کابوس هسته‌ای

جهان برای جدی گرفتن جاه‌طلبی‌های هسته‌ای کره شمالی زمان را از دست داده است. باراک اوباما ریاست‌جمهوری خود را با درخواستی مهیج برای داشتن جهانی بدون سلاح‌های هسته‌ای آغاز کرد. هفته گذشته، در آخرین سال ریاست‌جمهوری‌اش (و زمانی که این شماره زیر چاپ ‌رفت)، او اولین رئیس‌جمهور آمریکا بود که از هیروشیما، محل یکی از دو حمله هسته‌ای، دیدار کرد. آقای اوباما در مسیر کاهش و عدم تکثیر سلاح‌های هسته‌ای پیشرفت کرد. معاهده استراتژیک کنترل تسلیحاتی (استارت جدید) را با روسیه در سال 2010 امضا کرد. در مجموعه‌ای از نشست‌های امنیت هسته‌ای از رسیدن مواد شکافت‌پذیر به دست افراد نادرست جلوگیری کرد. از همه مهم‌تر، در ماه جولای از قراردادی حمایت کرد که برنامه هسته‌ای ایران را برای حداقل 10 تا 15 سال آینده کنترل و سپس محدود می‌کند. اما در یک حوزه شکست او خیره‌کننده است. طبق ساعت آقای اوباما برنامه سلاح‌ها و موشک‌های هسته‌ای کره شمالی پیوسته به زمان هشدار نزدیک می‌شود. موشک‌های هسته‌ای این کشور پیش از این کره جنوبی و ژاپن را تهدید کرده است. طی دوره دوم ریاست‌جمهوری پیشین آمریکا، گاهی احتمال حمله موشک‌های هسته‌ای کره شمالی به نیویورک می‌رفت. آقای اوباما برنامه هسته‌ای کره شمالی را به تعویق انداخت. هر کسی که رئیس‌جمهور بعدی آمریکا بشود این مزیت را نخواهد داشت.

