تحریم محیط زیست

افزایش آلودگی هوا و کاهش میزان دسترسی به آب تصفیه‌شده و ناتوانی در مدیریت اصولی فاضلاب‌ها از مهم‌ترین مسائلی است که سلامت مردم دنیا را تهدید می‌کند. مسائلی که جهان سال‌ها با آن دست به گریبان بوده است و سازمان‌های بین‌المللی میلیاردها دلار برای بر طرف کردن آن هزینه صرف کرده‌اند ولی نتیجه این سرمایه‌گذاری کلان چندان مثبت
نبود.
ایران هم در این سال‌ها با مشکلات زیادی دست به گریبان بود. از بحران‌هایی که در دریاچه ارومیه ایجاد شد تا خشک شدن زاینده‌رود، از بین رفتن گونه‌های گیاهی و از بین رفتن بسیاری از زیستگاه‌های طبیعی می‌توان به عنوان آسیب‌های سال‌های اخیر یاد کرد. اما آلودگی هوا که بالغ بر ۳۵ میلیون نفر ایرانی را با مشکلات سلامتی درگیر کرده و مشکل تامین آب سالم که برای شمار زیادی از مردم مساله‌ساز شده هم از دیگر آسیب‌هایی است که در سال‌های اخیر شاهد آن بودیم.

مشکل چه زمانی آغاز شد؟
اما این مشکلات چه زمانی ایجاد شد و دلیل اوج‌گیری آن چه بود؟ مطالعات نشان می‌دهد این مشکلات حدود یک دهه است که بر ایران سایه افکنده است و اصلی‌ترین دلیل ایجاد این مشکلات و گسترش‌شان را می‌توان سیاستگذاری‌های نادرست در حوزه محیط زیست و بی‌توجهی به وخیم شدن اوضاع دانست. البته همیشه کمبود منابع مالی در مقابله با بحران‌های مختلف از جمله بحران‌های زیست‌محیطی حرف اول را می‌زند و این کمبود با تشدید تحریم‌های بانکی در ایران بیشتر و بیشتر شد.
تحلیلگران حوزه محیط زیست تحریم‌ها را عاملی تاثیرگذار در تشدید بحران‌های زیست‌محیطی ایران می‌دانند و حتی بر این باور هستند که اگر تحریم‌ها نبود و ایران می‌توانست با دیگر کشورهای دنیا ارتباط مالی سالمی برقرار کند شاید معضل آلودگی هوا در ایران ایجاد نمی‌شد. مشکلی که به دلیل استفاده از بنزین‌های نامرغوب و خودروهای غیراستاندارد تشدید شد.
گاردین به نقل از هیو ناتس رئیس مرکز مطالعات محیط زیست در دانشگاه آکسفورد نوشت: تشدید تحریم‌های اقتصادی ایران از سال ۲۰۱۰ میلادی سبب شد تا نرخ رشد اقتصادی این کشور ظرف پنج سال ۱۵ درصد کاهش پیدا کند و نرخ بیکاری به ۲۰ درصد برسد. این بیکاری بیشتر گریبان‌گیر جوانان بود و سبب شد تا سطح دستمزدها هم رشد چندانی پیدا نکند. کاهش رشد اقتصادی، تعطیلی شمار زیادی از واحدهای تولیدی و صنعتی، بلوکه شدن منابع مالی ایران در بانک‌های خارجی و عدم همکاری سیستم بانکی دنیا سبب شد تا دولت ایران منابع مالی کمتری برای سرمایه‌گذاری در بهبود زیرساخت‌های زیست‌محیطی داشته باشد. از طرفی همان اندک منابع مالی موجود در ایران که در اثر فروش نفت با قیمت‌های بالای ۱۰۰ دلار در سال ۲۰۱۴ میلادی نصیب کشور شد هم صرف ایجاد انگیزه برای رشد اقتصادی و رشد تولید می‌شد.
