لانه زنبور

 با وجود گذشت 10 سال از بحران مالی، ساختار بانکداری آمریکا تغییر نکرده است. در هسته مرکزی این ساختار سپرده‌های ارزان‌قیمت و دارای ضمانت دولتی قرار دارند که بانک‌ها آنها را به صورت وام به دیگران می‌دهند. در سال‌های اخیر سپرده‌ها نقش مهمی در تامین منابع بانک‌ها ایفا کرده‌اند و دولت‌ها حساسیت زیادی بر روی چگونگی وام‌دهی بانک‌ها دارند. این روش پایه چنان جای خود را محکم کرده است که بسیاری عقیده دارند نمی‌توان جایگزینی برای آن یافت.

اما یک بنگاه نوپا به نام TNB (بانک باریک) این فرض را زیر سوال می‌برد و در نتیجه هیاهوی زیادی برپا می‌کند. بنگاه TNB در ۳۱ آگوست شکایتی را علیه فدرال‌رزرو نیویورک در دادگاه فدرال مطرح و آن را متهم کرد که با امتناع از صدور مجوز دسترسی به نظام پرداخت بانک مرکزی، قانون را نقض کرده است. فدرال‌رزرو در ابتدا هیچ‌گونه اظهارنظری نکرد اما بعدها تحت فشارها طرح چنین شکایتی را تایید کرد.

این شکایت یک مدل غیرعادی کسب‌وکار را معرفی کرد. بانک TNB که ریاست آن را یکی از مدیران سابق واحد تحقیقات فدرال‌رزرو بر عهده دارد کار خود را بر مبنای نظریه بانک باریک قرار داده است. این نظریه در ابتدا توسط استادان دانشگاه شیکاگو و در پاسخ به بحران بانکی دهه ۱۹۳۰ مطرح شد. طرفداران این طرح دانشگاه شیکاگو استدلال می‌کنند که لزومی ندارد سپرده‌ها به وام‌دهی ارتباط داده شوند. بانک می‌تواند وظیفه‌ای باریک‌تر و کوچک‌تر داشته باشد و خود را صرفاً به دریافت سپرده‌ها محدود سازد.

پرونده دادگاه نشان می‌دهد که بنگاه TNB هم این قصد را دارد. یعنی سپرده‌ها را از موسسات مالی (و نه مصرف‌کنندگان) دریافت و سپس آنها را در فدرال‌رزرو سپرده‌گذاری کند تا بتواند از نرخ سود 95 /1درصدی فدرال‌رزرو بهره‌مند شود. این فعالیت به شعبه یا تحلیلگر اعتباری نیاز ندارد و هزینه‌های تطبیق (Compliance) آن نیز حداقل خواهد بود. از آنجا که این بانک وام نمی‌دهد مقامات ناظر فقط به یک حسابرسی نیاز دارند تا مطمئن شوند منابع بانک در حساب‌های فدرال‌رزرو برای پوشش سپرده‌های مشتریانش کافی هستند. بنگاه TNB برای کاهش بیشتر هزینه‌ها قصد دارد از تضمین سپرده‌ها اجتناب ورزد چراکه این کار معادل 4 /0 درصد دارایی‌ها هزینه دارد. از آنجا که پول در بانک مرکزی سرمایه‌گذاری می‌شود دولت تضمین آن را بر عهده خواهد داشت.

طبق بنگاه گردآوری داده‌های bankrate.com، نرخ سود سپرده در اکثر بانک‌های آمریکایی بسیار اندک و کمتر از 1 /0 درصد است. بنگاه TNB با مدل جدید خود می‌تواند نرخ رقابتی منطقی‌تری برای سپرده‌ها پرداخت کند و تفاوت بین سود پرداختی به سپرده‌گذاران و سود دریافتی از فدرال‌رزرو را برای خود بردارد. این مدل عملیاتی بدون مخاطره نخواهد بود. به عنوان مثال ممکن است فدرال‌رزرو پرداخت سود به بانک‌ها را متوقف سازد. این همان چیزی است که هر دو حزب بزرگ سیاسی آمریکا خواهان آن هستند. با این حال بنگاه TNB می‌تواند در پاسخ به این اقدام مدل خود را تغییر دهد و سپرده‌ها را در اوراق بهادار دولتی سرمایه‌گذاری کند.

سکوت فدرال‌رزرو انتقادهایی را برانگیخته است. بنگاه TNB مجوز موقت بانکداری را از ایالت کانکتیکات دریافت کرد؛ بنابراین مقام ناظر ایالتی فعالیت آن را کاملاً قانونی می‌داند. بانک مرکزی نگران آن است که بانک‌های باریک که به شرکت‌ها و افراد وام نمی‌دهند اثربخشی سیاست‌های پولی را تضعیف کنند. همچنین مدل کسب‌وکار آنها می‌تواند وضعیت بانک‌های موجود را آشفته سازد و در نتیجه عواقب اقتصادی بزرگی به بار آورد. بنگاه TNB در شکایت خود می‌گوید اقدامات فدرال‌رزرو به معنای تبعیض علیه شرکت‌های کوچک و نوآور و ایجاد حقوق خاص برای موسسات بزرگ قدیمی است. ممکن است در نهایت فدرال‌رزرو مجبور شود اقداماتش را توجیه کند.