تجدید ارزیابی

تا پیش از این، مردم برای انجام خریدهای خود، عادت داشتند به چندین فروشگاه و مرکز خرید سر بزنند و پس از بررسی قیمت و کیفیت محصول مورد نظر خود در فروشگاه‌های مختلف، انتخاب‌های خود را محدود کنند و سرانجام با برگزیدن آنچه به نظرشان بهترین گزینه می‌آمد، خرید خود را انجام دهند که البته این فرآیند هنوز هم در سراسر جهان صورت می‌گیرد و از بین نرفته است. اما امروزه، بسیاری از خریداران، می‌توانند همه این فرآیند را به صورت اینترنتی و از طریق سایت‌های فروش محصولات یا همان استارت‌آپ‌ها انجام دهند. همین امر باعث شده است که رفت و آمد در مراکز خرید کاهش یابد.

همچنین اشاره به یک جنبه روانی از خرید مستقیم از فروشگاه‌های فیزیکی نیز می‌تواند جالب باشد. چیزی که احتمالاً برای خیلی از افراد پیش آمده است. بارها شده که هنگام خرید به طور مستقیم از مراکز خرید، بدون قصد قبلی، اقدام به پرداخت پول بابت کالایی که نیازی به آن نداشته‌ایم، کرده‌ایم. اما این فرآیند در خریدهای اینترنتی کمتر اتفاق می‌افتد. بنابراین خرید به صورت اینترنتی از این کانال نیز فروش شرکت‌های خرده‌فروشی را که به صورت فیزیکی فعالیت می‌کنند با مشکل مواجه کرده است.

اما این نگاه کردن فقط به یک طرف قضیه است. بسیاری از موسسات و محققان این حوزه، آینده خرده‌فروشی سنتی را طور دیگری پیش‌بینی می‌کنند. اگر در گوگل در مورد پایان فروشگاه‌های زنجیره‌ای خرده‌فروشی یا جایگزینی فروش اینترنتی جست‌وجو کنید، علاوه بر مقالات متعددی که در مورد نابودی و ورشکستگی فروشگاه‌های خرده‌فروشی فیزیکی نوشته شده‌اند و آینده خرده‌فروشی را از آن دنیای اینترنت دانسته‌اند، مقالات زیادی را نیز خواهید یافت که با این گفته مخالفت نشان داده‌اند. مقالاتی با این عناوین که در سایت‌های معتبری نیز منتشر شده‌اند: «در آینده، فروشگاه‌های خرده‌فروشی بیشتری نیز وجود خواهند داشت»، «در سال 2017 باز شدن فروشگاه‌های خرده‌فروشی از بسته شدن آنها بیشتر است»، «خرده‌فروشی سنتی نمرده است و فروشگاه‌های فیزیکی هنوز اهمیت دارند»، «نشانه‌های مبنی بر اینکه مغازه‌ها و نه تجارت الکترونیک، آینده خرده‌فروشی است». البته همان‌طور که در ابتدای امر گفته شد، مقالات متعددی را نیز خواهید یافت که با ارائه ادله بسیار و از کانال‌های مختلف، سعی کرده‌اند نشان دهند خرده‌فروشی سنتی دیگر جایی در دنیای خرید و فروش ندارد.

تلاش برای روشنگری

«بنیاد ملی خرده‌فروشی» (National Retail Foundation)، به عنوان یکی از معتبرترین نهادهایی که هر سال به جزئی‌ترین شکل، فعالیت‌های شرکت‌های خرده‌فروشی را رصد و گزارش‌های مفصلی را نیز در ارتباط با خره‌فروشان فیزیکی و اینترنتی دنیا منتشر می‌کند، در یکی از بخش‌های سایت خود (nrf.com) مطلبی را در مورد آینده خرده‌فروشی منتشر کرده است. مطلب مذکور با این سوال آغاز می‌شود که «آینده خرده‌فروشی چیست؟» و در ادامه پاسخ می‌دهد روایتی که از صنعت خرده‌فروشی فیزیکی می‌شود، با آنچه در واقعیت در حال رخ دادن است تناقض دارد. در واقع گزارش بنیاد ملی خرده‌فروشی اظهار می‌کند تیترها یک چیز می‌گویند که دروغ است و داده‌ها حقایق را نشان می‌دهند.

