بانک‌های مرکزی

مسیر نرخ تورم در سال‌های اخیر برای بانکداران مرکزی خوشایند نبوده اما در آستانه اجلاس این هفته بانک مرکزی اروپا در پرتغال فضایی از خشنودی و شادمانی حکمفرما شده است. کریستین لاگارد، رئیس بانک مرکزی اروپا، در اول جولای گفت، «شاید این حرف مغرورانه به نظر برسد اما مهار تورم بالا موفقیت‌آمیز بود». جروم پاول، رئیس فدرال‌رزرو آمریکا، روز بعد چنین گفت: ما پیشرفت زیادی داشتیم. دیگران نیز با آنها هم‌عقیده‌ هستند. بانک تسویه بین‌الملل هم اعلام کرد که بانک‌های مرکزی علیه تورم بالا به پا خاسته‌اند.

داده‌ها نیز حقیقتاً این رضایتمندی را تایید می‌کنند. بین سال‌های 2021 و 2023 افزایش تجمیعی قیمت‌ها در آمریکا 15 و در منطقه یورو 18 درصد بود اما اکنون نرخ تورم سالانه در این دو منطقه به ترتیب 6 /2 و 5 /2 درصد است. با این حال ممکن است اوقات خوشی کوتاه باشد. تورم کوتاه‌ مطلوب است اما به معنای بازگشت به دوران ثبات اقتصادی قبل از همه‌گیری نیست. خطرات زیادی در سمت عرضه دیده می‌شوند که می‌توانند رشد را محدود و تورم را تشدید کنند. همچنین بازگشت به عوام‌گرایی در اروپا و آمریکا تهدید سرعت ضربات مالی و فشار بیشتر قیمت‌ها را به همراه می‌آورد. شاید بانکداران مرکزی نبرد کنونی با تورم را برده باشند اما جنگ اصلی تازه شروع می‌شود. به خطرات مربوط به سمت عرضه می‌پردازیم. دونالد ترامپ وعده داد در صورت بازگشت به کاخ سفید تعرفه 10درصدی همگانی را برقرار می‌کند. پس از عملکرد فاجعه‌بار جو بایدن در مناظره انتخاباتی 27 ژوئن در جورجیا سرمایه‌گذاران و بازارهای آینده‌نگر احتمال دور دوم ریاست‌جمهوری ترامپ را بالا می‌دانند. تعرفه‌ها و اقدامات تلافی‌جویانه چین هزینه‌ واردات را افزایش خواهد داد. طبق گزارش بانک جهانی، حتی اگر رشد اقتصادی جهان ضعیف باشد تغییرات اقلیمی و افزایش سرمایه‌گذاری‌ها در زیرساختارهای سبز بهای کالاهای تجاری را در سطحی بالا نگه می‌دارد. علاوه بر این، خطر تشدید جنگ در خاورمیانه همچنان بر سر اقتصاد جهان سایه افکنده است.

نقطه مشترک این تکانه‌های بالقوه آن است که همانند همه‌گیری می‌توانند رشد اقتصادی و تورم را به سمت مخالف بکشند. طبق گزارش گلدمن ساکس اگر تعرفه 10درصدی آقای ترامپ با اقدامات تلافی‌جویانه شرکای تجاری آمریکا مواجه شود نرخ تورم آمریکا 1 /1 واحد درصد افزایش و سرعت رشد اقتصادی آن کاهش می‌یابد. نرخ تولید در منطقه یورو هم یک درصد کمتر می‌شود. این در حالی است که ما هنوز تاثیر تعرفه احتمالی 60درصدی ترامپ بر کالاهای چینی را در نظر نگرفته‌ایم. 

از جنبه نظری بانکداران مرکزی نباید به تکانه‌های عرضه توجه کنند، چون تاثیر مستقیم آنها بر تورم گذراست. اما در عمل وقتی موارد افزایش تورم تناوب بیشتری پیدا می‌کند اهداف تورمی بانک‌‌های مرکزی فقط چیزی بر روی کاغذ خواهد بود. با وجود این، گزینه دیگر یعنی افزایش نرخ بهره با هدف کاهش تورم در اقتصاد می‌تواند دردناک باشد. به عنوان مثال، اگر قرار باشد خانم لاگارد، آقای پاول یا جانشینان‌شان با هر تنش در جنگ تجاری نرخ‌های بهره را بالا ببرند آنگاه اقتصاد جهان بسیار پرتلاطم خواهد شد. 

در رأس این مشکلات می‌توان تجدید علاقه‌مندی سیاستمداران به بدهی‌های بزرگ را اضافه کرد. همان‌گونه که جهان تاکنون متوجه شده است جنگ‌ها، همه‌گیری‌ها و بحران‌های کالاهای تجاری پرهزینه هستند. شاید تعرفه‌ها درآمد دولت را بالا ببرند، اما تکانه‌های عرضه به رشد آسیب می‌زنند و بازپرداخت بدهی‌‌ها را دشوارتر می‌کنند. 

بازارهای اوراق قرضه از هم‌اکنون به سیاست‌های مالی دست‌ودلبازانه واکنش نشان می‌دهند. سرمایه‌گذاران از چشم‌انداز پیروزی راست عوام‌گرا در انتخابات پارلمان فرانسه به وحشت افتادند، هرچند پس از نتایج معتدل اولین دور انتخابات اندکی آرام گرفتند. گمانه‌زنی‌های سرمایه‌گذاران درباره پیروزی جمهوری‌خواهان در انتخابات ماه نوامبر آمریکا باعث شد نرخ بازدهی اوراق خزانه 10ساله بالا برود. پیروزی جمهوری‌خواهان احتمال کاهش مالیات بر مبنای افزایش کسری بودجه را افزایش می‌دهد. چنین سیاست‌هایی تورم را به سمت بالا می‌کشانند و بانک‌های مرکزی را به افزایش نرخ بهره وادار می‌کنند و در نهایت آنها در مسیر رویارویی با‌ آقای ترامپ و دیگر سیاستمداران عوام‌گرا می‌افتند. 

مسیر پر از سنگلاخ 

خطر جهانی با تورم بالا هنوز هم دست‌کم گرفته می‌شود. روحیه حاکم بر اجلاس بانک مرکزی اروپا در پرتغال گاهی اوقات سرشار از نگرانی می‌شود، اما پریشانی‌ها دوام زیادی ندارند. بازارهای مالی قیمت‌گذاری‌هایی هیجانی دارند. انگار که دوران تورمی اخیر فقط یک رویداد انحرافی بود و هم‌اکنون ثبات بر اقتصاد حکمفرماست. همه‌گیری به احتمال زیاد آغاز یک عصر جدید خطرناک را رقم زده است. عصری که در آن پیروزی‌های بانک‌های مرکزی نادر هستند و با تلاش بسیار زیاد به دست می‌آیند.