برای حفاظت از جنگل‌ها گارد مشترک تشکیل می‌دهیم

در حال حاضر هشدارهای متعددی در مورد به هم ریختگی تعادل اکولوژیکی در منابع طبیعی ایران به گوش می‌رسد. به نظر شما چه عواملی موجب برهم خوردن تعادل اکولوژیکی منطقه شده است؟

بهره‌برداری بی‌رویه و نامنظم از منابع طبیعی یکی از چالش‌های زیستی است که باید با رعایت حقوق منابع و با توجه به حفظ تعادل اکوسیستم باشد و در این راستا ارتقای فرهنگ منابع طبیعی، جذب مشارکت مردمی، توسعه آبخیزداری و مقابله با پدیده بیابان‌‌زایی از اولویت‌های مهم سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری است. سالانه در جهت رفع تصرف متجاوزان به حریم جنگل‌ها و منابع طبیعی در سطح 37 هزار هکتار و اطفای حریق در سطح 15 هزار هکتار اقدامات مهمی انجام می‌شود. در حال حاضر شرایط به‌گونه‌ای است که 90 درصد کشور در مناطق خشک و نیمه‌خشک قرار دارد و بارندگی کشور یک‌سوم میانگین جهان و تبخیر در ایران سه برابر متوسط جهان است، همچنین 20 درصد از کشور تحت تاثیر فرسایش بادی و شن‌های روان قرار دارد که همه این عوامل سبب شده تا یک درصد از خشکی جهان و 2/2 درصد بیابان‌های دنیا متعلق به ایران باشد.

به ایران اشاره کردید. به عنوان یک سوال مهم، وضعیت جنگل‌های کشور و جنگلبانی در چه شرایطی است؟

مساحت جنگل‌های دنیا از پنج میلیارد هکتار به حدود 4 میلیارد هکتار رسیده که این کاسته شدن سطح جنگل‌های دنیا معطوف به دخالت‌های بی‌مورد انسانی بوده که فراتر از حد توان اکولوژیک و اکوسیستم‌های جهانی است. اما ایران نیز از این کاهش سطح عمومی جنگل‌های دنیا سهم داشته است. سطح جنگل‌های کشور طی سال 1335 تا سال 90 و بر اساس تصویربرداری هوایی از سطح جنگل‌ها حدود 100 تا 120 هزار هکتار کاهش پیدا کرده است و البته از نظر کیفی هم این کاهش سطح جنگل‌ها قابل مشاهده است. همچنین در حال حاضر حدود 10 درصد از مراتع درجه یک، 20 درصد درجه دو و 70 درصد از مراتع درجه سه و فقیر هستند بنابراین ظرفیت مراتع کمتر از حجم بهره‌برداری است که دام‌های سبک و سنگین در این سطح از آن استفاده می‌کنند. اما با توجه به وسعت 5/4 میلیون هکتاری و وضعیت پوشش گیاهی مراتع کشور، حضور دام در مراتع بیش از دو برابر ظرفیت این عرصه‌ها طبیعی است. به‌گونه‌ای که بر اساس بررسی‌های انجام شده باید سالانه 37 میلیون واحد دامی از مراتع کشور تغذیه کنند در حالی که هم‌اکنون بیش از 80 میلیون واحد دامی در مراتع حضور دارند.

یکی از عوامل مهم کاهش سطح جنگل‌ها، عامل انسانی مطرح می‌شود. حال آنکه نهادهای متعددی در زمینه منابع طبیعی فعالیت می‌کنند؛ در این مورد آیا تشکیل گارد مشترک سازمان جنگل‌ها، شیلات و محیط زیست در دستور کار هست؟

بله، این اقدام یکی از سیاست‌های مهم سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری است که برای ارتقای ضریب حفاظتی جنگل‌ها در دستور کار قرار داده است. در واقع تشکیل گارد مشترک سازمان جنگل‌ها با سازمان‌های شیلات و حفاظت محیط زیست از ضروریات مهم بخش منابع طبیعی است.

در راستای توانمندسازی یگان حفاظتی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، شیلات و محیط زیست تفاهمنامه‌ای منعقد کردیم که گارد مشترکی تشکیل شود و عوامل هر یک از یگان‌های حفاظتی در صورت دیدن تخلف در دیگر عرصه‌ها که حتی در حوزه‌های کاری آنها هم نیست اقدام به برخورد با متخلفان کنند. این تفاهمنامه که به امضای مسوولان سازمان‌های مذکور رسیده است، می‌تواند ضریب امنیتی و ایمنی حفاظت از جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری را مانند دیگر حوزه‌های شیلاتی و محیط زیست ارتقا دهد.

