با حذف اعدام، مواد مخدر حذف می‌شود؟

بهمن کشاورز / وکیل پایه یک دادگستری

1- مجازات اعدام شدیدترین کیفری است که از آغاز تاریخ بشریت تاکنون برای جرم‌های مختلف در نظر گرفته شده است. در مقاطعی از تاریخ مجازات اعدام اصل و سایر مجازات‌ها استثنا بود. لکن با پیشرفت تمدن به تدریج رعایت تناسب مجازات با شدت جرم ارتکابی باعث شد جای این اصل و استثنا عوض شود.
از دیدگاه جرم‌شناسان خاصیت مجازات اعدام به عنوان عامل بازدارنده به شدت مشکوک است و حتی می‌توان گفت جرم‌شناس‌ها چنین خاصیتی برای آن قائل نیستند.
از جهت دیگری بعضی بر این عقیده هستند که از برخی جهات وجود این مجازات می‌تواند بازدارنده و موثر باشد. فردی که به مدت 25 سال ریاست اسکاتلندیارد را بر عهده داشت در کتاب خاطرات خود نوشته است: «وجود یا عدم مجازات اعدام آثار خود را در حالتی نشان می‌دهد که مثلاً عده‌ای برای سرقت از یک بانک نقشه کشیده و برنامه‌ریزی کرده‌اند و همه‌چیز پیش‌بینی شده است. در آخرین مرحله این مساله مطرح می‌شود که آیا سلاح گرم خود را ببرند یا خیر؟ معمولاً در کشورهایی که مجازات اعدام وجود دارد از همراه بردن سلاح گرم خودداری می‌کنند، اما در مناطقی که مجازات اعدام نیست به منظور استفاده در موارد حاد سلاح گرم نیز حمل می‌کنند.»
همچنین برخی از متخصصان «فکرخوانی» یا «Profiling» بر این عقیده هستند که کسانی که مرتکب جرم مستوجب اعدام می‌شوند و بعد به لحاظ مشکلات روانی و شخصیتی از مجازات اعدام معاف می‌شوند و در طی مدت تحمل کیفر حبس مرتب با روانشناس‌ها و روانپزشک‌ها ملاقات می‌کنند معمولاً چیزهایی را می‌گویند که می‌دانند آن روانپزشک‌ها و روانشناس‌ها مایل به شنیدن آنها هستند و در نتیجه احتمالاً آزاد می‌شوند و سپس جرم را تکرار می‌کنند.
2- با همه اینها باید توجه داشت که اولاً آمار نشان می‌دهد که مجازات اعدام بازدارنده نیست. اگر ‌بود می‌بایست جرائم مربوط به مواد مخدر در کشور ما ریشه‌کن شده باشد که چنین نشده است. ثانیاً مجازات اعدام غیرقابل بازگشت و جبران‌نشدنی است. آماری که چند سال پیش دیدم، اگر حافظه خطا نکند، حاکی از آن بود که پس از کشف DNA، فقط در آمریکا نزدیک به 200 مورد کشف شد که افرادی بی‌جهت اعدام شده بودند. به ویژه در جرائمی که توام با قتل و خشونت و تجاوزهای جنسی بوده است.
گاهی پیشداوری جامعه باعث می‌شود افرادی بدون دقت کافی محکوم به اعدام ‌شوند، اما بعد از اجرای حکم ادله‌ای به دست می‌آید که دال بر بی‌گناهی‌شان است. ثالثاً عده‌ای بر این عقیده هستند که انسان حق ندارد چیزی را که نمی‌تواند درست کند و بسازد خراب کند و اعدام فرد اجلای چنین حالتی است. رابعاً شاید در زمانی که هدف از مجازات تشفی‌خاطر بزه‌دیده بود مجازات اعدام در تحلیل نهایی قابل قبول محسوب می‌شد. اما در روزگار فعلی هدف از مجازات، اصلاح جرم، مصونیت جامعه از اقدامات او و در آخرین مرحله رضایت خاطر بزه‌دیده است.
شاید تعیین مجازات حبس ابد برای مرتکبین جرائمی که برای اجتماع خطرناک است به نحوی که ارتباط آنها با جامعه به کلی قطع شود مناسب باشد و البته باید ضمن تحمل کیفری موجباتی برای اصلاح این افراد از نظر شخصیتی نیز فراهم شود. اما برای تشفی‌خاطر بزه‌دیده نباید حرکتی کرد که ممکن است بدون بازگشت باشد.
3- در مورد جرائم مربوط به مواد مخدر متن دقیق طرح را ندیده‌ام، صرفاً از طریق مطبوعات آگاه شده‌ام که مجازات اعدام در این مورد به افرادی که مسلحانه قاچاق مواد مخدر را انجام دهند منحصر خواهد شد. گمان می‌رود مواد مخدر و توزیع آن یکی از شنیع‌ترین و خطرناک‌ترین حرکات ضداجتماعی است اما برخورد با آن باید در دو سطح صورت گیرد. از یک‌سو بهترین حالت این است که بازار مصرف حذف شود و این با روشنگری و کار فرهنگی و از آن مهم‌تر توسعه اقتصادی میسر است. اگر اوضاع چنان باشد که جوانان به لحاظ بیکاری و سرخوردگی و نداشتن سرگرمی و تفریح به مواد مخدر پناه نبرند، قاچاقچی متاعش را به چه کسی خواهد فروخت؟ اما در سطح دیگر مجازات کسانی که به تهیه، توزیع و فروش مواد مخدر به عنوان یک تجارت می‌نگرند نباید موکول به مسلح بودن ایشان بشود.
تاجران بزرگ مواد مخدر و به اصطلاح دانه‌درشت‌ها ممکن است حتی چاقو هم به همراه نداشته باشند و شنیده و دیده شده که خودشان حتی سیگار هم نمی‌کشند. اما برای بازاریابی کالای خود حتی به دبستان‌ها و دبیرستان‌ها هم رحم نمی‌کنند و با مبتلا کردن جوانان و نوجوانان آنها را دلال این کالای مرگبار و توزیع‌کننده آن قرار می‌دهند. این‌گونه افراد در صورتی که دلایل به اتهام آنها دلالت داشته باشد باید شدیداً مجازات شوند، البته این مجازات نباید لزوماً اعدام باشد، اما بهترین برخورد با این‌گونه افراد آن است که مزایای مالی که از این طریق تحصیل کرده‌اند کلاً منتفی شود.
4- به نظر می‌رسد طراحان طرح حذف اعدام از مجازات مواد مخدر حسن‌نیت و قصد اصلاح دارند. اما منع مجازات اعدام بدون توجه به موارد دیگر ممکن است از نظر جلوگیری از فشارهای خارجی به دولت ایران مفید باشد اما مطمئناً مشکل مواد مخدر را حل نخواهد کرد. الله‌اعلم.
زیرا جاذبه مالی معاملات مواد مخدر بسیار زیاد است و کافی است از مایه تقوا خالی و به اصطلاح اهل ریسک و از بهره هوشی قابل قبولی هم برخوردار باشد و از این راه به ثروت و مکنت برسد. عجیب است ولی دیده شده که این‌گونه افراد حتی ریسک اعدام را پذیرفته‌اند.
قاچاقچیان خرده‌پا از این طریق به تجار بزرگ موادمخدر تبدیل می‌شوند و اگر مانعی وجود نداشته باشد کم‌کم به غول‌هایی مبدل می‌شوند که دسترسی به آنها دشوار است. بنابراین حذف امکانات اقتصادی این افراد در حد اعدام است.