نیز در این زمینه دخیل هستند. سیستم‌های ایمنی و ضدسرقت خودرو طی 20 سال گذشته تقریباً مسیر تکاملی خود را طی کرده‌اند و به سمت الکترونیکی شدن پیش رفته‌اند. اما مساله‌ای که در این زمینه وجود دارد این است که به موازات پیشرفت این سیستم‌ها، راه‌هایی برای رسیدن به اطلاعات آنها نیز طراحی می‌شود، درست مثل سیستم کامپیوتر و ویروس‌هایی که برای دستیابی به اطلاعات آن طراحی می‌شود. برای مثال در حال حاضر بحث هک کردن وسایل الکترونیکی بسیار رایج است و خودرو نیز از این قاعده مستثنی نیست. برای مثال الان سیستم ایموبلایزر یا ضدسرقت برای خودروها طراحی شده است، اما یک سارق خودرو به محض دسترسی پیدا کردن به ای‌سی‌یو یا مغز هوشمند خودرو می‌تواند خودرو را در اختیار خود درآورد. در واقع در حال حاضر برای سرقت خودرو دو راه وجود دارد، یک راه هک کردن وسایل الکترونیکی خودرو است و راه آسان‌تر تعویض ای‌سی‌یو در یک خودرو است. سارق با تعویض ای‌سی‌یو در یک خودرو به راحتی با سوئیچی که خود در اختیار دارد درهای خودرو را باز می‌کند. بنابراین نمی‌توان گفت رواج چنین شیوه‌ای از سرقت ایراد خودروساز است. خودروساز در شرایط فعلی تمام تلاش خودش را کرده است تا خودرو را با استانداردهای ایمنی دنیا هماهنگ کند اما واقعیت این است که تا زمانی که مشکلات اقتصادی، فرهنگ نادرست یا بازارهای سیاه وجود دارد شاهد چنین مشکلاتی خواهیم بود. حالا ممکن است اینجا فردی با خود بگوید وقتی پوشش موتور خودرو (کاپوت) به راحتی بالا زده می‌شود، چه فرقی دارد که سیستم ضدسرقت در خودرو وجود دارد یا خیر؟ در اینجا باید بگویم ما در طراحی درهای خودرو هم استانداردهایی داریم به نام استاندارد قفل و لولا که نمی‌توانیم خلاف آن عمل کنیم. یعنی خودروساز نمی‌تواند بگوید من برای پوشش موتور چهارتا قفل طراحی می‌کنم به شکلی که این پوشش به هیچ‌وجه باز نشود. نه، چنین چیزی امکان‌پذیر نخواهد بود. این‌طور نیست که به دلیل ضعف‌های اقتصادی و فرهنگی که در کشور وجود دارد خودروساز خارج از عرف طراحی قفل و لولا عمل کند. از طرفی حتی اگر پوشش موتور را نیز طوری طراحی کنیم که به راحتی باز نشود، اما از آنجا که ضعف‌های فرهنگی و اقتصادی همچنان باقی هستند، حتی اگر سارقی نتواند پوشش را باز کند به راحتی و با استفاده از یک جک؛ ای‌سی‌یو را از زیر خودرو خارج می‌کند و به هدف خود می‌رسد. مشکلات دیگری نیز در رابطه با چرایی رواج سرقت خودرو وجود دارد. خودروساز در حال حاضر سیستم ایموبلایزر یا ضدسرقت بر روی خودرو نصب می‌کند اما بسیاری از مشتریان بر روی همین خودرو سیستم دزدگیر نصب می‌کنند بدون اینکه بدانند نصب دزدگیر می‌تواند سیستم ضدسرقت را از کار بیندازد. از سویی اگرچه خودروها این روزها به سیستم‌های الکترونیکی ضدسرقت مجهز هستند، اما استفاده از وسایل ضدسرقت مکانیکی نیز نباید نادیده گرفته شود. ممکن است یک سارق برای جابه‌جا کردن یا خارج کردن ای‌سی‌یو در یک خودرو به یک دقیقه زمان نیاز داشته باشد این در حالی است که اگر از لوازم مکانیکی ضدسرقت مانند قفل فرمان، قفل چرخ یا پدال در خودرو استفاده شود، این زمان برای سارق به مراتب طولانی‌تر می‌شود و چه‌بسا او اصلاً نتواند سرقتی انجام دهد. اما در نهایت درست است که خودروسازان در ایران به سمت الکترونیکی کردن استانداردهای ضدسرقت خودرو گام برداشته‌اند و با عرف جهانی در این سیستم هم‌گام شده‌اند، اما از سویی ما هنوز در جنگ تحریم صنعتی هستیم و طبعاً نمی‌توانیم از استانداردهای ضدسرقت 2015 که به زودی وارد بازار خواهند شد برخوردار باشیم؛ حتی اگر ما بخواهیم هم آنها به ما قطعات این استاندارد را نمی‌دهند. بنابراین نه می‌توان گفت از قافله استانداردهای ایمنی خودرو عقب هستیم و نه می‌توان گفت کاملاً با آن هماهنگ هستیم، اما به عقیده بنده نباید اصل را فدای فرع کرد، تا زمانی که ضعف‌های اقتصادی و فرهنگی وجود دارد نمی‌توان تنها مقصر جریاناتی مانند شکل‌گیری بازار قطعات استوک را خودروسازان دید.