فولاد در پناه تکنولوژی دوستدار محیطزیست
امیرحسین مدرسی‌فر از راهکارهای کاهش صدمه به محیطزیست در فولاد مبارکه می‌گوید
شرکت فولاد مبارکه متعهد به حفظ محیطزیست، احترام به حقوق آیندگان، ذی‌نفعان، به حداقل رساندن ردپای محیط‌زیستی خود در راستای دستیابی به صنعت سبز و توسعه پایدار است. آموزش، فرهنگ‌سازی، پایش و کنترل، به‌روزآوری تجهیزات، بهینه‌سازی فرآیندها و استفاده از فناوری‌های نو، با استفاده از توانمندی شرکت‌های دانش‌بنیان، همکاری با دانشگاه‌ها و مراکز علمی و پژوهشی جهت انجام پروژه‌های تحقیقاتی، تنظیم تعاملات محیط‌زیستی از جمله رسالت‌ها و سیاست‌های این شرکت است. چشم‌انداز صنعت فولاد شامل: تامین نیاز داخلی، افزایش تنوع در تولید محصولات، استفاده از فناوری‌های نوین، تحقق بهره‌وری منابع انسانی و مصرف انرژی در سطح جهانی و رقابت‌پذیری در بازارهای جهانی است. با این حال به‌منظور توسعه بلندمدت صنعت فولاد کشور لازم است ابتدا ظرفیت موردنظر توسعه صنعت فولاد تعیین و راهکارهای لازم برای رسیدن به آن با شناسایی عوامل داخلی و خارجی تاثیرگذار ترسیم شود. امیرحسین مدرسی‌فر مدیر HSE شرکت فولاد مبارکه معتقد است: فولاد مبارکه از تکنولوژی احیای مستقیم استفاده می‌کند که هیچ آلودگی ندارد. در دنیا این تکنولوژی به عنوان صنایع دوستدار محیطزیست معرفی شده است. در فولاد مبارکه از کوره‌های قوس الکتریک استفاده می‌شود. مزایای کوره قوس برای حفاظت از محیطزیست بیشتر است. در بحث حفاظت از محیطزیست اقدامات خوبی در صنعت فولاد مبارکه انجام شده است. ما در تکنولوژی مورد استفاده در فولاد از تکنولوژی گران‌تری به نسبت کوره بلند استفاده کرده‌ایم که هدف نهایی ایجاد کمترین مخاطره برای محیطزیست است.
♦♦♦
فولاد از چه طریقی صدمات به محیطزیست را کاهش می‌دهد؟
هر صنعتی در هر جایی که می‌خواهد ایجاد شود، باید مطالعات ارزیابی زیست‌محیطی درباره آن اعمال شود. بعد از مطالعات ارزیابی تازه کار آغاز می‌شود. انتخاب درست مکان یا مکان‌یابی مناسب مراحل بعد است. بعد از این باید کار را آغاز کرد. انتخاب تکنولوژی مرحله مهمی است که اینجا مورد توجه است. به همین خاطر بعد از انجام جانمایی باید مناسب‌ترین تکنولوژی را استقرار داد. در خیلی از جاهای دنیا فولاد تولید می‌شود ولی اکثراً به صورت کوره بلند است. تکنولوژی کوره بلند آلودگی زیست‌محیطی بیشتری نسبت به تکنولوژی‌ای که فولاد مبارکه استفاده کرده، دارد. بعضی از تکنولوژی‌ها ذاتاً دوستدار محیطزیست هستند. به عنوان مثال برای تولید آهن اسفنجی با استفاده از گازهای احیایی اقدام می‌شود. فولاد مبارکه از تکنولوژی احیای مستقیم استفاده می‌کند که هیچ آلودگی‌ای ندارد. این تکنولوژی در دنیا به عنوان صنایع دوستدار محیطزیست معرفی شده است. در فولاد مبارکه از کوره‌های قوس الکتریک استفاده می‌شود. مزایای کوره قوس برای حفاظت از محیطزیست بیشتر است. در بحث حفاظت از محیطزیست اقدامات خوبی در صنعت فولاد مبارکه انجام شده است. ما در تکنولوژی مورد استفاده در فولاد از تکنولوژی گران‌تری به نسبت کوره بلند استفاده کرده‌ایم که هدف نهایی همین کمترین مخاطره برای محیطزیست است.