مدیر ارشد اجرایی بنیاد ملی خرده‌فروشی اذعان داشته است که گفته‌های اشتباه در مورد نابودی فروشگاه‌های خرده‌فروشی، تصویر درستی را که باید از صنعت خرده‌فروشی وجود داشته باشد، منحرف می‌کند. همچنین بیان می‌دارد که سعی آنها این است که تا زمان متوقف شدن نگرش اشتباه در مورد آینده خرده‌فروشی، به شفاف‌سازی‌ها ادامه دهند. بنابراین طبق گفته او، نه‌تنها خرده‌فروشی سنتی در حال نابودی نیست، بلکه خرده‌فروشان سنتی در حال این هستند که خودشان را با تغییر در ترجیحات مصرف‌کنندگان، رفتار آنها و همچین تکنولوژی، انطباق دهند؛ آنچنان که در طول تاریخ این کار را انجام داده‌اند.

طی دهه گذشته، هم فروش در بخش خرده‌فروشی سنتی و هم اشتغال در این بخش، به‌رغم چالش‌های اقتصادی موجود، به رشد خود ادامه داده است. همچنین با وجود اینکه تعداد زیادی مغازه و فروشگاه در سراسر جهان بسته شده‌اند، اما داده‌ها نشان می‌دهند که در کشوری همچون آمریکا، در سال 2017، به طور خالص چهار هزار فروشگاه جدید باز شده است یا می‌شود؛ و این یعنی تعداد فروشگاه‌هایی که باز می‌شوند از تعداد فروشگاه‌هایی که به فعالیت خود پایان داده‌اند، بیشتر است. به طوری که آمار دیوان کار آمریکا نشان می‌دهد که اشتغال در بخش خرده‌فروشی سنتی از سال 2009 به بعد، یعنی بعد از بحران مالی سال 2008، به طور کلی در حال رشد بوده است. این در حالی است که بسیاری بر این عقیده‌اند که همچون زمان رکود بزرگ، بیکاری در بخش خرده‌فروشی افزایش خواهد یافت و حتی فروشگاه‌های بیشتری نسبت به زمان بحران مالی بسته خواهند شد. اما داده‌ها چیزی غیر از این را نشان می‌دهند. در واقع نکته اینجاست که بسیاری از خبرها تنها به تعداد مغازه‌ها و فروشگاه‌هایی که بسته می‌شوند اشاره می‌کنند و اشاره‌ای به تعداد فروشگاه‌هایی که باز می‌شوند ندارند.

در زمان بحران مالی سال 2008، هر روزه تعداد زیادی مغازه و فروشگاه در ایالات متحده مجبور می‌شدند به فعالیت خود پایان دهند و این در حالی بود که به دلیل شرایطی که بحران به وجود آورده بود، این پتانسیل برای شرکت‌های خرده‌فروشی وجود نداشت که اقدام به تاسیس فروشگاه‌های جدید کنند. اما امروزه شرایط همچون سال 2008 نیست و در کنار نابودی بسیاری از فروشگاه‌های قدیمی، فروشگاه‌های جدیدی نیز تاسیس می‌شوند.

