چگونه یک قاره را از طریق ارتباط تصویری اداره کنیم

«لطفاً میکروفن خود را خاموش کنید.» این پیام ملتمسانه در سراسر صفحه‌نمایش ویدئوکنفرانس منتشر شد. این همان جلسه‌ای بود که رئیس‌جمهور فرانسه و صدراعظم آلمان، همراه با سران 25 کشور دیگر از اتحادیه اروپا در آن شرکت داشتند و در آن ثابت شد هیچ‌گونه سپری در برابر وحشت‌های پیش‌رو برای دورکاری وجود ندارد. اتصالات ضعیف، میکروفن‌های بی‌صدا شده و زاویه‌های ویدئویی نامطلوب اکنون یکی از حقایق زندگی در راس سیاست اروپاست؛ مانند هر اداره‌ای که دارد در دوران ویروس کرونا با زندگی دست و پنجه نرم می‌کند. تعطیلی در سرتاسر اروپا روش کار اتحادیه را درهم شکسته، درست در زمانی که این قاره در تلاش است تا با یک بیماری همه‌گیر مقابله کند و موقتاً جلوی رکود اقتصادی ناشی از آن را بگیرد.

اگر می‌خواستید فضایی طراحی کنید که ویروس کرونای جدید را گسترش دهد، باید چیزی شبیه اتحادیه اروپا ارائه می‌کردید. دیپلمات‌ها دائماً در حال ورود به بروکسل هستند، جایی که تا قبل از پرواز برگشت به خانه، خود را در اتاق‌های بدون جریان هوا محبوس می‌کنند تا به زحمت توافقی تدوین و تنظیم کنند. هر ماه، هزاران نفر برای شرکت در جلسات عمومی پارلمان اروپا بین بروکسل و استراسبورگ -حدود 270 مایل (430 کیلومتر)- بیهوده سفر می‌کنند. لابی‌گرها و سربارها از سراسر جهان به این کشور می‌روند تا با هرآنچه مقام رسمی کمیسیون یا رئیس کمیته مجلس بر سرنوشت صنعت آنها دیکته می‌کند بی‌چون‌وچرا موافقت کنند. کووید 19 چوب لای این چرخ گذاشته و باعث سردرگمی در اخلاقیات اجتماعی و امور زندگی در سراب بروکسل شده است.

این رویکرد در هیچ جایی آشکارتر از راس اتحادیه نیست؛ مجلس اروپا جایی است که 27 رهبر اتحادیه اروپا گرد هم آمده تا گیج‌کننده‌ترین سوالات سیاسی قاره را حل کنند. لوک ون میدلار، تاریخ‌نگار، فیلسوف سیاسی و نویسنده کتاب «هشدارها و گشت‌وگذارها»، که چگونگی عملکرد اتحادیه اروپا در بحران‌ها را مورد بررسی قرار داده استدلال می‌کند که در ابتدا اتحادیه اروپا به عنوان یک موقعیت برای گفت‌وگوی گرم و خودمانی میان مردانی که اروپا را اداره می‌کردند (دهه 1970 بود) در نظر گرفته می‌شد و هنوز هم ویژگی‌های یک باشگاه شبانه دنج را دارد. در زمان‌های عادی، رهبران اروپا در نشست‌های خصوصی اجلاس سران جمع می‌شوند و در حضور تعداد زیادی خدمتکار و پیشخدمت با یکدیگر بی‌پرده صحبت می‌کنند. این اجلاس‌های حضوری، آمیزه‌ای است از راهنمایی‌های روان‌پزشکان و میدان گاوبازی، صحنه‌ای که رهبران اروپا افرادی را که به‌زعم خودشان شایسته همراهی و همدردی هستند تشویق می‌کنند و در عین حال همه تلاش دارند به یکدیگر ضربات کاری وارد کنند.

حالا تمام اینها تغییر کرده است. اکنون جلسات منظم شبیه بخش خسته‌کننده و طولانی نتایج مسابقه آوازخوانی یوروویژن است، که در آن سران کشورها به جای سلبریتی‌های فهرست دی (D-list)، از اجراکننده ایراد می‌گیرند. تک‌گویی جایگزین گفت‌وگو شده است. رسیدن به تفاهم از طریق کنفرانس ویدئویی پیچیده و دردسرساز شده است. عقب‌نشینی و چرخش‌های 180 درجه‌ای که در اجلاس‌ها معمولاً در مذاکرات خارج از سالن اصلی روی می‌دهد، در جلسات این‌چنینی بیشتر رخ می‌دهد. در این جلسات کوچک‌تر است که رهبران عصبی‌تر می‌شوند و تا مرز سکته پیش می‌روند. در این مواقع هر کدام از سران که کمی به نتیجه نهایی اهمیت می‌دهد، چرت می‌زند یا چیزی می‌خواند. این جلسات جانبی شاهد پرشورترین لحظات اخیر در اتحادیه اروپا بوده‌اند. در اوج بحران یونان، در تابستان سال 2015، دونالد تاسک اجازه نداد آنگلا مرکل و الکسیس سیپراس، نخست‌وزیر یونان، نشستی را بدون توافق ترک کنند. در عصر «دیپلماسی بزرگنمایی» (برگرفته از یک نرم‌افزار برای ویدئوکنفرانس با نام Zoon Diplomacy) فرار از چنین موقعیت‌هایی بسیار دشوار است. دیپلمات‌های شاکی، پیشرفت را کند می‌کنند.

