دوران سخت صنایع خرد

آن‌گونه که آقای لی کارآفرین جوان اهل پینگ‌شیانگ در شمال چین و مرکز صنعت دوچرخه‌ کودکان می‌گوید، تولید دوچرخه برای کودکان مزیت‌های زیادی دارد. او با اشاره به یک دوچرخه کودکان نوپا که دو چرخ کمکی برای حفظ تعادل دارد، می‌گوید ساخت این دوچرخه‌ها بسیار ساده است. دوچرخه‌های کوهستان مخصوص نوجوانان پیچیدگی بیشتری دارند اما دوچرخه‌های کوچک به ماشین‌آلات خاصی نیاز ندارند. نکته مثبت دیگر آن است که کودکان بزرگ می‌شوند. شما اولین دوچرخه را به یک کودک سه‌ساله بفروشید و دو سال بعد والدینش مجبور می‌شوند دوچرخه بزرگ‌تری بخرند و این روند تا چند سال ادامه می‌یابد. نکته منفی آن است که شمار کودکان در چین روبه‌ کاهش گذاشته است.  شهر پینگ‌شیانگ در 400کیلومتری جنوب پکن نمونه بارزی از تاثیرات آینده جمعیتی چین در زمان حال به‌شمار می‌رود. این شهر همانند بسیاری از دیگر خوشه‌های صنعتی چین طی چند دهه رشد کرد و صاحبان کسب‌وکارها با کمک معافیت‌های مالیاتی و دیگر یارانه‌های اعطایی مقامات محلی شبکه‌هایی را تاسیس کردند. بنگاه‌های کوچک در ابتدا تنه، پدال و دیگر قطعات ساخت تولیدکنندگان قدیمی در شهرهای ساحلی را روی هم سوار می‌کردند. با گذشت زمان، زنجیره‌های کامل تامین در پینگ‌شیانگ شکل گرفتند. امروز این شهرستان مملو از کارگاه‌های صنعتی کوچکی است که به عرضه‌کنندگان کوچک‌تر در کلبه‌ها و سوله‌های روستایی پیوند خورده‌اند. وقتی کامیون‌ها و سه‌چرخه‌های پر از کارتن‌های دوچرخه با فاصله چنداینچی در خیابان‌ها حرکت می‌کنند شاهد راهبندان و شلوغی هستیم.  مقامات شهرستان می‌گویند که هزاران بنگاه در آنجا هر سال 10 میلیون دوچرخه تولید می‌کنند. رسانه‌های رسمی پینگ‌شیانگ را منبع تامین 40 درصد از دوچرخه کودکان در جهان می‌دانند. همچنین این شهرستان نیمی از اسباب‌بازی‌های چرخ‌دار شامل دوچرخه، سه‌چرخه، اسکوتر و اتومبیل‌های کوچک را که در چین به فروش می‌رسند تولید می‌کند. این رویکرد هدفمند در فرآیند جهانی‌ شدن شهر پینگ‌شیانگ را پیشرفته و دوست‌داشتنی کرد. فضای شهر دلگیر و پر از گردوخاک است، هرچند مقامات دیواره‌نگارهایی با موضوع دوچرخه را بر دیوارها نقاشی کرده و مجسمه بزرگی از یک دوچرخه را در یکی از میدان‌های عمومی نصب کرده‌اند. اما به دنبال همه این پیشرفت‌ها رکود باروری در چین اتفاق افتاد. تعداد تازه‌متولدین چینی در هفت سال متوالی روبه‌ کاهش گذاشت و در سال 2023 به پایین‌ترین رقم تاریخی یعنی 9 میلیون رسید. این عدد را با 19 میلیون نوزادی مقایسه کنید که در سال 2016 به دنیا آمدند. آقای لی شغل خود را به عنوان مسئول کنترل کیفیت در یک کارخانه بزرگ چند سال پیش رها و فروش دوچرخه‌های مونتاژ دستی را در بازارهای خیابانی آغاز کرد. او هم‌اکنون یک کارخانه کوچک را با یک همکار قدیمی اجاره کرده و 15 نفر را به استخدام درآورده است. وقتی سفارش خوب باشد آنها هر روز صدها دوچرخه‌ می‌سازند. در حال حاضر سفارش‌ها زیاد نیست و ساعات کاری کارکنان کمتر شده است. آقای لی و شریک تجاری‌اش در دفتر کار سردی که در گوشه کارخانه قرار دارد چهره‌ای نگران و مضطرب دارند. این نگرانی قابل درک است چون اندازه مهم‌ترین پایگاه مشتری آنها یعنی نوپایان چینی در دهه گذشته نصف شده است. او به خاطر می‌آورد که فرآیند تغییر جمعیتی چند سال قبل آغاز شد و اکنون تاثیر آن بر فروش آنها کاملاً مشهود است. وضعیت وخیم آقای لی نمایانگر نیروهایی است که به بخش خصوصی چین آسیب می‌زنند و راه‌حل‌های پیشنهادی مقامات در دولت‌های محلی و مرکزی را نشان می‌دهد. اقتصاد چین اغلب تعداد اندکی از قهرمانان ملی را پوشش می‌دهد که محصولات سطح جهانی از گوشی‌های هوشمند گرفته تا خودروهای برقی را می‌سازند. این در حالی است که بنگاه‌های کوچک با کمتر از 300 کارگر 79 درصد از خلق شغل و 68 درصد از صادرات چین را به خود اختصاص داده‌اند. حزب کمونیست تمرکز بسیار زیادی بر شرکت‌های بزرگ دولتی و فناوری‌های پیشرفته دارد، اما به کارآفرینان حیاط پشتی هم نیاز دارد. شی جین پینگ رهبر چین وجود مجموعه‌ای کامل از بخش‌های صنعتی را منبع قدرت ملی می‌داند. او سال گذشته از مقامات خواست تا به جای حذف صنایع رده‌پایین به ارتقای آنها بیندیشند. کاهش تقاضای داخلی به ویژه پس از همه‌گیری کووید 19 مقامات را بر آن داشت تا از تولیدکنندگان محصولات مختلف بخواهند در جست‌وجوی بازارهای جدید در خارج باشند. یکی از پیشکسوتان صنعت دوچرخه‌ چین یادآوری می‌کند که در دوران همه‌گیری تقاضای داخلی و خارجی اوج گرفت، چون مردم استفاده از وسایل نقلیه عمومی را متوقف کردند و به دوچرخه‌ روی آوردند. اکنون این صنعت دچار سردرگمی شده است چون بسیاری از دوچرخه‌سواران آن دوران علاقه خود را به دوچرخه‌ از دست داده‌اند. در حال حاضر در کشورهایی که روبه‌ پیری می‌روند دوچرخه‌های برقی بزرگسالان پرطرفدار شده‌اند. اما حتی در بازارهایی که هنوز کودکان زیادی دارند بسیاری از کودکان به جای بازی در خارج از منزل ترجیح می‌دهند به بازی‌های ویدئویی بپردازند. مصرف‌کنندگان چینی نمی‌خواهند پول خرج کنند و تقاضا در بازارهای خارجی هم ضعیف شده است. این پیشکسوت می‌گوید، «در برخی از شرکت‌ها تولید به یک‌سوم رسیده است». 

