گزارشی از وضعیت برپایی نمایشگاه بیست و نهم کتاب
بیم و امید در میهمانی شهرآفتاب
بیست و نهمین نمایشگاه کتاب تهران در حالی در مجموعه شهر آفتاب برگزار شده است که بدنه نشر کشور لاجرم و ناچار از پذیرش تصمیم برگزاری آن از سوی ارشاد در شهر آفتاب قرار گرفت.
بیست و نهمین نمایشگاه کتاب تهران در حالی در مجموعه شهر آفتاب برگزار شده است که بدنه نشر کشور لاجرم و ناچار از پذیرش تصمیم برگزاری آن از سوی ارشاد در شهر آفتاب قرار گرفت. با وجود اینکه تشکل‌های نشر هرگز به طور صریح به رسانه‌ها درباره علت مخالفت خود با این تصمیم پاسخ ندادند اما وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ترجیح داد بی‌پولی خود را به تصویر بکشد و در مقابل پیشنهاد برپایی نمایشگاه کتاب در شهر آفتاب به صورت رایگان از سوی شهرداری تهران سر فرود آورد و البته شهرداری نیز به عنوان پیروز این رویداد منافع سرشاری با رونق اقتصادی این مرکز نوپا به دست آورد. پیکره نحیف نشر ایران که می‌توانست در سال جاری و با برگزاری نمایشگاه کتاب گامی در جهت تعریف و تغییر استانداردهای معرفی خود به مجامع بین‌المللی بردارد، امسال نیز ترجیح داد بدون هیچ حاشیه و تغییر عمده‌ای بخش‌های وسیعی از دارایی خود را این بار بر زمین گرم و خشک ابتدای بزرگراه خلیج فارس به مخاطبان ارائه کند. تجربه شهر آفتاب و نمایشگاه‌داری آن به هر تقدیر تجربه تازه‌ای است که صفحات پیش روی شما برخی از بیم و امیدهای پیرامون آن را بازخوانی کرده است. همچنین در مقام مقایسه چند
تصویر از نمایشگاه‌های بین‌المللی در خارج از ایران را نیز از نگاه اهالی قلم و نشر مرور کرده‌ایم تا در نهایت و در مقام مقایسه بتوان به نتیجه مقتضی دست پیدا کرد. با این همه هنوز مهم‌ترین تردید و ابهام درباره برگزاری این رویداد، یعنی حضور مردمی در شهر آفتاب و استقبال از آن مانند مصلی برجای خود باقی است. با وجود اینکه شهرداری تهران ایستگاه مترویی را برای دسترسی به این مرکز افتتاح کرده و فاصله ایستگاه‌های مجاور با شهر آفتاب نیز چندان زیاد نیست، اما گرمای شدید هوا در زمین خشک ابتدای بزرگراه خلیج فارس در کنار ترافیک قابل اعتنای مسیرهای منتهی به این منطقه و آماده نبودن مسیرها و گذرگاه‌های تازه برای دسترسی به شهر آفتاب احتمالاً حضور مردمی را در این منطقه محدود می‌کند. با وجود آغاز نمایشگاه کتاب در شهرآفتاب هنوز خبر چندانی از تبلیغ این رویداد بزرگ و دگردیسی آن در مطبوعات و صداوسیما نیست. با وجود این سید‌عباس صالحی معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از پیوند نمایشگاه کتاب با منافع ملی سخن به میان می‌آورد و از رسانه‌ها می‌خواهد با درک این مساله که هر اسباب‌کشی به سبک نمایشگاه تهران لاجرم با مشکلاتی مواجه است مسائل
مربوط به نمایشگاه کتاب امسال را با نگاه منافع ملی و فرهنگی دنبال کنند. به تعبیر صالحی همان‌طور که طیف‌های سیاسی در ایران و در سیاست خارجی گاهی منافعش اقتضا می‌کند که سلیقه‌های مختلف را کنار بگذارد و بر سر یک جهت‌گیری اتفاق‌نظر پیدا کند، لازم است در رابطه با نمایشگاه امسال هم چنین رویکردی اتخاذ شود. اما مساله پیش‌بینی‌نشده در نمایشگاه کتاب آن هم با میزبانی شهر آفتاب چه می‌تواند باشد؟
نمایشگاه جدید
شهر آفتاب در سال جاری در سه سالن مسقف موسوم به سه قلو میزبان ناشران عمومی خواهد بود و ناشران دانشگاهی، بین‌الملل، کودک و نوجوان و آموزشی کماکان در زیر چادر میزبان مخاطبان‌شان خواهند بود. در حال حاضر نزدیک به ۵۵ هزار مترمربع فضای مسقف دارد و شهرداری تهران هم در حال ایجاد نزدیک به ۷۰ هزار مترمربع فضای مسقف دیگر برای برپایی غرفه‌ها در فضای باز است. در این میان سالن سه قلو به عنوان قلب تپنده نمایشگاه امسال با ظرفیت 25 هزار مترمربع و به صورت پارتیشن‌بندی‌شده ناشران عمومی را در خود جای خواهد