بر شانه‌های سولو

مرتضی مرادی: جایزه نوبل سال 2018 در علم اقتصاد به طراحی روش‌هایی برای شناسایی و واکاوی بعضی از اساسی‌ترین و جنجال‌برانگیزترین مسائل زمان ما تعلق دارد: یعنی رشد پایدار بلندمدت در اقتصاد جهانی و رفاه مردم جهان. مطالعه اینکه چگونه انسان با منابع محدود سروکله می‌زند در قلب علم اقتصاد قرار دارد و از زمانی که اقتصاد به عنوان یک علم معرفی شده است، مهم‌ترین محدودیت‌هایی که اقتصاد در حوزه منابع با آنها روبه‌رو است، طبیعت و دانش هستند. طبیعت یعنی وضعیتی که ما در آن زندگی می‌کنیم و دانش یعنی توانایی ما برای مدیریت این وضعیت‌ها. اگرچه به‌رغم نقش مرکزی منابع و دانش، اقتصاددانان به طور کلی در این مورد که چگونه طبیعت و دانش تحت تاثیر بازارها و رفتار اقتصادی قرار دارند مطالعه نکرده‌اند. نوبلیست‌های سال 2018 علم اقتصاد، یعنی پل رومر و ویلیام نوردهاوس با طراحی ابزارهایی که برای آزمایش اینکه اقتصاد بازار چه اثر بلندمدتی روی طبیعت و دانش دارد ضروری هستند، قلمرو تجزیه و تحلیل اقتصادی را گسترش داده‌اند.

پل رومر در اوایل دهه 1980 شروع به بسط نظریه رشد درون‌زا (endogenous growth) کرد، یعنی رشدی که پیشرفت‌های تکنولوژیک، همچون مدل‌های اقتصادی پیشین، فقط به عنوان منبع خارجی (متغیر برون‌زا) در نظر گرفته نمی‌شود. در عوض این پیشرفت‌های تکنولوژیک از طریق فعالیت‌های هدفمند در فضای بازار ایجاد می‌شوند. ویلیام نوردهاوس تحقیقات خود را در دهه 1970 شروع کرد. در این زمان نوردهاوس وظیفه بررسی حلقه‌های بازخوردی دوسویه (bidirectional feedback loops) میان فعالیت بشر و آب و هوا را بر عهده گرفت و در این راه از نظریه‌های اساسی و نتایج تجربی از فیزیک، شیمی و علم اقتصاد بهره برد.

هم‌بخشی‌های نوردهاوس و رومر گام‌های بسیار مهمی در مسیر پاسخ به سوالات اساسی درباره آینده بشر هستند. ما هنوز پاسخ‌های جامعی به این سوالات در دست نداریم اما روش‌های این دو نوبلیست به محققان امروز و آینده این امکان را می‌دهد تا فهم ما را از بهترین مسیر برای پیشرفت به سمت رشد اقتصادی جهانی پایدار افزایش دهند.