جانمایی فولاد مبارکه با چه رویکردی صورت گرفته است؟ آیا می‌توانست در موقعیت بهتری استقرار یابد که آب کمتری مصرف کند؟
فولاد مبارکه در بحث جانمایی و انتخاب تکنولوژی مشکلی ندارد و از قضا جانمایی هوشمندانه‌ای دارد. ما 30 سال است که داریم فولاد تولید می‌کنیم. از سال 1371 دائم داریم فعالیت می‌کنیم. برای اینکه بگوییم در این 30 سال چه اقداماتی انجام شده است باید به سیر صعودی تولید فولاد مبارکه نگاه کنیم. ما در ابتدای کار برای تولید 2 /2 حدود 4 /2 میلیون‌تن فولاد مبارکه طراحی شد. برای 4 /2 میلیون‌تن 45 میلیون مترمکعب آب پیش‌بینی شده است. ظرفیت اسمی تولید ما در فولاد مبارکه 2 /7 میلیون‌تن است که در حقیقت به تولید تا حدود 9 میلیون‌تن نیز می‌رسد. اکنون از 45 میلیون مترمکعب آب نزدیک به 13 میلیون مترمکعب آن مصرف می‌شود و از رودخانه برداشت می‌کند. این نشان با اینکه تولید تقریباً چهار برابر شده است اما مصرف آب ما یک‌چهارم شده است. اینکه این ارقام به سادگی به دست نیامده نیازمند دقت و بررسی است. می‌توان گفت مباحث محیط‌زیستی در شش سال اخیر بیش از همیشه مورد توجه فولاد مبارکه بوده است و نزدیک به یک میلیارد دلار هزینه در این زمینه طی این شش سال صورت گرفته است. عمده‌ترین پروژه‌های محیط‌زیستی که مورد استفاده فولاد بوده استفاده از پساب شهری است. اکنون فولاد مبارکه پساب 9 شهر اطراف را خریداری کرده و از این طریق بخشی از نیاز آبی خود را تامین می‌کند. فولاد با کمک به سیستم جمع‌آوری فاضلاب و تاسیس تصفیه‌خانه‌های شهری و خط انتقال آب، این آب را به مخازن مورد نیاز وارد کرده است. این کار نزدیک به 650 میلیارد تومان هزینه داشته است. اکنون هشت شهر دیگر هستند که در حال انعقاد قرارداد هستند. با توجه به این سرمایه‌گذاری وسیع و ورود پساب به فولاد مبارکه، تلاش داریم این آب جایگزین برداشت از آب رودخانه شود.
مهم‌ترین بخش فولاد که آب بیشتری مصرف می‌کند چه بخشی است و برای مدیریت بهتر این بخش‌ها چه تمهیداتی اندیشیده شده است؟
عمده مصرف آب فولاد برای سیستم‌های خنک‌کننده است. پیشتر این سیستم‌ها به صورت باز بودند و آب به صورت بخار از سیستم خارج می‌شد. اما اکنون سرمایه‌گذاری جدی و کلانی صورت گرفته است تا آب به صورت بخار هدر نرود و به صورت هیبریدی و به صورت خشک و مرطوب کار خنک کردن سیستم‌ها را انجام می‌دهیم. اکنون با دو تکنولوژی این کار را انجام می‌دهیم. با همه این موارد پروژه‌های خیلی زیادی انجام شده است که رقم سه هزار میلیارد تومان در این زمینه هزینه شده است. اکنون چهار هزار میلیارد تومان دیگر نیز در حال انجام است. به دلیل اهمیت آب و کمبود آن در کشور در فولاد مبارکه تمهیداتی اندیشیده شده که کمترین میزان مصرف آب به ازای تولید را داشته باشیم. اکنون عدد 2 /2 مترمکعب به ازای هر تن تولید فولاد است. این رقم رتبه اول در میان تمامی فولادسازان دنیاست. تصفیه آب و پساب در شرکت فولاد مبارکه بسیار جدی دنبال شده است و با انتقال پساب 9 شهر اطراف و راه‌اندازی تصفیه‌خانه مدرن موفق، به سرآمدی در کاهش مصرف آب بدل شده است. با استفاده از هفت، هشت مرتبه بازچرخانی آب، به کمترین مقدار نیاز مصرف 2 /2 مترمکعب به ازای یک تن فولاد تامین می‌شود. اقداماتی مثل ایجاد تصفیه‌خانه‌های متنوع صنعتی، بهداشتی، استحصال شهرهای اطراف با روش‌های فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیک، اسمز معکوس (RO)، اولترا فیلتراسیون، شناور‌سازی با هوای محلول (DAF)، گند‌زدایی با تابش فرابنفش (UV)، ایجاد شبکه‌های انتقال، الگن‌های تبخیری، بازچرخانی، بهینه‌سازی و کولینگ تاور‌ها، نیروگاه سیکل ترکیبی، نیروگاه خورشیدی و... از جمله اقدامات دیگر در این زمینه است.
