شوک نفتی در راه است

انتظار می‌رود انقلاب انرژی در آمریکای شمالی وابستگی جهان به نفت خام گروه نفتی اوپک را کاهش دهد؛ با پیشرفت‌های تکنولوژیکی صورت‌گرفته، هم‌اکنون نفت بیشتری از سنگ‌های شنی و روسی کانادا قابل استخراج است؛ به همین دلیل انتظار می‌رود تقاضا برای نفت خصوصاً نفت عربستان سعودی افت کرده و زمینه برای قیمت‌های پایین‌تر و کاهش نوسانات فراهم شود. تولید نفت ایالات متحده طی سال گذشته میلادی به بیشترین رکورد خود رسید. عربستان سعودی نیز هنوز روزانه تقریباً 10 میلیون بشکه نفت تولید می‌کند، که از لحاظ استانداردهای تاریخی رقم بسیار بالایی است. با این حال هم‌اکنون قیمت نفت بالاست. دلیل آن نیز ساده است؛ دلیل آن چیزی نیست جز «اختلالات عرضه». از دزدی‌های نفتی در نیجریه گرفته تا توقف بنادر لیبی و مشاجرات ترانزیت در سودان شمالی، همگی از جمله عواملی هستند که به صورت غیرمنتظرانه‌ای این اختلالات را به ارمغان آورده‌اند. به گفته انرژی اسپکت، تا ماه سپتامبر خروجی این کشورها به روزانه 4/3 میلیون بشکه می‌رسد که تقریباً به اندازه چهار درصد از تقاضای جهانی نفت است. این میزان نفت همچنین دو برابر نفت خام میادین شیل باکن و ایگل فورد (دو مورد از مراکز انقلاب نفت ایالات متحده) است؛ این نشان می‌دهد افزایش عرضه آمریکای شمالی با مشکلات پیش‌آمده در جاهای دیگر پوشش داده می‌شود. نفت برنت دریای شمال با این معیار جهانی با 107 دلار در هر بشکه اکنون بالاتر از هدف 100 دلار اوپک معامله می‌شود. برخی از تحلیلگران معتقدند هنوز با توجه به توقف تولید مقدار زیادی نفت، احتمال افزایش قیمت‌ها نسبت به افت آنها بیشتر است. اما در این میان تحلیلگرانی هستند که موضع خوش‌بینانه‌ای در این باره گرفته‌اند؛ آنها معتقدند اختلالات صورت‌گرفته موقتی بوده و عرضه اضافه از آمریکای شمالی نیز طی سال‌های پیش‌رو ادامه خواهد یافت. پاتریک گیبسون تحلیلگر عرضه نفت جهانی در وود مکنزی در این باره می‌گوید: «به‌رغم مهم بودن این توقفات، هنوز زنگ‌های هشدار به صدا در نیامده، چون در اکثر موارد امکان حل این مشکلات و بهبود وضعیت وجود داشته است.» برای نمونه در سودان جنوبی که تولید آن تا بالای روزانه 300 هزار بشکه متوقف شده، اتحادیه آفریقا در نقش میانجی در تلاش است تا از طریق توافق با سودان شمالی، امکان صادرات بیشتر نفت سودان جنوبی به بازارهای جهانی را فراهم آورد. در عراق امکان دارد میادین جدید امسال یا سال آینده به بهره‌برداری برسند که می‌تواند تولید را افزایش دهد؛ این کشور در ماه سپتامبر یعنی زمانی که به‌روزرسانی میادین شمالی را آغاز کند، انتظار می‌رود حداقل 500 هزار بشکه از این اختلالات را بتواند به خود اختصاص دهد. در این میان تنها در سوریه و ایران است که نمی‌توان دورنمای خوبی برای بهبود فوری متصور شد؛ تولید سوریه به خاطر جنگ‌های شهری تا روزانه 300 هزار بشکه متوقف شده، و صادرات ایران نیز به خاطر تحریم‌های به وجود آمده به حدود یک میلیون بشکه کاهش یافته است. تحلیلگران دیگری هستند که خاطرنشان می‌کنند بازارهای فیزیکی