داد. نخستین اتفاق زیرساختی مهم در نمایشگاه کتاب امسال تغییر بانک عامل نمایشگاه بود. پس از سال‌ها حضور بانک صادرات به عنوان بانک عامل نمایشگاه و ساماندهی به نظام پرداخت یارانه‌های الکترونیکی، امسال و با افتتاح شهر آفتاب، بانک شهر وابسته به شهرداری تهران جای بانک صادرات را گرفت. این بانک جدا از اینکه چرخش مالی نمایشگاه کتاب را مدیریت خواهد کرد مبالغ معتنابهش نزدیک به سه تا پنج میلیارد تومان را نیز در قالب بن‌های الکترونیک برای خرید کتاب در نمایشگاه مهیا کرده و مسوولیت نقد کردن و رساندن مبالغ
بن‌های الکترونیکی سابق و متعلق به بانک صادرات را نیز بر عهده دارد. سیستم پایانه‌های فروش کتاب در نمایشگاه برپا و قرار شده پایانه‌های فروش به صورت وایرلس در تمامی غرفه‌ها نصب و پول خرید کتاب توسط بن‌ها مستقیماً به حساب ناشران در بانک شهر واریز شود. چنین گردش مالی عظیمی در فرصت 10روزه نمایشگاه و برقرار بودن تمامی پل‌های ارتباطی برای برقراری آن بدون شک یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش رو در این زمینه است.
اینترنت در تردید
مساله دیگر و قابل توجه درباره شهرآفتاب نگرانی‌ها از زیرساخت‌های ارتباطی در این زمینه است. شنیده‌ها حاکی از این است که در روزهای منتهی به برگزاری نمایشگاه کتاب علی جنتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از محمود واعظی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در زمینه تجهیز و تامین این نیاز از این منطقه تقاضای کمک کرده و با حضور معاون واعظی در شهرآفتاب در این زمینه تمهیداتی سنجیده شده است که مشخص نیست به چه نتیجه‌ای منجر شود. در همین زمینه خبرها حاکی از آن است که اپراتورهای مهم تلفن همراه کشور در روزهای گذشته زیرساخت‌های خود برای تامین نیاز دیتای شهرآفتاب را دایر کرده‌اند. با این همه شهرآفتاب در نظام اجرایی و ایجادی خود قرار است بر پایه ارتباطات بی‌سیم بخش‌های مختلف خود را متصل به یکدیگر کند و به عبارت ساده‌تر شبکه وای‌فای و اینترنت بدون کابل یکی از اصلی‌ترین زیرساخت‌های در نظر گرفته‌شده برای این مرکز است که هنوز برای دسترسی به آن ابهامات زیادی وجود دارد کما‌اینکه گفته شده امکان استفاده از مودم‌های پرتابل اینترنتی نیز در شهرآفتاب میسر نیست. حتی تصور اینکه این سیستم نتواند
کفاف نمایشگاه را بدهد یا بخش زیادی از مخاطبان را از نقد کردن بن‌هایشان به ویژه اینکه تنها در ایام نمایشگاه قابل استفاده هستند، محروم کند مهم‌ترین چالش این دوره از نمایشگاه کتاب به شمار می‌رود.
فضای نمایشگاهی هنوز کافی نیست
چالش دوم در برپایی نمایشگاه کتاب در شهر آفتاب را می‌توان در مزیت نسبی نمایشگاه بررسی کرد. اگر چه بخش‌های زیادی از مصلای امام خمینی در مرکز شهر تهران برای برگزاری نمایشگاه کتاب دارای استانداردهای لازم نبوده است، فضای بسیاری از بخش‌ها به زیر چادرها منتقل شده بود و مشکلات ترافیکی و زیست‌محیطی بسیاری را با خود به همراه داشته است اما شهر آفتاب نیز این روزها مبرا از این مشکلات نیست. مسیرهای جاده‌ای شهرآفتاب نشان می‌دهد قرار گرفتن این مرکز در گلوگاه شاهراه ارتباطی خلیج فارس و مقارن شدن ترافیک قابل اعتنای این مسیر با ترافیک حضور بازدیدکنندگان یک معضل بسیار جدی برای نمایشگاه کتاب در شهرآفتاب است، به ویژه اینکه با وجود وعده‌ها کماکان معابر منتهی به شهر آفتاب اصلاح و تعریض نشده است. از سوی دیگر تنها خط مترو احداث‌شده برای این مجموعه نیز نخستین تست خود را در ایام شلوغ نمایشگاه پس خواهد داد و مشخص نیست در صورت بروز هر نوع مشکل در این مسیر ارتباطی، چه جایگزینی برای آن تدارک دیده شده است. در کنار این موضوع گرد و غبار ناشی از زمین‌های خاکی در دست ساخت شهر آفتاب را که با
اندک نسیمی خود را بر فضای شهرآفتاب می‌اندازد نیز نباید از چشم دور داشت.