شرکت فانگ و گروه IHL

همان‌طور که گفته شد، در نیمه اول سال 2017، بسیاری از خبرهایی که در مورد وضعیت فعالیت فروشگاه‌های خرده‌فروشی منتشر می‌شد، نگرشی منفی را نسبت به آینده آنها منعکس می‌کرد. در همین دوران بود که عبارت «پایان خرده‌فروشی» (Retail Apocalypse‌) ساخته شد و بسیاری از نویسندگان نشریات اقتصادی و کسب‌وکار، روی آن کار کردند. اگر عبارت Retail Apocalypse را در گوگل جست‌وجو کنید و وارد صفحه ویکی‌پدیای آن شوید، خواهید دید که آمار و ارقام بسیاری در مورد بسته شدن فروشگاه‌های خرده‌فروشی و همچنین لیستی بلند از شرکت‌های خرده‌فروشی که بیشتر از همه تحت تاثیر قرار گرفته‌اند، در این صفحه وجود دارد. حتی در صفحه ویکی‌پدیا این عبارت نوشته شده است که علاوه بر ظهور شرکت‌های خرده‌فروشی اینترنتی همچون آمازون، کاهش درآمد مصرف‌کنندگان و افزایش هزینه‌های آموزش و بهداشت برای مردم، باعث شده است که تقاضای مصرف‌کنندگان کاهش یابد و همین امر به بسته شدن فروشگاه‌های خرده‌فروشی دامن بزند.

البته پیش‌بینی‌های انجام‌شده در مورد آینده ناخوشایند فروشگاه‌های خرده‌فروشی منحصر به نشریات اقتصادی و صفحات ویکی‌پدیا نمی‌شود. تا آنجا که شرکت فانگ (Fung Global Retail & Technology) گزارشی منتشر کرده است که ادعا می‌کند، در سال 2017 در ایالات متحده، تعداد فروشگاه‌های خرده‌فروشی که بسته می‌شوند از تعداد فروشگاه‌های خرده‌فروشی که باز می‌شوند، پیشی خواهد گرفت. در مقابل گروه IHL که مشابه شرکت فانگ در زمینه صنایع خرده‌فروشی فعالیت می‌کند، اذعان داشته است که داده‌های شرکت فانگ کامل نبوده است و بدتر اینکه با تصویری که اداره آمار ایالات متحده ارائه داده، تضاد دارد.

IHL بیان می‌دارد که ما می‌دانستیم خرده‌فروشی در حال تغییر است، اما این تغییر در افزایش تعداد فروشگاه‌ها و فروش آنها بوده است. همچنین IHL اذعان می‌کند که ما بعد از اینکه با محققان شرکت فانگ صحبت کردیم، به‌سرعت متوجه شدیم ارقامی که آنها منتشر کرده‌اند، بر اساس تعداد فروشگاه‌های خرده‌فروشی بسیار بزرگ بوده است و نسبت به خرده‌فروشان کوچک که اخیراً به‌شدت رشد کرده‌اند، بی‌توجهی کرده‌اند. به این ترتیب، IHL گزارش منتشرشده شرکت فانگ را اگرچه یک تحقیق بسیار بزرگ، اما ناکامل و نامناسب برای پیش‌بینی در مورد آینده خرده‌فروشی سنتی می‌داند.

تحقیقات گروه IHL که روی فروشگاه‌های زنجیره‌ای دارای بیش از 50 شعبه در ایالات متحده انجام شد، نشان می‌دهد که تعداد فروشگاه‌ها و رستوران‌هایی که در سال 2017 در ایالات متحده باز می‌شود، 4080 تا از آنهایی که به فعالیت خود پایان می‌دهند، بیشتر است و فروش خرده‌فروشی تا جولای سال 2017، 121 میلیارد دلار نسبت به دوره مشابه سال گذشته فزونی دارد. همچنین IHL بیان می‌دارد اگر شرکت‌های خرده‌فروشی دارای کمتر از 50 شعبه را نیز وارد محاسبات کنیم، افزایش خالص در تعداد فروشگاه‌های خرده‌فروشی در ایالات متحده در سال 2017، بیشتر از 10 هزار تا خواهد بود و این برعکس چیزی است که شرکت فانگ می‌گوید.