نفت یعنی محل خرید و فروش محموله‌های نفت خام توسط پالایشگاه‌ها، تولیدکنندگان و تجار، هم‌اکنون در سطح بالاتری از اختلالات به سر می‌برند که تاکنون معمول نبوده است. برای نمونه، عربستان سعودی و دیگر تولیدکنندگان حوزه خلیج فارس طی چندین ماه به طور پیوسته در حال افزایش قیمت‌های نفت صادراتی خود به آسیا و اروپا بوده‌اند؛ همچنین نفت خام اورال روسیه نیز در اضافه بهای بالایی نسبت به نفت دریای شمال در حال داد و ستد بوده است. هر دو روند انعکاس‌‌دهنده فقدان جایگزینی‌های سهل‌الوصولی برای نفت خام سنگینی هستند که خصوصاً در ایران و عراق تولید می‌شود. در بازارهای فیوچرز، یعنی جایی که قراردادهای نفت برنت و نفت سبک آمریکا معامله می‌شود، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و دیگر سرمایه‌گذاران مالی همچنین جایگاه‌های بلند‌مدت بزرگی را ایجاد کرده‌اند، که می‌تواند از قیمت‌های نقدی پشتیبانی کند. یک تاجر ارشد از یکی از شرکت‌های بزرگ انرژی در این باره گوشزد کرد: «اختلالات عرضه هم‌اکنون تعیین‌کننده قیمت‌هاست.» آنتونی هالف رئیس تحقیقات نفت در اینترنشنال انرژی اسپک می‌گوید، گستره اختلالات عرضه هنوز بسیار بزرگ است. آنتونی معتقد است تحلیلگران و سیاستگذاران بایستی حتی در صورت عدم افزایش قیمت‌ها، توجه بیشتری در این زمینه داشته باشند؛ یکی از دلایلی که ممکن است توجه آنها را از این مهم دور سازد، ماهیت پراکنده بودن این اختلالات است. امسال با افزایش توقف میادین نفتی کشورهایی همراه بوده‌ایم که از لحاظ جغرافیایی پراکنده و از لحاظ سیاسی به یکدیگر مرتبط نبوده‌اند؛ اما به نظر می‌رسد اختلالات صورت‌گرفته در این کشورها برخلاف مشکلات لیبی در سال 2011 و ایران در سال 2012، با پیامدهای منطقه‌ای همراه شود. ریچارد مالینسون تحلیلگر ارشد سیاسی در انرژی اسپکت در این باره می‌گوید: «در بهار عربی، این ترس همراه وجود داشته که اختلالات بتواند به تولیدکنندگان دیگری در خاورمیانه گسترش پیدا کند، اما امروز این موضوع احساس نمی‌شود.» با این حال نگرانی‌های امنیتی دوباره در حال افزایش است؛ در لیبی نیروهای شبه‌نظامی بنادر را متوقف کرده و صادرات را به کمترین سطح 18‌ماهه خود رسانده‌اند؛ در عراق حمله به یکی از خط لوله‌های متعلق به ترکیه، صادرات از میادین نفتی شمال این کشور را به صفر کاهش داده است. هلیما کروفت، تحلیلگر سابق سازمان سیا آمریکا در بارکلیز گفته، پیامدهای حمله به یکی از بزرگ‌ترین میادین نفتی شمال عراق ما را شدیداً مضطرب ساخته است. کروفت درباره لیبی گفت: «تولید این کشور سریع‌تر از چیزی که ما بعد از بهار عربی انتظار داشتیم فروکش کرده است؛ ما ظاهراً در این باره کمی از خود راضی بوده‌ایم. اکنون ما در حال دست و پنجه نرم کردن با عواقب خشم مردم از ناآرامی‌های به وجود آمده و نداشتن برنامه برای تامین امنیت کشور هستیم.» با اینکه مشکلات عرضه تاکنون به اندازه‌ای نبوده که قیمت‌ها را به بالای 110 دلار برساند، اما مطمئناً بایستی منتظر شوک شدیدتری در بازار همانند شوک وارده از لیبی در سال 2011 باشیم.