کنترل آلودگی هوا، خاک و پسماندها در مدیریت صنعت فولاد مبارکه چگونه انجام می‌شود؟ آیا ما شاهد اثر آلودگی فولاد بر زمین و هوا در اطراف کارخانه نیستیم؟
در بحث کنترل آلودگی هوا ما سیستم‌های مختلف تصفیه و جمع‌آوری گردوغبار را در فولاد مبارکه ایجاد کرده‌ایم. پروژه‌هایی که خیلی سنگین و پرهزینه بوده‌اند. نزدیک به سه هزار میلیارد تومان هزینه برای مدیریت تولید گردوغبار شده است. در زمینه حفاظت از خاک و هوا پروژه‌های زیاد دیگری داریم. مطالعاتی که روی خاک اطراف فولاد مبارکه تا شعاع 65کیلومتری انجام داده‌ایم که تاثیرات صنعت خود را بر زمین‌های اطراف بررسی کنیم. خوشبختانه فولاد تاثیر آلاینده‌ای بر زمین‌های پیرامون خود نداشته است. این پروژه‌ها با کمک دانشگاه‌های بی‌طرف بیرونی و در آزمایشگاه‌های بین‌المللی انجام شده‌اند و تاییدیه جهانی دارند. در زمینه مدیریت پسماند، فولاد مبارکه رویکرد اقتصاد چرخشی را در دستور کار خود قرار داده است و با این رویکرد ما تمام مواردی را که به عنوان پسماند از پروسه تولید خارج می‌شود، مجدد به چرخه برمی‌گردانیم و دوباره مصرف می‌کنیم. این رویکرد نوینی در جهان است که به اقتصاد چرخشی معروف است و ما در مدیریت پسماند فولاد آن را مورد استفاده قرار می‌دهیم. پروژه‌های دیگری نیز وجود دارد که می‌توانیم به بخشی از آنها اشاره کنیم.
رطوبت‌دهی، پاشش شیر آهک، استفاده از وکیوم‌های صنعتی ثابت و سیار، استفاده از غبارگیر‌های متنوع خشک و الکتروفیلترها، انواع شوت‌ها، انجام تعمیرات اساسی، جایگزینی تجهیزات، بگ‌فیلترها، سیکلون‌ها، اسکرابر‌ها، بگ‌هاوس‌ها، سیستم‌های مه‌پاش، کاور‌های متنوع روی نوار نقاله‌ها انتقال بار، سالن‌های سند بلاست، و انواع غبار‌گیر‌ها، بازیافت حرارتی نیروگاه، پروژه حمل کنسانتره، نصب انواع فیلترها و... از جمله مواردی است که می‌توان در این زمینه نام برد.
همچنین برای کنترل آلودگی هوا، نصب دستگاه‌های آنلاین پایش کیفی هوا، نصب دستگاه‌های آنلاین اندازه‌گیری بر روی دود‌کش‌ها، نصب سیستم اسکادای برای مدیریت دیتاها و اندازه‌گیری و پایش دوره‌ای از جمله موارد مورد توجه بوده است.
در موضوع مدیریت پسماندها که شامل سرباره، انواع لجن‌ها، انواع ضایعات فلزی، انواع پودرها و پوسته بوده به صورت حرفه‌ای عملیات‌های بازچرخانی صورت گرفته است. می‌توان به مدل‌های مدیریت پسماند در قالب جداسازی، جمع‌آوری، انتقال، کاهش، استفاده مجدد، بازطراحی، امحا، فرآوری، فروش و... که در سامانه جامع محیط‌زیست‌های اکسیدی، غبارات و... انجام می‌شود اشاره کرد.