اما قیمت نفت هم در سال ۲۰۱۴ میلادی به یکباره کاهش یافت. کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی از سطح منابع مالی موجود در ایران کاست و باعث شد تا شدت فشارهای زیست‌محیطی همپای مشکلات اقتصادی افزایش یابد. در این سال‌ها میلیون‌ها انسان به دلیل بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا و آب جان باختند و سطح عملکرد روانی و جسمی افراد به دلیل آلاینده‌های موجود در هوا تنزل یافت.

دو روی سکه توافق
بعد از اینکه توافق هسته‌ای ایران با کشورهای صنعتی دنیا حاصل شد، فعالان محیط زیست خبر از ایجاد یک فضای دوپهلو در محیط زیست ایران دادند و از مقامات خواستند که با مطالعه دقیق‌تر وارد حوزه تصمیم‌گیری شوند. گاردین به نقل از یکی از تحلیلگران حوزه محیط زیست می‌نویسد: از یک طرف برداشته شدن تحریم‌ها به معنای توسعه فعالیت‌های اقتصادی و صنعتی در ایران است که افزایش سرمایه‌گذاری در حوزه‌های اقتصادی و به دنبال آن رشد را به همراه می‌آورد. از طرف دیگر افزایش فعالیت‌های صنعتی می‌تواند تصاعد گازهای آلاینده را هم بیشتر کند که خبر بدی برای محیط زیست ایران است. با رشد اقتصادی و توسعه فعالیت‌های صنعتی در ایران، منابع مالی بیشتری در اختیار دولت قرار می‌گیرد و دولت این امکان را پیدا می‌کند تا برای بهبود زیرساخت‌های محیط زیست سرمایه‌گذاری کند. همچنین منابع مالی ایران که در بانک‌های خارجی بلوکه شده است آزاد می‌شود و ایران به نظام بانکی جهانی دسترسی پیدا می‌کند. برداشته شدن موانع تجاری با ایران هم به این معناست که کشور می‌تواند از آخرین تکنولوژی‌ها استفاده کند و از این تکنولوژی‌ها در جهت بهبود کیفیت محیط زیست بهره گیرد.
بی‌بی‌سی مهم‌ترین تهدیدهای موجود در محیط زیست ایران را کم بودن آب تصفیه‌شده، عدم مدیریت فاضلاب‌ها و آلودگی هوا به خصوص در مناطق شهری می‌داند و بر این باور است که برداشته شدن تحریم‌ها می‌تواند در حل این معضلات کمک بزرگی کند. بی‌بی‌سی نوشت: ایران سال‌ها برای خرید تجهیزات و تکنولوژی‌های جدیدی که تصاعد گازهای آلاینده صنایع را کاهش می‌دهد و باعث بهبود کیفیت هوا می‌شود تلاش کرد ولی تحریم‌های اقتصادی و محدودیت‌های بانکی مانع از خرید این تجهیزات از طرف ایران شد. حال اگر مشکل تحریم‌های اقتصادی و بانکی برطرف شود و ایران بتواند به منابع مالی خود دسترسی داشته باشد، مشکل آلودگی هوا در ایران برطرف می‌شود و سلامت جسمی و روحی مردم هم بهبود پیدا می‌کند. از طرف دیگر ۹۲ درصد از آب ایران در بخش کشاورزی مصرف می‌شود که با ارتقای تکنولوژی در صنعت کشاورزی و افزایش سرمایه‌گذاری در این بخش، میزان مصرف کاسته می‌شود و مشکل کمبود آب نیز در ایران برطرف می‌شود.

