تاریخ انتشار:
مرتضی مبلغ از شفاف‌سازی اقتصاد انتخابات می‌گوید
نگرانی از نقش‌آفرینی پول کثیف
تابوی ادعای وجود پول کثیف در انتخابات مدت‌هاست که ریخته شده است. تا مدت‌زمانی قبل بسیاری وجودش را انکار می‌کردند تا مبادا به اصل سیستم آسیب برسد. اما در این زمانه ورق برگشته است.
تابوی ادعای وجود پول کثیف در انتخابات مدت‌هاست که ریخته شده است. تا مدت‌زمانی قبل بسیاری وجودش را انکار می‌کردند تا مبادا به اصل سیستم آسیب برسد. اما در این زمانه ورق برگشته است. همان زمانی که وزیر کشور به دنبال سخنان ریاست جمهوری از اراده دولت برای برخورد با پول‌های کثیفی خبر داد که ممکن است در انتخابات هزینه شود بسیاری اطمینان پیدا کردند که قرار نیست این بار واقعیت قربانی مصلحت بشود. به هر حال این پیام تنها یک بار خطاب به کاندیداهای مجلس مخابره نشد. وزیر کشور از هر تریبونی استفاده کرده و هشدار داده است که نمی‌گذارد این پول‌های کثیف در جریان انتخابات نقش‌آفرینی کند. این رویکرد به بهانه‌ای تبدیل شد تا با مرتضی مبلغ معاون سیاسی وزارت کشور دولت اصلاحات مصاحبه‌ای داشته باشیم. او بر این باور است که پول‌های کلان بیت‌المال نباید در جریان انتخابات هزینه شود.
در آستانه برگزاری انتخابات مجلس مرتب اظهارنظرهایی پیرامون نقش پول‌های کثیف در انتخابات صورت می‌گیرد. این اظهارنظر به هشدارهای کارشناسان خلاصه نمی‌شود. ریاست جمهوری و وزیر کشور نیز به صف منتقدان پیوسته و در این مورد ابراز نگرانی کرده‌اند. حتی آقای پورمحمدی وزیر دادگستری هم انتقادات خود را در مورد پول‌های کثیف در جریان انتخابات علنی کرده‌اند. به نظر شما این دغدغه چقدر می‌تواند جدی باشد؟
یکی از ضرورت‌های انتخابات، تضمین سلامت انتخابات است. سلامت انتخابات زمانی محقق می‌شود که رانت‌هایی همچون رانت سیاسی، تبلیغی و مالی به کار گرفته نشود. اگر از این رانت‌ها استفاده نشود، می‌توان سلامت انتخابات را مورد تایید قرار داد. در غیر این صورت چنین انتخاباتی مخدوش می‌شود. وجود رانت، رقابت عادلانه و صحیح را در عرصه سیاست از بین می‌برد. اگر پول‌های کثیف وارد انتخابات شود، حتماً در انتخابات تاثیر منفی خواهد گذاشت.