بدیهی است اکنون زمان بدی برای کند بودن دیپلماسی است. در هفته‌های آتی، رهبران اروپا باید با بررسی انبوه گزینه‌ها و داشتن میلیاردها یورو یک بسته نجات اقتصادی تهیه کنند. این ترکیب از سیاست‌های کلان و جزئیات ریز، خطرناک است. اشتباه یک رهبر می‌تواند به شکست کل منطقه یورو منجر شود. حتی یک خطای کوچک‌تر بی‌درنگ می‌تواند شغل یک سیاستمدار را نابود کند. این‌گونه مذاکرات به اندازه کافی دشوارند، تازه نشستن در مقابل یک چهره بدون بدن در صفحه‌نمایش (اشاره به نخست‌وزیر لوکزامبورگ) با یک نقاشی بزرگ از قوطی چیپس پرینگل پشت سر او را در نظر نگیرید.

در بروکسل «قرابت» مانند یک سلاح عمل می‌کند، به این ترتیب که جلسات حضوری (با برخورد نزدیک حاضران) تا ساعات اولیه صبح به امید رسیدن به یک پیشرفت، ادامه پیدا می‌کند. این‌گونه پایان‌های دیرهنگام یک ویژگی اجتماعات اروپاست و نقص آن نیست و کم‌خوابی هم به نوعی یک رنج خوش‌خیم برای رهبران است. قانونگذاری معمولاً در این روش کنار گذاشته شده است و مقامات کشورهای عضو و اعضای پارلمان برای هر خط در مرحله نهایی فرآیند قانونگذاری در جلسات موسوم به «سه‌جانبه» تا پاسی از شب بگومگو می‌کنند. اتاق جلسه بدون پنجره می‌تواند شبیه سلول زندان موقت باشد، اما ویدئوکنفرانس هرگز این‌گونه نیست. به همین ترتیب، آقای ون میدلار استدلال می‌کند که نگرانی‌های ملی هنگام ملاقات‌های چهره‌به‌چهره در بروکسل، دور جلوه می‌کند. رهبران اروپا فرصت اندیشیدن به جهانی فراتر از کشور خود را دارند. در جلسات ویدئوکنفرانسی اما سخت است که رهبران دست از خواسته‌های درونی خود بکشند.

سیاست شخصی است

در درجات پایین‌تر قدرت، نوعی سیاست پوتمکین (Potemkin) (اشاره به گزاره دهکده پوتمکین که منظور سازه‌ای است که صرفاً برای فریب ساخته شده و هیچ است) بروکسل را فرا گرفته است. کنفرانس‌های مطبوعاتی روزانه در کمیسیون اروپا همچنان برگزار می‌شود و سخنگوی ارشد آن در تالار سخنرانی خالی صحبت می‌کند. روزنامه‌نگاران سوالات را ای‌میل می‌کنند و برای مردمی که نگران قوانین مربوط به کمک‌های دولتی هستند به آن حال ‌و هوای یک تماس تلویزیونی ویژه می‌دهند. پارلمان تقریباً خالی اروپا، میزبان تعداد زیادی از اعضای پارلمان اروپا و مقامات بازدیدکننده است. تدارکات روزانه سخت شده است؛ نگه داشتن مترجمان شفاهی که جلسات را به 24 زبان رسمی اتحادیه اروپا ترجمه می‌کنند، کاری دشوار بوده. همان‌طور که اومبرتو اکو می‌گوید زبان اروپا هنوز ممکن است زبان ترجمه باشد، اما در یک کنفرانس ویدئویی گرایش به زبان انگلیسی است. زمانی که ترتیب دادن یک جلسه با 27 رهبر کاری دشوار است، چطور می‌توان همین کار را با 705 عضو پارلمان اروپا انجام داد؟

با وجود این، دنده‌های قانونگذاری ولو با سر و صدای زیاد، هنوز هم می‌چرخند. پارلمان اروپا نخستین رای‌گیری از راه‌دور را در تاریخ 62ساله خود، از طریق ارسال الکترونیک برگه‌های رای اعضای پارلمان اروپا برگزار کرد. رستوران‌های اطراف سازمان اتحادیه اروپا ممکن است خالی باشند، اما سفیران و مسوولان بدطینت نهادها، هنوز با روزنامه‌نگاران شایعه‌پراکنی می‌کنند و همان ترکیب از تحلیل دقیق و چرخش آشکار را به‌جای ناهار درباره دیپلماسی زوم انجام می‌دهند. کمتر کسی رغبت می‌کند روش جدید انجام کارها را حفظ کند. اتکا به شخصی بودن سیاست، شهرت تکنوکراتی بروکسل را بد نشان می‌دهد.

اتحادیه اروپا همچنان می‌تواند عملکرد خود را داشته باشد. تا زمانی که مردم یادشان بماند میکروفن‌های خود را قطع کنند.

منبع: اکونومیست