ایران در جهان
حال سوال اینجاست که وضعیت محیط زیست ایران در مقایسه با دیگر کشورهای جهان چگونه است؟ آیا شرایط محیط زیست ایران بهتر از دیگر کشورهای دنیاست؟ آیا شاخص‌های محیط زیست ایران در سال‌های اخیر با سرعتی بیشتر از
دیگر کشورها بهبود یافته است یا خیر؟ هم‌اکنون وضعیت محیط زیست در دنیا چگونه است؟ آیا دنیا موفق شده است در روند گرم شدن کره زمین اختلال ایجاد کند و از تصاعد گازهای آلاینده بکاهد؟
دانشگاه ییل آمریکا شاخصی را معرفی و برآورد کرده است که از آن به عنوان شاخص عملکرد محیط زیست یاد می‌شود و کشورهای دنیا بر مبنای این شاخص تقسیم می‌شوند. این شاخص هر دو سال یک بار محاسبه می‌شود و محاسبه آن از سال ۲۰۰۶ میلادی تاکنون انجام می‌شود. در این مطالعه وضعیت ۱۸۰ کشور دنیا مورد بررسی قرار گرفته‌اند و وضعیت آنها بر مبنای شاخص عملکرد محیط زیست طبقه‌بندی شده است. ایران در این رده‌بندی در جایگاه ۱۰۵ دنیا قرار دارد و شاخص عملکرد محیط زیست در ایران برابر با 32 /66 است. ایران در میان کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا در جایگاه سیزدهم قرار دارد.
در سال ۲۰۱۴ میلادی شاخص عملکرد محیط زیست در ایران برابر با ۵۱ بود ولی در این سال ایران در میان ۱۸۰ کشور دنیا در جایگاه ۸۳ قرار داشت. در سال ۲۰۱۶ میلادی با وجود اینکه شاخص عملکرد محیط زیست ایران به 3 /66 رسیده ولی در جایگاه ۱۰۵ دنیا قرار گرفته است. شاید بتوان تعبیر این ارقام را در تغییر وضعیت جهانی دید. در سال‌های اخیر در اغلب نشست‌های جهانی مساله محیط زیست، تلاش برای بهبود شرایط آن موضوع محوری مذاکرات بوده است. هر کشوری میلیاردها دلار هزینه می‌کند تا از تصاعد گازهای آلاینده بکاهد و هزاران نفر هم در بخش تحقیق و توسعه برای ایجاد منابع انرژی‌های پاک مطالعه می‌کنند. در نتیجه شاخص عملکرد محیط زیست در تمامی کشورها ارتقا یافته است. با وجود اینکه نرخ رشد شاخص عملکرد محیط زیست در کشورهای در حال توسعه بیش از کشورهای صنعتی بوده است ولی همچنان کشورهای صنعتی و اقتصادهای برتر بهترین شاخص را به خود اختصاص داده‌اند. این کشورها که دارای منابع مالی بیشتری هستند هرساله میلیاردها دلار برای ارتقای کیفیت آب، غذا، هوا و حفاظت از محیط زیست سرمایه‌گذاری می‌کنند تا در فضای بهتری زندگی کنند.
به گزارش دانشگاه ییل در میان مولفه‌های مطالعه‌شده برای تهیه این شاخص، ایران بهترین عملکرد را در بخش منابع آب طی سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۶ میلادی داشته است. در این بخش حجم آب‌های پسماند از مصارف خانگی و صنعتی که پیش از وارد شدن به طبیعت پاک‌سازی می‌شوند مد نظر قرار دارد. پیشرفت ایران در بخش تصفیه آب و کشاورزی هم در این دوره چشمگیر بود اگرچه ضعف‌های مدیریتی که سبب شد تا آلودگی هوا در کشور زیاد شود و عده زیادی با مشکلات تنفسی و سلامتی مواجه شوند تاریک‌ترین بخش سازنده شاخص عملکرد محیط زیست ایران بوده است.
شاخص عملکرد محیط زیست ایران در سال ۲۰۱۶ میلادی نسبت به سال ۲۰۰۶ میلادی -سالی که برای اولین بار این گزارش تهیه شد- 46 /15 درصد رشد کرده است اما میزان افزایش این شاخص در اردن برابر با 09 /30 درصد، در قطر برابر با 05 /30 درصد و در لبنان برابر با 22 /35 درصد بود. از طرف دیگر میزان افزایش شاخص در کشورهای اروپای غربی و آمریکای شمالی به اندازه کشورهای در حال توسعه نبود ولی این کشورها از همان ابتدا شرایط زیست‌محیطی بهتری داشتند و به همین دلیل هم در این 10 سال همواره در صدر فهرست جای داشتند. در واقع ایران با وجود تلاش زیاد در زمینه بهبود زیرساخت‌های محیط زیست ولی هنوز موفق نشده است همپای دیگر کشورها برای اصلاح مشکلات زیست‌محیطی تلاش کند و فاصله زیادی حتی با کشورهای در حال توسعه دنیا دارد.