شرط‌بندی بر صادرات

آقای لی برای بقا دست‌وپا می‌زند. بسیاری از مصرف‌کنندگان چینی در دوران همه‌گیری باید صورت‌‌حساب‌ها را می‌پرداختند، بدون اینکه درآمدی داشته باشند. آنها هنوز از نگرانی‌های آن دوره خارج نشده‌اند. فروش شرکت او در مقایسه با سال گذشته از نصف هم کمتر شده است. مقامات محلی از کسب‌وکارهایی مانند بنگاه او می‌خواهند تا در جست‌وجوی بازارهای خارجی باشند و در این تلاش بر کشورهایی تمرکز کنند که به ابتکار کمربند و جاده پیوسته‌اند. در سال 2020 کمتر از یک‌دهم فروش بنگاه‌ها در خارج بود اما اکنون این سهم به 40 تا 50 درصد رسیده است. مشتریان آنها در روسیه، مالزی و اندونزی هستند. آقای لی از مقامات شهرستان سپاسگزاری می‌کند که با اعطای یارانه به او امکان دادند غرفه‌ای را در نمایشگاه تجاری شانگهای برپا و با خریداران خارجی ملاقات کند. اما صادرات کار سختی است. روس‌ها برای پرداخت زمان بیشتری می‌خواهند و بازارهای اروپا و آمریکا هم استانداردهایی دارند که شرکت او قادر به رعایت آنها نیست.  خبرنگار اکونومیست برای بازدید از نقشه ب (Plan B) به روستای هم‌جوار رفت. شریک تجاری آقای لی در کارگاهی در یک مزرعه گروهی را تشکیل داده است که سه‌چرخه‌های پدالی را برای کهنسالان مونتاژ می‌کنند. این سه‌چرخه‌ها در محموله‌های 50تایی به واسطه‌گرانی داده می‌شود که آنها را به‌طور آنلاین به مشتریان داخلی می‌فروشند. برعکس کودکان آنها با افزایش سن دیگر نمی‌توانند سه‌چرخه‌سواری کنند اما شمار آنها در کشور روبه‌ افزایش است. شرکت یک خط مونتاژ سه‌چرخه را برای سال آینده طراحی کرده است. صنایع خرد چین اوقات بسیار بدی را می‌گذرانند و تاب‌آوری آنها شگفت‌آور است.