شاید مجموعه همین اتفاقات است که بسیاری از فعالان فرهنگی را با این سوال روبه‌رو کرده که این خانه‌تکانی چه استفاده‌ای برای برگزار‌کنندگان نمایشگاه کتاب داشته است. محمد بیگلری از فعالان فرهنگی حوزه کتاب در این زمینه می‌گوید: مرکز نمایشگاه‌های بین‌المللی در بزرگراه چمران هنوز هم از آفتاب امکانات بهتری دارد و بزرگ‌تر است و از سوی دیگر شلوغ‌ترین و بدمسیرترین نقطه شهر تهران هم پارک وی نیست. اگر هر بازدیدکننده نمایشگاه کتاب در شهر آفتاب هر روز صبح مجبور بود برای رسیدن به محل کارش در شهرک‌های صنعتی اطراف شهر، ساعت‌ها در راه باشد و ترافیک مسیری چون آزاد‌راه آزادگان را مزه‌مزه کند هرگز نمی‌گفت پارک وی بدترین نقطه شهر برای رسیدن به نمایشگاه کتاب است. من متوجه نمی‌شوم چرا برای حل معضل ترافیک پارک وی، سازمان صدا و سیما را به جایی مثل شهر آفتاب منتقل نمی‌کنیم که روزانه ده‌ها هزار نفر در تردد با ماشین شخصی و آژانس هستند و بدون شک ترافیک زیادی را نیز به اطرافش تحمیل می‌کنند. تعبیر افشین شحنه‌تبار مدیر موسسه بین‌المللی نشر شمع و مه نیز در این زمینه بسیار جالب است: اگر شخصی با ماشین از شرق تهران بخواد به نمایشگاه کتاب
تهران بیاد همان‌قدر زمان میبره که طرف از فرودگاه امام در همان زمان بره نمایشگاه کتاب شارجه. چالش سوم موضوع امنیت برپایی نمایشگاه در محیطی دور از دسترسی‌های معمول شهری است. باز بودن فضای پیرامونی شهر آفتاب؛ نبود نیروی امنیتی کافی و احتمال بروز برخی مشکلات امنیتی برای بازدیدکنندگان از این مرکز را نباید از ذهن دور کرد. مجموعه این اتفاقات در سال جاری برگزاری نمایشگاه را با دشواری‌های زیادی همراه کرده است تا جایی که سید‌عباس صالحی در تشریح آن از برپایی نمایشگاه امسال در حال آماده‌باش خبر می‌دهد و می‌گوید باید هر آن برای رویارویی با چالشی اندیشیده‌نشده در این مکان برنامه داشت.
افزایش حجم یارانه تخصیصی
از ابتدای اعلام برپایی رایگان نمایشگاه کتاب امسال در شهرآفتاب، بسیاری از رسانه‌ها خواستار تجدید نظر معاونت فرهنگی وزارت ارشاد در سامانه تخصیص یارانه‌های خرید کتاب و واگذاری بخش بیشتری از آن شده بودند. در همین زمینه وزارت ارشاد نیز تصمیم گرفته است برای جلب بیشتر مخاطبان بالقوه کتاب به شهرآفتاب امکاناتی برای خرید یارانه‌ای کتاب در نظر بگیرد. همایون امیرزاده مشاور اجرایی معاونت امور فرهنگی وزارت ارشاد به تازگی در این باره گفته است: امسال سیاست نمایشگاه کتاب تهران، افزایش جمعیت بازدیدکننده از آن است و یکی از اقداماتی که می‌تواند در این زمینه موثر واقع شود، افزایش مشمولان یارانه‌های حوزه نشر برای این رویداد بین‌المللی است. به گفته وی در همین راستا، امسال بن دانشجویی برای خرید از نمایشگاه امسال کتاب تهران ۵۰ درصد افزایش پیدا کرد، سهم معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از هشت میلیارد تومان در سال گذشته به ۱۲ میلیارد تومان در سال جاری رسید و در حالی که با اعتبار هشت میلیارد‌تومانی سال گذشته، ۲۴۰ هزار دانشجو و طلبه از این یارانه حمایتی برخوردار
می‌شدند، امسال با افزایش ۵۰درصدی این اعتبار (چهار میلیارد‌تومانی) و سهم آورده دانشجویان و طلاب، تعداد مشمولان این یارانه به ۳۰۰ هزار دانشجو و طلبه خواهد رسید.