نگرانی در مورد ذخایر آب
مارک لویس رئیس مرکز مطالعات آب در انگلستان در مورد وضعیت منابع آب در ایران ابراز نگرانی کرده است. او دلیل نگرانی خود را مصرف غیراصولی منابع آب می‌داند. او در این مورد گفت: مصرف منابع آب در ایران ۷۰ درصد بیشتر از متوسط مصرف در دنیاست. آمارها نشان می‌دهد راندمان مصرف آب در بخش کشاورزی تنها ۳۰ درصد است که این سهم پایین در شرایطی که ۹۰ درصد از مصرف آب در ایران به بخش کشاورزی اختصاص دارد می‌تواند نشان از وخامت شرایط باشد. در سال‌های اخیر دولت برای تامین غذای مردم اقدام به توسعه بخش کشاورزی کرد و چاه‌های زیادی هم برای آبیاری زمین‌ها احداث شده است. این سیاست نادرست باعث شد تا ذخایر آب ایران کاهش زیادی پیدا کند.
در صدر فهرست کشورهای دنیا از نظر شاخص عملکرد محیط زیست، کشورهای فنلاند، ایسلند، سوئد، دانمارک و اسلوونی قرار دارند و در انتهای فهرست کشورهای چاد، افغانستان، نیجر، ماداگاسکار، اریتره و سومالی جای گرفته‌اند. طبق گزارش ارائه‌شده از طریق دانشگاه ییل کشور امارات متحده عربی با دارا بودن شاخص 35 /69 در جایگاه ۹۲ دنیا قرار دارد و کشورهای عربستان سعودی و ترکیه به ترتیب جایگاه ۹۵ و ۹۹ دنیا را به خود اختصاص داده بودند.

یافته‌های اصلی گزارش
■ بین شاخص عملکرد محیط زیست و ارزش تولید ناخالص داخلی کشور ارتباط مستقیمی وجود دارد. در کشورهایی که اقتصاد بزرگ‌تری دارند و سرانه تولید ناخالص داخلی در آنها بالاتر است، شاخص عملکرد محیط زیست بهتر است ولی در کشورهایی که سرانه تولید ناخالص داخلی پایین‌تر است، شرایط محیط زیست هم نامساعدتر است.
در این میان دو استثنا وجود دارد که کشورهای چین و هند هستند. ارزش تولید ناخالص داخلی در این کشورها بالاست ولی عملکرد محیط زیست در آنها مطلوب نیست. برخی از تحلیلگران سرعت بالای این دو اقتصاد در مسیر صنعتی شدن را عامل اصلی بحران می‌دانند و برخی دیگر به پایین بودن سرانه تولید ناخالص داخلی در این کشورها اشاره می‌کنند و بر این باورند که سرانه تولید ناخالص داخلی بالا نشان‌دهنده ثروتمند بودن کشور است نه ارزش بالای تولید ناخالص داخلی.
■ هوای ناسالم بزرگ‌ترین شمار قربانیان را در دنیا می‌گیرد. آلودگی هوا باعث بیماری‌های زیادی می‌شود و ساکنان کشورهایی که از هوای سالم برخوردار نیستند توان لازم برای انجام فعالیت‌های فکری و جسمی عادی را ندارند.
■ تعداد افرادی که سالانه در نتیجه آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند پنج برابر افرادی است که در نتیجه استفاده از آب ناسالم می‌میرند.
■ سرمایه‌گذاری دولت‌ها در تامین آب سالم بیشترین موفقیت را در میان تمامی حوزه‌ها داشته است.