یعنی بر این باور هستید که با وجود پول‌های کثیف، صحت برگزاری انتخابات زیر سوال می‌رود؟
بله، وجود این پول‌ها انتخابات را از مسیر درست و منطقی خارج می‌کند و انتخابات برگزارشده را مخدوش می‌سازد. به همین دلیل سوءاستفاده از پول‌های کثیف به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های سیاستگذاران و دولتمردان تبدیل شده است. این دغدغه در آستانه برگزاری انتخابات اهمیتی مضاعف پیدا می‌کند. با این پیش‌زمینه می‌توان گفت ابراز نگرانی مسوولان کشوری در مورد وضعیت این پول‌ها، بحق و درست است. این نگرانی زمانی شدت می‌یابد که مشخص شود پول‌های کثیف در فرآیند انتخابات نقش ایفا کرده است. در این شرایط، دغدغه‌ها بیشتر می‌شود. به همین دلیل یکی از اقدامات مهم در انتخابات آینده، جلوگیری از ورود پول‌های کثیف در فرآیند انتخابات است. به همین دلیل در کنار تایید صلاحیت‌ها که همواره دغدغه بزرگی محسوب شده است، باید تدابیری را در نظر گرفت تا مسائل مالی در جریان انتخابات شفاف‌سازی شود. این تفکر درست نیست که دقت در روند برگزاری صحیح و سالم انتخابات به روزها و هفته‌های پایانی انتخابات معطوف شود و مسائل تاثیرگذار در یکی دو سال منتهی به برگزاری انتخابات نادیده گرفته شود. سلامت انتخابات زمانی تضمین می‌شود که از یکی دو سال باقی‌مانده تا برگزاری
انتخابات فرآیندهای تاثیرگذار بر انتخابات رصد شود. امکان دارد که جریان‌هایی با بهره‌گیری از رانت‌های سیاسی، مالی و تبلیغی برای حضور خود یا جریان سیاسی خاصی زمینه‌سازی کنند تا برنده انتخابات شوند. طبیعی است که این روند، بر نحوه برگزاری انتخابات تاثیر سوء می‌گذارد و سلامت انتخابات زیر سوال می‌رود. به همین دلیل باید مراقبت کافی کرد تا پول‌های کثیف نتواند وارد جریان انتخابات شود تا فرآیند انتخابات به عنوان حق اساسی مردم زیر‌سوال برود.
فرصت زمان کوتاهی تا برگزاری انتخابات مجلس دهم باقی‌مانده است. فارغ از تمام حرف و حدیث‌های گفته‌شده چطور می‌توان ایده ممانعت از راهیابی پول کثیف به انتخابات را اجرایی کرد؟ آیا امکان نظارت وجود دارد؟ به نظر شما چه تدابیری باید در نظر گرفت تا در این فرصت اندک شرایط برگزاری یک انتخابات سالم فراهم شود؟
عملیاتی کردن این کار بسیار سخت و پیچیده است. به منظور عملیاتی کردن این کار باید سازمان‌ها و دستگاه‌های متعدد با هم همکاری کنند. البته همان‌طورکه اشاره شد علاوه بر پول‌های کثیف باید از ورود انواع رانت‌های سیاسی و تبلیغی به فرآیند انتخابات و رقابت‌ها جلوگیری کرد. در بخش رانت‌های تبلیغاتی بیشترین حساسیت روی عملکرد سازمان‌هایی است که از پول بیت‌المال ارتزاق کرده و ممکن است به نفع یک جریان خاص تبلیغ کنند. این سازمان‌ها همچون صدا و سیما امکان دارد که با دعوت کردن عده‌ای از افراد جناح‌ها و گروه‌های سیاسی خاص، خط مطرح کردن عده‌ای را دنبال کنند. به هر حال طرح این افراد می‌تواند بر افکار عمومی تاثیر بگذارد و شرایطی را برای مطرح شدن و پیروزی یک جناح فراهم کند. در این وضعیت یک گروه و جناح سیاسی از رانت برخوردار می‌شود و گروه رقیب این امکان را ندارد. به همین دلیل باید شرایطی فراهم شود تا همه گروه‌ها و جریان‌های سیاسی بتوانند از امکانات تبلیغاتی و اطلاع‌رسانی به طور یکسان استفاده کنند. صدا و سیما باید این امکان را فراهم کند تا همه گروه‌ها و جریان‌های سیاسی بتوانند از فرصت‌های مساوی و عادلانه برخوردار شوند. حضور انحصاری
برخی از چهره‌ها در فرصت زمان باقی‌مانده یک‌ساله تا برگزاری انتخابات، می‌تواند بر تصمیم‌گیری افراد تاثیر بگذارد و یک رانت بزرگ تبلیغی را شکل دهد. به همین دلیل صدا و سیما باید کاملاً عادلانه رفتار کند. فارغ از رانت تبلیغاتی رانت سیاسی نیز اهمیت زیادی پیدا می‌کند. رد صلاحیت‌ها همواره یک دغدغه بزرگ محسوب شده و این چالش جدی نیز باید حل شود. در خصوص رانت‌های اقتصادی نیز باید توجه ویژه و همه جانبه‌ای را مبذول داشت تا ضمن جلوگیری از سوءاستفادههای مالی و اقتصادی از ورود پول‌های کثیف در انتخابات جلوگیری شود.
