گفت‌وگوهای هسته‌ای ایران

وقتی حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران 24 نوامبر در تلویزیون دولتی صحبت می‌کرد این خبر مهم را که همه امیدوار بودند بشنوند، نداد: هیچ توافق هسته‌ای با آمریکا انجام نشد، و بنابراین تحریم‌های اقتصادی فلج‌کننده برداشته نشده بودند. مهلت انجام توافق (برای دومین بار در سال جاری) تنها با این قرار تصویب شد که ایران و کشورهای موسوم به 1+5 (پنج عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل متحد به علاوه آلمان) به گفت‌وگوها ادامه دهند. آنها هدف جدیدی را برای رسیدن به یک توافق سیاسی کلی تا اول مارس و یک توافق جامع تا 30 ژوئن تعیین کردند.
با رسیدن بارش‌های زمستانی به تهران، رئیس‌جمهور درصدد تضمین دوباره به شهروندان است مبنی بر اینکه در نهایت توافقی جامع انجام خواهد شد. اما ایرانی‌ها دچار تردیدهای بزرگی هستند. آنها درباره تعهد رئیس‌جمهور اعتدال‌گرا بحث نمی‌کنند؛ او که قول داده بود بحران طولانی‌مدت هسته‌ای را پایان بخشد و باعث رفع تحریم‌ها شود، اگر تمام اینها با شکست مواجه شود بیشتر از همه متضرر خواهد شد. پرسش این است که آیا افراط‌گرایان مانع وی می‌شوند یا خیر.
و درباره رهبر معظم انقلاب آیت‌الله خامنه‌ای که حرف آخر را می‌زند چطور؟ برنامه هسته‌ای به سمبل غرور ملی برای بسیاری از نخبگان حاکم در کشور و بسیاری از مردم تبدیل شده است، تاکنون آقای خامنه‌ای از گفت‌وگوها و بعد از تمدید مذاکرات حمایت کرده است. او قبلاً خط قرمزهایی را گذاشته بود که توافق را دشوار می‌کرد. بعد از تمدید مذاکرات، آقای خامنه‌ای اعلام کرد قدرت‌های استعماری جهان نتوانستند ایران را «به زانو درآورند».
این مساله ممکن است به منتقدان اجازه بیشتری بدهد تا از دیپلماسی آقای روحانی و نیز از تلاش‌های وی برای کاهش نفوذ آنها در اقتصاد کشور و نهادهای کلیدی انتقاد کنند.
تمدید مذاکرات، برنامه هسته‌ای ایران را همچنان در حال توقف نگه می‌دارد. تحت قرارداد موقت، سانتریفیوژها همچنان کار می‌کنند اما در عوضِ رفع اندکی از تحریم‌ها ذخیره مواد شکافت‌پذیر از اورانیوم با غنای 20 درصد به پنج درصد کاهش یافته تا «ظرفیت فرار» برای ساخت سلاح اتمی را کمتر کند اگرچه ایران چنین هدفی را تکذیب می‌کند. جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا اعلام کرد «ما باید احمق باشیم که از این موقعیت دور شویم». مقامات وزارت خارجه ابراز می‌دارند با فشاری که تحریم‌ها و کاهش قیمت نفت به ایران وارد می‌کند زمان به نفع ایران نیست.
بعید است سیاست‌های داخلی آمریکا ایجاد توافق را از این راحت‌تر کند، و حتی ممکن است آن را دشوارتر نیز بکند. بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی از خبر مربوط به تمدید مذاکرات ابراز خوشحالی کرد و گفت «عدم‌توافق بهتر از توافق بد است. توافقی که ایران به دنبال آن بود وحشتناک بود... این نتیجه بهتر است، بسیار بهتر». منتقدان آقای کری در کشور فکر می‌کنند حتی رفع محدود تحریم‌ها به ایران کمک می‌کند. مارک کِرک، یک سناتور جنگ‌طلب جمهوریخواه می‌گوید «ایران قطعاً دارد ما را بازی می‌دهد».
شکست دموکرات‌های سنا در انتخابات میان‌دوره‌ای دو مشکل برای آقای کری به وجود آورده است. اول اینکه دادن این وعده را دشوارتر کرد مبنی بر اینکه تحریم‌های آمریکا قطعاً برداشته خواهد شد (که در مقابل تعلیق به دلیل چشم‌پوشی رئیس‌جمهور قرار دارد). دوم اینکه جنگ‌طلبان می‌توانند لایحه دوحزبی برای سخت‌تر کردن تحریم‌ها را که قبلاً به تاخیر افتاده بود به جریان بیندازند (البته آقای اوباما حتماً آن را وتو خواهد کرد). بعضی استدلال می‌کنند کنگره باید محکم باشد تا به بهترین توافق دست یابد. گفته می‌شود یک معامله بزرگ و وسوسه‌بر‌انگیز با ایران که ممکن است تنش‌ها را در مناطق دیگر نیز آرام کند به نظر می‌رسد اندکی دور از دسترس شده است.
منبع: اکونومیست