■ در سال ۲۰۰۰ میلادی ۹۶۰ میلیون نفر از مردم دنیا به آب آشامیدنی سالم دسترسی نداشتند در حالی که در سال ۲۰۱۶ میلادی شمار افرادی که به آب آشامیدنی سالم دسترسی ندارند به ۵۵۰ میلیون نفر رسیده است. این تعداد معادل هشت درصد از جمعیت کره زمین است.
■ مطالعات نشان داده است ۳۴ درصد از انواع ماهی‌ها در کره زمین یا بیش از اندازه صید می‌شوند یا گونه آنها کاملاً منقرض شده است.
■ در فاصله سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۶ میلادی 52 /2 میلیون کیلومترمربع از پوشش‌های جنگلی در دنیا از بین رفته است که مساحتی معادل مساحت پرو است. حدود ۲۳ درصد از کشورهای دنیا سیستم تصفیه فاضلاب ندارند و تنها ۲۰ درصد از کشورها موفق شدند در کنترل تصاعد آلودگی هوا موفق عمل کنند.
■ در سال ۲۰۱۶ میلادی 5 /3 میلیارد نفر از جمعیت دنیا از هوای ناسالم برخوردار هستند که این مساله آسیب زیادی به سلامت مردم وارد می‌کند. در سال جاری تنها 4 /15 درصد از زیستگاه‌های دنیا و 4 /8 درصد از زیستگاه‌های آبی جهان محافظت شده بود.

شاخص چگونه تهیه می‌شود
در تهیه این شاخص دو دسته از عوامل مد نظر قرار گرفته‌اند. دسته اول سلامت محیط زیست و دسته دوم سلامت اکوسیستم. در بخش سلامت محیط زیست سه زیر‌بخش دیده می‌شود. اول: اثرات سلامت که به بررسی ریسک‌هایی که سلامت را تهدید می‌کند می‌پردازد. دوم: کیفیت هوا که سلامت ساکنان کره زمین را بر هم می‌زند. سوم: آب و تصفیه آب که خود می‌تواند عاملی باشد در جهت از بین رفتن امنیت جسمی مردم.
در بخش سلامت و تنوع اکوسیستم شش زیر‌بخش مجزا وجود دارد که این زیربخش‌ها عبارتند از: جو و انرژی، تنوع زیستی و موجودات زنده، ماهیان، جنگل‌ها، کشاورزی و در نهایت منابع آب.
هر یک از این بخش‌ها خود تقسیم‌بندی‌های جزیی‌تری دارند که این مساله به جمع‌آوری بهینه اطلاعات کمک کرده است. در هر یک از زیر‌بخش‌ها شاخصی محاسبه می‌شود و شاخص نهایی به دست‌آمده هم برآیند تمامی شاخص‌هایی است که برای هر زیر‌بخش محاسبه می‌شود. مثلاً در بخش کیفیت هوا چهار مساله اهمیت دارد. اول: کیفیت هوای خانوارها که مستقیم سلامت و طول عمر آنها را متاثر می‌کند. دوم: آلودگی هوا و متوسط قرار گرفتن افراد در معرض ذرات آلاینده. سوم: میزان افزایش ذرات آلاینده هوا طی دوره‌های زمانی یک‌ماهه که می‌تواند تصویری از تخریب وضعیت هوا را نشان دهد و در نهایت چهارمین عامل میزان گاز دی‌اکسید نیتروژن در هواست که اثرات مخرب روی سلامت انسان‌ها و حتی رشد گیاهان دارد.
شاخص نهایی محاسبه‌شده بین صفر تا صد است و کشوری که شاخص بالاتری دارد، عملکرد بهتری هم از نظر حفاظت از محیط زیست دارد.