نهادهای موجود در کشور باید چه راهکاری را در پیش بگیرند؟ این نکته را مورد توجه قرار بدهید که گاهی برخورد با این منابع مالی در توان وزارت کشور نیست؟
در این میان قوه قضائیه و وزارت کشور باید نظارت دقیق‌تری را اعمال کنند تا منابع مالی شفاف‌تر شود. شما این نکته را مورد توجه قرار بدهید که پول کثیف در هر حوزه‌ای که وارد شود منجر به ایجاد مشکل می‌شود. در این صورت انتخابات از حساسیت بیشتری برخوردار می‌شود. انتخابات یک فرآیند پیچیده بوده و باید موارد تاثیرگذار با دقت بیشتری دنبال شود. متاسفانه در کشور ما برخی از جریان‌های سیاسی با بهره‌گیری از وضعیت موجود و دامن زدن به عوام‌فریبی موجب می‌شوند جایگاه احزاب تضعیف شود. در این شرایط این گروه‌ها تلاش می‌کنند جایگاه غیرشفاف خود را تقویت کنند. این رویکرد شرایطی را فراهم می‌کند تا احزاب نتوانند جایگاه واقعی خود را بازیابند و تقویت شوند. اگر احزاب نتوانند از توانمندی و امکانات مالی لازم برخوردار شوند زمینه‌ای فراهم می‌شود که جریان‌هایی که پای‌بندی لازم به قواعد انتخاباتی را ندارند از پول‌های کثیف در جریان انتخابات استفاده کنند. اگر فضای شفافی به وجود بیاید که احزاب در صدر بنشینند، در این صورت خواهند توانست جایگاه واقعی خود را بازیابند. درصورتی‌که احزاب از منابع مالی و توانمندی لازم برخوردار شوند، شرایط برای حضور افراد
رانت‌خوار فراهم نمی‌شود یا به حداقل می‌رسد. در این وضعیت کشور می‌تواند به شرایط بهتر و عادلانه‌تری دست پیدا کند و عرصه سیاسی فضای رقابتی را تجربه می‌کند.
این ایده تا چه حد قابلیت اجرا دارد که افراد احزاب سیاسی منابع مالی خود را به صورت شفاف بیان کنند تا شائبه‌ای به وجود نیاید؟
بله، این موضوع یکی از روش‌های درست هر انتخاباتی محسوب می‌شود. تحقق این امر نیازمند ایجاد زیرساخت‌های لازم در کشور است. چون در قانون انتخابات ایران جایگاه نهادمند احزاب به رسمیت شناخته نشده است. به همین دلیل امکان ایجاد یک شفافیت مالی به درستی وجود ندارد و این موضوع مانع بزرگی محسوب می‌شود. ایجاد شفافیت به شرطی محقق می‌شود که زیرساخت‌های لازم در سامان سیاسی کشور به وجود بیاید.
عده‌ای پول‌های کلانی در اختیار دارند که امکان دارد وارد جریان انتخابات شده و تاثیر بگذارد. باید تلاش کرد تا مانع ورود این پول‌ها در جریان انتخابات شد. این کار نیازمند هماهنگی بین تمام نهادهای مسوول است
زیرساخت‌های مورد نظر شما برای ایجاد شفافیت مالی چیست؟ به عبارت بهتر چه شرایطی باید ایجاد شود تا شفافیت مالی تحقق پیدا کند؟
پیش از هر کاری، جایگاه احزاب در کشور باید مشخص شود. نسبت احزاب با انتخابات باید قانونمند و نهادمند شود. انتخابات علاوه بر جنبه عمومی باید جنبه حزبی هم پیدا کند. زمانی که جایگاه احزاب از نظر اقتصادی مشخص شود، درصورت تحقق این مولفه‌ها و شرایط عادلانه در تبلیغات می‌توان به امر پاسخگویی امیدوار بود. به عبارت دیگر زمانی که افراد مشخص باشند می‌توان افراد را مجبور به پاسخگویی کرد. اگر این اتفاق نیفتد مشخص نیست که پول‌ها را چه فردی با چه منظوری خرج کرده است. به هر حال این عرصه با یک فقدان سازماندهی روبه‌رو است که شفافیت مالی را به آسانی نمی‌توان در آن به وجود آورد.