الان شرایط حفاظت از جنگل‌ها چگونه است؟

در حال حاضر به ازای هر 13 هزار هکتار در ایران یک جنگلبان وجود دارد. در شرایطی که بر اساس استانداردهای جهانی هر جنگلبان باید از هزار هکتار از عرصه‌های منابع طبیعی حفاظت کند و این در حالی است که در مناطق جنگلی ایران به ازای هر 13 هزار هکتار تنها یک جنگلبان وجود دارد اما در سایر کشورهای پیشرفته این سرانه به ازای هر 1000 تا 2000 هکتار یک جنگلبان است که بر این اساس، از لحاظ ضریب حفاظتی فاصله بسیار زیادی با استانداردهای جهانی داریم بنابراین باید ضریب حفاظتی مناطق جنگلی در کشور را افزایش دهیم. از 13 اقلیم شناخته‌شده در دنیا، 11 اقلیم در ایران وجود دارد، که نشان‌دهنده این است که کشورمان جزو پنج کشور اول دنیا از نظر تنوع زیست‌محیطی و جانوری است.

همچنین وضعیت بهره‌برداری از جنگل‌های شمال کشور به‌گونه‌ای است که سالانه در سطحی حدود 800 هزار مترمکعب بهره‌برداری از جنگل‌ها صورت می‌گیرد که آن هم به صورت تک‌گزینی است چرا که دیگر برداشت‌های نواری منسوخ شده و بر اساس مصوبه دولت که اوایل بهمن‌ماه سال گذشته ابلاغ شد و سازمان جنگل‌ها موافق آن بود، بهره‌برداری از عرصه‌های منابع طبیعی محدودتر خواهد شد. به‌گونه‌ای که پیش‌بینی می‌شود میزان بهره‌برداری از 800 هزار مترمکعب به 400 تا 500 هزار مترمکعب در سال جاری کاهش یابد.

یکی از بزرگ‌ترین معضلات امروز جنگل‌های ایران در زاگرس است. جایی که جنگل‌های بلوط غنی و کهنسالی داشته؛ اما شنیده می‌شود که این جنگل‌ها با بحران بی‌آبی و حریق مواجهند. در این مورد چه توضیحی دارید؟

از سال‌های حدود 87 پدیده خشکیدگی درختان بلوط که عامل اصلی آن تغییر اقلیم، کاهش بارندگی و فشار خارج از توان اکولوژیک به منابع طبیعی بود، در جنگل‌های زاگرس بروز پیدا کرد و بیماری زغالی و سوسک‌های چوب‌خوار طغیان کرده و یک میلیون و 100 هزار هکتار از جنگل‌های زاگرس را دچار این بیماری کردند.

البته از یک میلیون و 100 هزار هکتار جنگل‌های زاگرس که با این پدیده درگیر بودند تنها 15 درصد درختان آن با خشکیدگی مواجه شدند که حدود 78 هزار اصله درخت قطع شدند. به‌گونه‌ای که از 78 هزار اصله درخت بلوط قطع‌شده 18 هزار اصله به صورت کامل خشک شده بود و 60 هزار اصله دیگر از این درختان کف‌بر شدند.

با توجه به شرایط امروز ایران چه راهکاری برای برطرف شدن مشکلات در منابع طبیعی ایران دارید؟

به نظر من آبخیزداری می‌تواند یک الگو برای برطرف شدن بخش بزرگی از مشکلات ایران در زمینه رویشگاه‌ها باشد. در حال حاضر مشکل بزرگ ایران، خشکسالی‌های پی‌درپی و نبود باران است و آبخیزداری می‌تواند این کمبود را جبران کند. اما به رغم شناخته شدن این فناوری در کشور طی سال‌های گذشته آن‌گونه که باید مورد توجه واقع نشده است اما در سراسر دنیا اهمیت این موضوع اثبات شده و بسیاری از کشورها در حال شکستن سدهای خود هستند. بنابراین انتظار داریم در همه کارها برای عمران و آبادانی، مساله آبخیزداری در نظر گرفته شود. زمانی که بحث اقتصاد مقاومتی مطرح شد در مجمع تشخیص مصلحت نظام در کمیسیون زیربنایی جلساتی داشتیم که ببینیم کدام موارد باید جزو اولویت کشور قرار گیرد که با توجه به محدودیت منابع آب کشور زیربنایی‌ترین،