نوسانات بازار نفت
عرضه غیر اوپک در ماه جولای با روزانه 570 هزار بشکه افزایش به 9/54 میلیون بشکه رسیده است؛ در این میان آمریکای شمالی حدود 40 درصد از این افزایش را به خود اختصاص داده و کانادا نیز بیش از ایالات متحده در این افزایش نقش داشته است. هفته منتهی به نهم آگوست آژانس بین‌المللی انرژی گفت انتظار می‌رود رشد تقاضا در سال 2014 در مقایسه با رشد 9/0 میلیون‌بشکه‌ای سال میلادی جاری، به 1/1 میلیون بشکه برسد، که این عامل یعنی افزایش عرضه غیراوپک به تامین تقاضای نفت جهانی کمک خواهد کرد. قیمت نفت خام روز جمعه نهم آگوست با انتشار داده‌های بهتر از انتظار تولیدات صنعتی چین صعودی شد. قیمت‌های فیوچرز نفت سبک آمریکا متاثر از داده‌های دفتر آمار ملی چین 5/2 درصد افزایش یافت. این داده‌ها نشان می‌داد خروجی کارخانه چین در ماه جولای 7/9 درصد افزایش داشته که در مقایسه با پیش‌بینی‌های بلومبرگ 8/0 درصد بالاتر بود. در همین روز آژانس بین‌المللی انرژی در گزارشی گفت با افزایش روزانه 1/3 میلیون‌بشکه‌ای نرخ عملیاتی پالایشگاه‌های جهان در ماه ژوئن، در بازارهای نفت شاهد نشانه‌هایی از رونق هستیم. پنجشنبه شب سیستم خط لوله فورتیس در دریای شمال برای چند ساعتی بسته شده بود، و باعث تعلیق تولید در میدان بازارد شده بود. بازارد بزرگ‌ترین میدان نفتی بریتانیا و مهم‌ترین عامل جریان این نوع نفت سبک است که شالوده قراردادهای نفت خام برنت است. نگرانی‌ها درباره اینکه توقف بیشتر می‌تواند محموله‌های نفتی ماه آگوست را با تاخیر مواجه سازد، از قیمت نفت برنت حمایت کرد. بانک سرمایه‌گذاری گلدمن ساکس ایالات متحده پیش‌بینی 12‌ماهه خود را برای نفت برنت در قیمت روزانه 105 دلار در هر بشکه ثابت نگه داشت، اما گفت عرضه اوپک محدود شده و افزایش خالص واردات نفت خام چین، قیمت‌ها را در کوتاه‌مدت افزایش خواهد داد. اما روز دوشنبه یازدهم آگوست نفت خام سبک آمریکا با نوساناتی همراه شده بود. صندوق‌های تامینی برای دومین هفته از پیش‌بینی صعودی خود برای نفت خام کاستند که عمدتاً به گمانه‌زنی‌هایی مربوط می‌شد که فدرال‌رزرو ایالات متحده مقیاس محرک اقتصادی خود را کاهش خواهد داد؛ محرک آمریکا امسال از مهم‌ترین عوامل‌کاهنده قیمت نفت بوده است. در این روز بیژن نامدار‌زنگنه قول داد در صورت وزیر شدن، تولید ایران را افزایش دهد. شرکت نفت شمال نیز در عراق گفت برای جبران وقفه پیش‌آمده، عرضه را از طریق خط لوله‌ای به جیهان ترکیه افزایش داده است. دیوید لنوکس، تحلیلگر منابع درفت پروفت سیدنی گفت: «در این روز بازار جلوتر از داده‌هایی که قرار بود چند روز آینده منتشر شود، کمی در حال استراحت بود؛ بازاریان قادر خواهند بود آمارهای بیشتری را که در اواخر این هفته منتشر می‌شود تحلیل کنند.»