این شاخص در واقع نمایشی از موفقیت سیاستگذاران در حوزه کنترل آسیب‌های زیست‌محیطی و برطرف کردن بحران‌ها در این زمینه است. مطالعات نشان می‌دهد برای اینکه وضعیت محیط زیست بهبود پیدا کند هم سرمایه‌گذاری باید صورت گیرد و هم سیاستگذاری‌های درستی در این زمینه انجام شود. سیاست‌های کنترل تصاعد آلاینده‌ها و حفاظت از گونه‌ها و زیستگاه‌ها با کمک ابزارهای مالی و اقتصادی که دولت‌ها در اختیار دارند می‌تواند زمینه را برای بهبود وضعیت محیط زیست فراهم آورد.

سیاست‌هایی که باعث بهبود عملکرد محیط زیست می‌شود
ارتقای شرایط زیست‌محیطی در درجه اول نیاز به سیاستگذاری میان‌مدت و بلندمدت دارد. سرمایه‌گذاری در سیستم‌های تصفیه آب و احداث سیستم‌های نوین آب‌رسانی به مناطق مختلف کشور از راه‌هایی است که می‌تواند باعث بهبود کیفیت آب شود. از طرف دیگر اصلاح نظام آبیاری که باعث کاهش هدر‌رفت آب در کشور شود هم راه دیگری است که می‌تواند در مقابله با مشکل کم‌آبی کمک کند. حفاظت از گونه‌های گیاهی و زیستگاه‌ها هم از دیگر سیاست‌هایی است که می‌تواند زمینه‌ساز بهبود وضعیت محیط زیست شود. اما یکی از مهم‌ترین معضلات امروز دنیا افزایش تصاعد گازهای گلخانه‌ای و گاز دی‌اکسید کربن است که خود باعث گرم شدن کره زمین و حتی آسیب دیدن لایه ازون شده است. سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه در گزارش اخیر خود راهکارهایی را که می‌تواند به بهبود وضعیت هوا در هر کشور کمک کند ارائه کرده است.
طبق این گزارش دولت‌ها باید سرمایه‌گذاری در تولید انرژی‌های پاک را آغاز کنند و به تدریج از سهم منابع فسیلی در تامین انرژی مورد نیاز کشور بکاهند. هر چه سهم سوخت‌های فسیلی در تامین انرژی کمتر باشد، تصاعد گازهای گلخانه‌ای هم کمتر می‌شود و به سلامت جامعه کمک بیشتری می‌کند. از طرف دیگر تغییر استانداردهای ساخت و ساز به گونه‌ای که مصرف انرژی برای تامین حرارت مورد نیاز خانه‌ها و اداره‌ها کمتر شود هم راه دیگری است که در بسیاری از کشورهای صنعتی استفاده شده است.
کاهش میزان هدر‌رفت انواع مواد اولیه و انرژی نیز کمک بزرگی است و ایجاد سیستم بازیافت هم می‌تواند به اقتصاد کمک کند تا از منابع بهترین استفاده بشود.
از طرف دیگر تغییر فرهنگ مصرف مردم و شرکت‌های تولیدی هم باید در دستور کار قرار گیرد. این تغییر باید به گونه‌ای باشد که میزان استفاده از انواع منابع انرژی که آلایندگی دارند و حتی دیگر منابع طبیعی از قبیل آب کاهش یابد و استفاده بهینه از هر ماده‌ای جایگزین استفاده بی‌مبالات از منابعی شود که آینده را با بحران کمبود روبه‌رو می‌کند.
به تعبیر بهتر باید فرهنگ استفاده بهینه از این منابع در کشورهای مختلف به خصوص کشورهای در حال توسعه ایجاد شود. برای اینکه این فرهنگ‌سازی آغاز شود دولت ابزارهایی در دست دارد که این ابزارها می‌تواند کمک بزرگی در جهت رسیدن به هدف باشد. از جمله این ابزارهای مالی و اقتصادی می‌توان به وضع مالیات بر مصرف برای افراد حقیقی و حقوقی پر‌مصرف یا معافیت مالیاتی برای افرادی که از یک سطح مشخصی کمتر مصرف می‌کنند، اشاره کرد. ایجاد مجوزهای انتشار کربن که قابل معامله است و وضع جریمه برای شرکت‌هایی که از استاندارد انتشار کربن تخطی می‌کنند همه از ابزارهایی است که می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. البته مردم هم می‌توانند در این مسیر نقش مهمی ایفا کنند. کاهش استفاده از انرژی‌های فسیلی و کاهش استفاده از انواع خودروهای آلاینده می‌تواند باعث کاهش تصاعد گاز دی‌اکسید کربن شود.