استراتژی مدیریت محیطزیست در فولاد مبارکه چگونه است؟
شرکت فولاد مبارکه اصفهان در راستای دستیابی به توسعه پایدار به عنوان یک سازمان متعالی، الگوی ذهنی خود را مبتنی بر اخلاق، ارزش‌های شفاف و بالاترین استانداردها قرار داده است و در عمل، اخلاقی را درون فرهنگ خود جای داده که قادر است برای پایداری محیط‌زیستی، اقتصادی و اجتماعی ممارست کند. در این راستا مدیریت محیطزیست شرکت بر اساس فلسفه وجودی، خط مشی و اهداف سازمانی، با نظارت بر رعایت موازین و مقررات محیط‌زیستی، افزایش آگاهی و توانمندسازی کارکنان، واکنش در شرایط اضطراری و همچنین مشارکت مشتریان و ذی‌نفعان در فعالیت‌های محیط‌زیستی که به جامعه محله‌ای، منطقه‌ای، کشوری و جهانی کمک می‌کند، در راستای دستیابی به سازمان متعالی سبز قدم بر‌می‌دارد.
چشم‌انداز پنج‌ساله محیط‌زیستی فولاد را چگونه ترسیم کرده‌اید؟
سند پنج‌ساله مدیریت محیطزیست فولاد مبارکه تنظیم شده که قرار است با امضای مدیرکل سازمان حفاظت محیطزیست استان اصفهان و مدیرعامل فولاد مبارکه به مرحله اجرا برسد. این سند نیز می‌تواند از اقدامات شاخص فولاد مبارکه برای تعریف جایگاه زیست‌محیطی این شرکت در دنیا با رویکرد توسعه پایدار رونمایی کند. پایداری محیطزیست، الفبای توسعه پایدار است. در این راستا سعی شد چارچوب سند چشم‌انداز پنج‌ساله شرکت فولاد مبارکه اصفهان برمبنای سیستم‌های مدیریت محیطزیست (EMS) به شناسایی فعالیت‌ها و جنبه‌های محیط‌زیستی آن پرداخته و جهت حذف، کاهش و کنترل آنها و بهبود عملکرد محیط‌زیستی خود، براساس شاخص‌های پایداری تعیین‌شده، متناسب با معیارهای مدل تعالی محیط‌زیستی (2020 EFQM) اقدامات اصلاحی تعریف کند؛ و جهت بازنگری منظم، سیستماتیک و جامع از فعالیت‌های خود و نتایج آن براساس منطق رادار در مدل EFQM، فرآیند خودارزیابی را انجام دهد.
در زمینه اقدامات جانبی دیگر در حوزه مدیریت محیطزیست و موفقیت‌ها و... به چه مواردی می‌توانید اشاره کنید؟
فولاد مبارکه در طول این سال‌ها با اخذ بالاترین نشان جامعه سبز اروپا و بنیاد جهانی انرژی، بالاترین نشان کیفیت محیطزیست از بنیاد بین‌المللی EFQM، دریافت تندیس زرین کیفیت محیطزیست از سازمان بهره‌وری تعالی، پیاده‌سازی 14001 ISO، پیاده‌سازی 45001 ISO، پیاده‌سازی 9001 ISO، پیاده‌سازی 50001 ISO، پیاده‌سازی 10004 نشان‌ها و جوایز مهمی در حوزه مراقبت از محیطزیست دریافت کرده است.
علاوه بر این در شرکت فولاد مبارکه تلاش شده که مرز‌نگهدار طبیعت باشیم. شرکت فولاد مبارکه با 1600 هکتار فضای سبز و جنگل‌ها و بیش از 2500 هزار درخت و درختچه، ایجاد تنوع زیستی با کاشت انواع گیاهان و زیستگاه انواع حشرات، پرندگان، خزنگان و...، جذب CO2 و کاهش آن، مرطوب نگه‌داشتن هوا و خنک نگه‌داشتن پلوم هوا، آبیاری قطره‌ای با استفاده از پساب‌های تصفیه‌شده در شرکت و... تلاش دارد سهم خود را در بهبود وضعیت طبیعت به خصوص طبیعت پیرامون خود ایفا کند.