این مرز چطور باید به وجود بیاید؟ چون همه‌گروه‌ها و افراد سیاسی در آستانه انتخابات از اطرافیان کمک مالی می‌گیرند. بعید به نظر می‌رسد که کاندیدایی کمک مالی نگیرد و با هزینه شخصی در انتخابات شرکت کند؟ از سوی دیگر این نگرانی وجود دارد که آن نماینده به دلیل گرفتن پول کلان در واقع به عامل فرد کمک‌دهنده تبدیل شود؟ در این مورد چه ارزیابی دارید؟
نمی‌توان به طور مطلق این ارزیابی را داشت که نماینده‌ای تحت تاثیر هیچ کسی قرار نمی‌گیرد. به همین دلیل باید ساختار سیاسی مناسبی را نهادینه کرد تا این موارد به حداقل برسد. اگر چنین شود دیگر شرایطی فراهم نمی‌شود تا نماینده‌ای به دلیل دریافت پول کلان بخواهد وامدار فردی شود. احزاب به عنوان عناصر فعال سیاسی و چهره سیاسی مقبول در انتخابات شرکت می‌کنند. در ضمن مقررات مالی بر این نهاد حاکم است که موجب می‌شود بهتر بتوان این مساله را رسیدگی کرد و مانع حضور پول کثیف در جریان انتخابات شد. فارغ از این، افراد شناخته‌شده‌ای که وارد جریان انتخابات می‌شوند دارای سابقه روشنی بوده و می‌توان آنها را پاسخگو کرد. در این شرایط امکان ندارد که فردی بتواند از پاسخگویی طفره برود. اگر این اتفاق رخ بدهد امکان شفاف‌سازی هزینه‌ها در جریان انتخابات وجود دارد. در این شرایط می‌توان جلو حضور رانت‌های اقتصادی را گرفت. اما تا زمانی که سامان سیاسی مناسب ایجاد نشود نمی‌توان مانع فعالیت این افراد و گروه‌ها شد. البته می‌توان با اقدامات عمومی جلو این کار را گرفت اما همچنان روزنه‌ها برای سوءاستفاده وجود دارد. هر لحظه امکان دارد فردی از این موقعیت
سوءاستفاده کند و رانت‌هایی را به کار بگیرد تا به قدرت دست پیدا کند.
ارزیابی شما این است که در صورت حضور افراد برجسته در عرصه انتخابات امکان نظارت بر فرآیند مالی انتخابات بهتر می‌شود؟
بله، در صورت حضور احزاب شناخته‌شده در جریان انتخابات کار نظارت بهتر انجام می‌شود. به هر حال احزاب ساختار مشخصی داشته و باید منابع مالی خود را مشخص کنند. احزاب حساب و کتاب مشخص داشته و می‌توان آن را به راحتی مورد ارزیابی قرار داد. احزاب در شرایط رقابت عادلانه، در چارچوب مقررات رفتار می‌کنند. در این شرایط فضا به شکلی رقم می‌خورد که احزاب خود را بی‌نیاز از رانت‌خواری می‌بینند. به همین دلیل به یک رقابت سالم تن می‌دهند.