نقش مردم در کاهش آلودگی
البته در کشورهای صنعتی دولت برای اینکه مردم را به استفاده از وسایل نقلیه عمومی و کاهش استفاده از خودروها ترغیب کند هزینه‌هایی از قبیل هزینه بالای پارکینگ، هزینه بالای بنزین، هزینه بالای بیمه خودروهای شخصی و جریمه‌های کلان در صورت تخلف از قوانین رانندگی را به مالکان خودروهای شخصی تحمیل می‌کند و افراد اغلب برای طی کردن مسافت‌های کوتاه یا مسیرهای هر‌روزه -رفت و آمد به محل کار- از وسایل نقلیه عمومی استفاده می‌کنند.
تایمز در مورد نقش مردم در بهبود وضعیت محیط زیست نوشت: مشارکت مردم در بهبود وضعیت محیط زیست ضروری است. دولت با استفاده از ابزارهای مختلف تلاش می‌کند تا مردم را تشویق به کاهش مصرف کند و این مساله در میان‌مدت اثرگذار است. اما مردم که خود به اثرات مخرب آلودگی‌های زیست‌محیطی بر روی زندگی خود واقف هستند می‌توانند سرعت بهبود شرایط را افزایش دهند. این تغییر که علاوه بر منافع جسمی می‌تواند مزایای اقتصادی زیادی هم برای افراد داشته باشد می‌تواند سرعت اصلاح وضعیت محیط زیست را به شدت افزایش دهد.

همکاری دولت و مردم
یکی از مهم‌ترین راه‌ها برای کاستن از مصرف غیرضروری و حفاظت از محیط زیست، قیمت‌گذاری منابع مصرفی است. تا زمانی که قیمت واقعی این منابع درک نشود و مردم برای آلوده کردن مجبور به پرداخت هزینه‌های کلان نشوند نمی‌توان انتظار مصرف بهینه را داشت.
المانیتور با اشاره به اهمیت این منابع در بقا و سلامت انسان و ضرورت حفظ آن برای نسل‌های آینده می‌نویسد: ما باید قیمت واقعی منابعی را که استفاده می‌کنیم بدانیم و همین قیمت واقعی را به عنوان هزینه مصرف بپردازیم. تا زمانی که قیمت آب مصرفی پایین باشد، میزان مصرف بهینه نخواهد بود ولی زمانی که مشترکان کم‌مصرف تشویق شوند و پرمصرف‌ها مجبور به پرداخت هزینه‌های کلان شوند می‌توان منتظر اصلاح الگوی مصرف بود. این قیمت‌گذاری باید برای آب شرب، آب مصرفی کشاورزان و حتی آب مصرف‌شده در واحدهای صنعتی باشد. از طرف دیگر برای حفاظت از هوا هم باید صنایع آلاینده جریمه شوند.
واحدهای صنعتی به خارج از شهرها منتقل شوند و خودروهای آلاینده مجبور به پرداخت جریمه‌های کلان شوند. مالیات بر مصرف سوخت افزایش یابد و هزینه بیمه خودرو و هزینه‌های جانبی به اندازه‌ای باشد که از خودرو فقط در شرایط ضروری استفاده شود. برای حفاظت از زیستگاه‌ها و گونه‌های حیوانی و گیاهی هم کمیته‌هایی به طور مجزا باید تشکیل شود تا مسوولیت حفاظت از این گونه‌ها را بر عهده بگیرند. ایجاد این کمیته‌ها که می‌تواند در بدنه دولت یا ارگانی خارج از دولت باشد نشان می‌دهد که یک کشور تا چه اندازه به محیط زیست و حفظ آن برای نسل‌های آینده اهمیت می‌دهد.