بن کارت‌های ۲۵۰ هزار‌تومانی برای استادان حوزه و دانشگاه صادر خواهد شد که ۳۰ درصد از مبلغ آنها از سوی معاونت امور فرهنگی وزارت ارشاد تامین می‌شود و همچنین کارت‌های اعتباری اهالی قلم نیز در سال جاری و در آستانه نمایشگاه کتاب به میزان 250 هزار تومان شارژ شده است که از این مبلغ 100 هزار تومان تنها مختص خرید از نمایشگاه است.
امسال همچنین برای نخستین بار در نمایشگاه کتاب تهران، یارانه خرید کتاب به دانش‌آموزان تعلق می‌گیرد که سقف آن تا ۵۰ هزار تومان در نظر گرفته شده که نیمی از این مبلغ را معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و نیم دیگر را خود دانش‌آموز تامین خواهند کرد. یارانه مشابه دیگری نیز برای تجهیز کتابخانه‌های مهدهای کودک تخصیص داده شده است که امسال برای نخستین نوبت در دست اجرا و ارائه قرار دارد. شرکت قطارهای رجا نیز امسال برای حضور دانشجویان در نمایشگاه کتاب تخفیف‌های 20 تا 25درصدی برای استفاده از قطار تخصیص داده است که در نوع خود قابل توجه است. با این همه بحران دلالی برای خرید و فروش بن‌های نمایشگاهی کماکان در شهرآفتاب و سامانه تازه ارائه آن باقی است. سال گذشته در یکی از تخلفات رسیدگی‌شده در نمایشگاه کتاب، غرفه‌ای پلمب شد که در روز دوم از برگزاری نمایشگاه دو میلیارد تومان کارکرد دستگاه پوز را به نام خود به ثبت رسانده بود. بررسی‌ها نشان از این داشت که غرفه مزبور در لوای فروش کتاب به نقد کردن بن‌های الکترونیک با کسری از درصد مشغول بوده است. با وجود اینکه امسال عمده بن‌کارت‌های یارانه تنها در مدت زمان نمایشگاه
قابل استفاده است اما خطرات و بیم‌ها در این زمینه وجود دارد به ویژه اینکه با توجه به وضعیت جدید بن‌ها بازار دلالی آنها با درصد تحویل پول نقد کمتر رواج پیدا خواهد کرد.
اتفاقات تازه در بخش بین‌المللی
روسیه در سال جاری به عنوان میهمان ویژه نمایشگاه کتاب تهران حضور دارد و نماینده ویژه این کشور نیز روز سه‌شنبه در مراسم افتتاحیه نمایشگاه حاضر بود. جدای از وی بیش از 50 فعال فرهنگی روس از جمله گری گریوف، قائم‌مقام آژانس فدرال مطبوعات و رسانه‌های گروهی روسیه، رئیس کتابفروشی بیبلو گلوبوس، رئیس بنیاد کتاب روسیه و سرگئی کائیکن رئیس نمایشگاه کتاب مسکو نیز از میهمانان ویژه امسال نمایشگاه کتاب تهران خواهند بود که در غرفه‌ای با مساحت بیش از 300 متر به معرفی ادبیات روسیه خواهند پرداخت. با وجود این درباره کیفیت حضور این گروه در نمایشگاه و نقش آنها در برپایی میهمانی ادبیات روسیه در بهار کتاب تهران نیز خبر دقیقی منتشر نشده است، با این همه گروهی از ادیبان آلمانی از جمله نویسندگانی چون پیتر اشتام امسال میهمان نمایشگاه کتاب بوده و در کنار آن در چند برنامه ادبی در ایران نیز شرکت خواهند کرد. در کنار این مساله بخش بین‌المللی نمایشگاه کتاب نیز امسال تدارک ویژه‌ای برای علاقه‌مندان دیده است و بنابر اعلام مدیران این بخش کتاب‌های خارجی نمایشگاه امسال از ۱۴ حیث از جمله سلامت و
اعتبار ISBN، سال چاپ کتاب، موضوع، صحت و سُقم اطلاعات کتاب، تکراری بودن یا نبودن کتاب در لیست، نوع و نرخ ارز کتاب، حداقل تخفیف اعمال‌شده و مطابقت آن با ضوابط نمایشگاه و... مورد بررسی قرار می‌گیرند و سپس در قالب سیستمی رایانه‌ای و نظام‌مند توزیع خواهد شد. آنچه در این گزارش مرور شد تنها بخشی از اتفاقات پیرامون رویداد عظیم برپایی نمایشگاه کتاب است. بدون شک با قدم زدن در فضای شهرآفتاب و حس فضای این نمایشگاه تازه می‌توان اظهارنظرهای دقیق‌تری برای فرجام این نمایشگاه ذکر کرد.
دیدگاه تان را بنویسید