با توجه به اینکه نزدیک به 10 ماه تا برگزاری انتخابات مجلس باقی‌مانده است، مرتب سخنانی از سوی مسوولان گفته می‌شود که نشان می‌دهد نگرانی گسترده‌ای در مورد احتمال ورود این پول‌ها به جریان انتخابات وجود دارد. به نظر شما چه اولویت‌هایی را باید مورد توجه قرار داد؟
به نظر من با توجه به سوءاستفادههای گسترده و عظیم مالی و اقتصادی رخ داده در سال‌های گذشته، باید اقدامات جدی را در دستور کار قرار داد. رسیدگی به وضعیت این سوءاستفاده‌ها باید در اولویت قرار بگیرد. متاسفانه تاکنون فقط بخشی از فسادهای عظیم رو شده و اموال زیادی مورد سوءاستفاده قرار گرفته است. بخشی از این پول‌های عظیم در شبکه اقتصادی کشور جریان دارد و آسیب‌های خود را همچنان وارد می‌کند. کنترل این اموال کار ساده‌ای نیست و بهتر است که یک همت ملی شکل بگیرد تا جلو تحرکات گروه‌های رانت‌خوار گرفته شود. بقایای پول‌های بادآورده در جامعه تاکنون وجود دارد و این جریان کار خود را انجام می‌دهد. این پول‌های بادآورده تلاش دارد در انتخابات تاثیرگذار شود. به نظر من هم دستگاه قضایی و هم دولت باید تدابیری را در نظر بگیرند تا جلو ورود این پول‌ها به جریان انتخابات گرفته شود. اگر این مهم رخ ندهد جریان انتخابات منحرف شده و صحت انتخابات زیر سوال می‌رود.
در این میان چه انتظاری می‌توان از قوه قضائیه داشت؟ این نکته را باید مورد توجه قرار داد که برخورد قوه قضائیه آنقدر زمان‌بر می‌شود که دیگر تاثیر خود را از دست می‌دهد. به عبارت بهتر قوه قضائیه زمانی برخورد می‌کند که دیگر کار از کار گذشته است.
قوه‌قضائیه در شناسایی این افراد می‌تواند نقش مهمی ایفا کند. به هر حال باید این افراد پس از شناسایی تحت پیگرد قرار گرفته و اموال آنها مصادره شود. این برخورد باید به دور از رویکرد جناحی صورت بگیرد. این نکته از اهمیت زیادی برخوردار است که نوع برخورد با این جریان باید به گونه‌ای باشد که این تصور شکل نگیرد که برخورد جناحی صورت گرفته است. افرادی که در طول شش تا هفت سال گذشته سوءاستفادههای کلانی انجام دادند، باید جوابگو باشند. اختلاس سه هزارمیلیاردی تنها بخش کوچکی از آن است که تاکنون رو شده است. متاسفانه این افراد تلاش زیادی دارند تا در جریان‌های سیاسی نفوذ کنند. به همین دلیل قوه قضائیه می‌تواند بستری را فراهم کند تا با این افراد برخورد قاطع شود. قوه قضائیه نباید اجازه بدهد این پول همچنان در شبکه اقتصادی کشور حضور داشته باشد و در روند انتخابات تاثیرگذار شود.
اما به نظر می‌رسد حفظ جوانب موجب شده با افراد اختلاس‌کننده برخورد قاطعی صورت نگیرد. در این مورد چه نظری دارید؟ این موضوع چه تاثیری به دنبال دارد؟
اگر برخورد قاطع و همه‌‌جانبه با این افراد صورت نگیرد این کار آثار مخرب بیشتر و گسترده‌تری پیدا خواهد کرد و در نهایت مردم اعتماد خود را از دست می‌دهند.
یعنی بر این باور هستید که تدابیر خاص در نظر گرفته شود؟
نه، در حال حاضر عده‌ای پول‌های کلانی در اختیار دارند که امکان دارد وارد جریان انتخابات شده و تاثیر بگذارد. باید تلاش کرد تا مانع ورود این پول‌ها در جریان انتخابات شد. این کار نیازمند هماهنگی بین تمام نهادهای مسوول است. اگر هماهنگی لازم انجام شود دیگر فردی به دنبال سوءاستفاده نمی‌رود.