یک پروژه ماراتن دیگر
تابوی سلاح‌های هسته‌ای بر سه محور استوار است: سیاست‌های مربوط به جلوگیری از تکثیر آنها، هنجارهایی علیه نخستین استفاده از آنها (به‌خصوص علیه قدرت‌های غیرهسته‌ای) و بازدارندگی. کره شمالی بر این سه محور پتک کوبیده است.
هیچ کشوری در طول تاریخ این چنین بخش عظیمی از ثروت خود را صرف سلاح‌های هسته‌ای نکرده است. تصور می‌شود کره شمالی حدود 20 سلاح هسته‌ای در انبار خود دارد و هر شش هفته یا بیشتر یک سلاح دیگر به آن می‌افزاید. امسال سرعت آزمایش‌های موشک بالستیک بی‌سابقه بوده است. پس از یک انفجار هسته‌ای زیرزمینی در ژانویه، که دولت کره شمالی ادعا کرد مربوط به بمب هیدروژنی بوده (اما به احتمال زیاد بمب هسته‌ای تقویت شده بود)، آزمایش‌های فناوری‌های مربوط به موشک‌های هسته‌ای انجام شد. اگرچه سه آزمایش مربوط به موشک‌های با برد چهار هزار کیلومتر (2500 مایل) در ماه آوریل شکست خورد، اما مهندسان کره شمالی از اشتباهات خود درس گرفته‌اند. تعداد افرادی که بر شکست آنها در پایان کار شرط بسته‌اند، اندک است.
کره شمالی تحت هیچ قانون جهانی نیست. کیم جون اون دیکتاتور موروثی این کشور هزاران نفر از مردم کشورش را به اردوگاه کار اجباری می‌فرستد از جمله کل یک خانواده را بدون اینکه محاکمه شوند یا امید آزادی داشته باشند. آقای کیم پیوسته تهدید می‌کند که سئول پایتخت کره جنوبی را در «دریایی از آتش» غرق خواهد کرد. سلاح‌های هسته‌ای در مرکز هویت و بقای رژیم او قرار دارند.
بازدارندگی بر مبنای این باور است که دولت‌ها منطقی عمل کنند. اما آقای کیم به قدری مبهم است و شناخت کمی از تصمیم‌گیری در پیونگ‌یانگ داریم که بازدارندگی کره شمالی بسیار مشکل است. اگر رژیم او در نقطه سقوط قرار گیرد چه کسی می‌تواند بگوید آقای کیم با انجام یک حمله هسته‌ای کلیه اصول اخلاقی را زیر پا نخواهد گذاشت؟
ترکیبی از غیرقابل ‌پیش‌بینی بودن، بی‌رحمی و شکنندگی مانع سیاستگذاری در مورد آقای کیم می‌شود. بسیاری از افراد خارج از کشور می‌خواهند او را وادار کنند رفتار بهتری داشته باشد. در ماه مارس و در پی آزمایشات تسلیحاتی اخیر، شورای امنیت سازمان ملل تحریم‌ها علیه این کشور را بیشتر کرد. چین از کنایه‌ها و تحریکات آقای کیم خشمگین است (چین پیش از فاش ‌شدن خبر آزمایش هسته‌ای کره شمالی از آن مطلع نشده بود) و با اقدامات سختگیرانه‌تر از جمله محدود کردن معاملات مالی و قایق‌های گشت برای قاچاق موافقت کرد.
اما چین خواهان براندازی آقای کیم نیست. بلکه نگران است سقوط یک رژیم در مرز شمال شرقی‌اش سبب ایجاد موجی از مهاجران و حذف سپر محافظتی از سوی نیروهای آمریکایی مستقر در کره شمالی شود. حدود 90 درصد تجارت کره شمالی به ارزش شش میلیارد دلار با چین است. چین به واردات زغال‌سنگ و سنگ‌آهن از کره شمالی (و برگرداندن نفت کوره، غذا و کالاهای مصرفی) تا زمانی ادامه می‌دهد که این پول صرف فعالیت‌های نظامی (یک شرط غیرقابل اجرا) نشود. آقای کیم تحت حمایت چین است و می‌تواند برنامه هسته‌ای خود را با مصونیت ادامه دهد. احتمال ندارد تحریم‌ها مانع او شوند. اگر هر اتفاقی بیفتد تحریم‌ها او را بر آن می‌دارد تا پیش از آنکه چین اقدامات خشن‌تری انجام دهد زرادخانه خود را تقویت و به روز کند. پس قابل درک است که آقای اوباما ترجیح داده تلاش خود را وقف ایران کند. چون حاکمان ایران به فروش نفت و گاز به کشورهای خارجی وابسته‌اند، تحریم صادرات انرژی ایران و خارج کردن ایران از نظام پرداخت بین‌المللی محاسبات راهبردی‌شان را عوض کرد. اما این منطق بر کره شمالی موثر نیست.
آیا چیزی هست که بتواند آقای کیم را متوقف کند؟ احتمالاً او تصمیم بگیرد سیاست «اولویت سلاح‌های هسته‌ای» را به نفع اصلاحات اقتصادی به سبک چین و ایجاد روابط حسنه با کره جنوبی به تعویق اندازد. این ایده خوبی است و آقای کیم نشان داده به توسعه اقتصادی علاقه‌مند است. اما هیچ چیز نشان نمی‌دهد که او حاضر باشد سلاح‌های هسته‌ای خود را با زندگی بهتر برای مردمش معاوضه کند.
شاید مخالفت شدید با قانون آقای کیم در میان نخبگان کره شمالی به کودتا از بالا بینجامد. ممکن است جانشین او آماده توافق هسته‌ای به سبک ایران باشد تا جایگاه خود را هم در داخل و هم در خارج بهبود بخشد. این تنها یک احتمال است، اما تاکنون آقای کیم نشان داده قادر به سرکوب هرگونه مدعی استیلای خود است.
آخرین کورسوی امید این است که تحریم‌ها روی‌هم‌رفته به سقوط این رژیم بینجامد که به نوبه خود می‌تواند سبب اتحاد دوباره با کره جنوبی و عاری کردن شبه‌جزیره کره از سلاح هسته‌ای شود. این بهترین نتیجه است، اما می‌تواند خطرناک‌ترین نتیجه نیز باشد. به علاوه، این همان موقعیتی است که چین از آن دوری می‌کند.

پسر چاق
رئیس‌جمهور بعدی آمریکا بدون داشتن گزینه‌های خوب چه خواهد کرد؟ یک اولویت این است که دفاع موشکی را تقویت کند. آمریکا باید سیستم ضدموشکی جدید THAAD خود را به کره جنوبی و ژاپن بفرستد، در حالی که مخالفت‌ها را مبنی بر اینکه رادار آنها ممکن است علیه سلاح‌های هسته‌ای چین استفاده شود، آرام کند. چین را نیز باید با تملق راضی کند که می‌توان تحریم‌ها را بدون تحریک به انفجار به درون شدیدتر کرد. اگر این امر در ابتدا حتی سبب توقف آزمایش‌های هسته‌ای شود، ارزشش را دارد. زیرا سقوط ناگهانی و پیش‌بینی‌نشده رژیم آقای کیم در هر زمان امکان‌پذیر است و آمریکا به طرح‌هایی برای توقیف و تخریب موشک‌های هسته‌ای کره شمالی نیاز دارد پیش از آنکه به کار گرفته شوند. به این منظور همکاری چین یا حداقل رضایت این کشور حیاتی است. این خطری کاملاً آشکار و ملموس است که حتی رقیبانی که در سایر بخش‌های آسیا با هم در تعارض‌اند باید به سرعت راه‌های تازه‌ای برای همکاری با یکدیگر بیابند.