ممکن است بگویید گروه IHL رستوران‌ها را نیز به عنوان خرده‌فروشان به حساب آورده است و همین باعث تفاوت در آمار و ارقام شرکت فانگ با IHL  شده است. اما لازم به ذکر است که از 4080 فروشگاه خرده‌فروشی که طبق آمار IHL در سال 2017 به طور خالص باز می‌شوند، 1326 تای آنها فروشگاه‌های خرده‌فروشی هستند. ضمن اینکه منطبق بر اداره آمار آمریکا، فعالیت خدمات غذایی یعنی رستوران‌ها نیز جزو تجارت خرده‌فروشی محسوب می‌شود. همچنین گزارش IHL نشان می‌دهد که در سال 2018 نیز تعداد 5500 فروشگاه خرده‌فروشی به طور خالص در آمریکا باز شوند که این آمار طبق پروژه‌هایی است که شرکت‌های خرده‌فروشی برنامه پیاده‌سازی آنها را در سر دارند. این موضوع نشان می‌دهد نگرش نسبت به کسب‌وکارهای خرده‌فروشی در ایالات متحده از سوی مدیران کسب‌وکارها منفی نبوده است و آنها همچنان به رشد این صنعت امید دارند و روی آن سرمایه‌گذاری می‌کنند.

جنگ وال‌مارت و آمازون

با تمام توضیحاتی که داده شد، اگر به طور قطع یا حتی احتمال بالا پیش‌بینی کنیم که برنده جنگ میان وال‌مارت و آمازون کدام یک است، نشان می‌دهد که به درک درستی از صنعت خرده‌فروشی نرسیده‌ایم. زیرا اگرچه تحلیل‌های مختلف به نفع آمازون هستند، اما وال‌مارت به عنوان بزرگ‌ترین شرکت دارای فروشگاه‌های زنجیره‌ای در جهان، ویژگی‌هایی دارد که به راحتی نمی‌توان از کنار آنها گذشت. همچنین قابل توجه است که هم وال‌مارت و هم آمازون، اخیراً به دنبال چیزی بوده‌اند که رقیبشان داشته است. یعنی وال‌مارت اقدام به فروش اینترنتی کرده و آمازون نیز، تجربه تاسیس فروشگاه‌های فیزیکی را به طور آزمایشی آغاز کرده است. این یعنی حداقل تا سال‌های دور، نمی‌توان گفت خرده‌فروشی اینترنتی می‌تواند خرده‌فروشی فیزیکی را نابود کند. زیرا هنوز هم کالاهایی وجود دارند که افراد دوست دارند قبل از خرید، آنها را لمس کنند و به صورت مستقیم با فروشنده در مورد آن کالاها به صحبت بنشینند. هنوز بسیاری از مردم ترجیح می‌دهند به عنوان تفریح و برقراری روابط اجتماعی وارد فروشگاه‌های فیزیکی شوند و با دیگران ارتباط برقرار کنند.

از طرفی راحتی خرید در فضای اینترنت و شفافیت اطلاعات در خرید آنلاین آنچنان مردم را به این نوع از خرید ترغیب کرده است که در اواسط سال 2015، ارزش سهام شرکت آمازون از ارزش سهام وال‌مارت پیشی گرفت و همچنان نیز شکاف میان ارزش سهام آنها در حال افزایش است. شاید در بدبینانه‌ترین حالت برای وال‌مارت بتوان گفت که در آینده نیز، آمازون قوی‌تر از وال‌مارت عمل خواهد کرد و سود بیشتری خواهد داشت. اما اینکه بگوییم آمازون، وال‌مارت را به ورطه نابودی خواهد کشاند یا به طور کلی، خرده‌فروشی الکترونیکی، فروشگاه‌های زنجیره‌ای را از دور خارج خواهد کرد، دور از منطق است. در واقع اگرچه هرسال تعداد زیادی از فروشگاه‌های خرده‌فروشی تعطیل می‌شوند، اما فروشگاه‌های جدیدی جای آنها را خواهند گرفت؛ همان‌طور که در مورد سایت‌های خرده‌فروشی نیز این جایگزینی صدق می‌کند.