کمتر می‌توان مسوولی را پیدا کرد که بر خرید و فروش رای صحه گذاشته باشد. با این وجود آقای پورمحمدی در مصاحبه اخیر خود به خرید و فروش رای اشاره کردند و خواستار برخورد با عوامل این مساله شدند. بیان این بحث در کنار راهیابی پول‌های کثیف در جریان انتخابات بود. در این مورد چه ارزیابی دارید؟
خرید و فروش رای چند وجه دارد. امکان دارد که به فردی پولی داده شود تا رای خود را به نفع آن فرد در صندوق بیندازد. در این شرایط شناسنامه افراد گرفته می‌شود و رای به نفع یک فرد به صندوق ریخته می‌شود. این روش می‌تواند در آستانه برگزاری انتخابات رخ دهد. علاوه بر این، روش‌های دیگری هم وجود دارد که چهره پنهان داشته که به مراتب موثرتر است. امکان دارد کمک‌های مالی از بیت‌المال در اختیار فرد و جناح خاصی قرار بگیرد. در این شرایط یک فرد یا جناح سیاسی خود را نزد افکار عمومی مطرح می‌کند. این رویکرد در برابر خرید و فروش رای قرار می‌گیرد اما این روش به مراتب بدتر است. رفع این مشکلات نیازمند دقت بیشتر قوه قضائیه، شورای نگهبان و وزارت کشور است. در این صورت می‌توان جلو افرادی را گرفت که با پول بیت‌المال در تلاش هستند به اقدامات خود رویکرد انتخاباتی داده و خود را نزد افکار عمومی مطرح کنند. لذا فارغ از خرید و فروش فیزیکی رای باید به این جنبه‌ها توجه بیشتری شود و در آستانه برگزاری انتخابات این رفتارها را رصد کرد.
چرا مرتب این پالس‌ها برای جامعه فرستاده می‌شود که امکان دارد از پول‌های کثیف در جریان انتخابات بهره گرفته شود؟ پیش از این نیز این روال سابقه داشته است اما در حال حاضر این حساسیت بیشتر شده است.
این سوال جواب بسیار روشنی دارد. شما فقط به یک مورد توجه کنید که یکی از مقامات بلندپایه دولت گذشته که هم‌اکنون در زندان است به طور علنی اعتراف کرد که پول گزافی را به نمایندگان داده است. به گفته آقای جهانگیری موارد بسیاری از پول‌های کثیف وجود دارد که هنوز رسانه‌ای نشده است. ثروت‌های بادآورده‌ای در اختیار عده‌ای از افراد قرار گرفته و آقای جهانگیری معاون اول دولت یازدهم اعلام کردند بسیاری از این موارد افشا نشده است. یکی از موارد کاربرد این پول‌ها، می‌تواند انتخابات باشد تا فسادهای خود را تداوم بخشند. با توجه به اینکه این پول‌ها همچنان در شبکه اقتصادی کشور حضور دارد و بیم آن می‌رود که بار دیگر بخواهد در جریان انتخابات نقش‌آفرینی کند، به همین دلیل مرتب هشدارهایی داده می‌شود که مبادا این پول‌ها در انتخابات آینده مجلس حضور پیدا کند. به نظر می‌رسد سازمان‌های مربوطه باید اقداماتی را در دستور کار قرار دهند تا این پول‌ها به نفع مردم به خزانه کشور بازگردانده شود و بستری برای تاثیر‌گذاری در جریان انتخابات نداشته باشد. به هر حال بسیاری احتمال می‌دهند این پول‌های بادآورده در جریان تبلیغات انتخاباتی به کار گرفته شود، در
این صورت انتخابات به یک سمت خاص هدایت می‌شود و حاشیه امن این افراد همچنان حفظ می‌شود. تا زمانی که تکلیف این پول‌ها مشخص نشود نمی‌توان اقدام خاصی انجام داد.
دیدگاه تان را بنویسید