از وین تا مسکو
بازارهای مالی هفته نخست اسفندماه را چگونه سپری کردند؟
بازارها در هفته نخست اسفندماه از یک‌سو اخبار و تحولات برجامی را دنبال می‌کردند و از طرف دیگر نیم‌نگاهی نیز به درگیری‌های رخ‌داده میان اوکراین و روسیه داشتند. تحت این شرایط بازارهای جهانی با نوسان جدی قیمت سهام، کامودیتی‌ها و البته رمزارزها مواجه شدند. در بازارهای داخلی نیز دلار کم‌نوسان ظاهر شد، سکه اما با افت قیمت مواجه شد. در بازار سهام نیز از سویی نگاه‌ها به اخبار برجامی و مذاکرات هسته‌ای بود تا صنایع خودرو و بانک پرتقاضا ظاهر شوند و از سوی دیگر جهش بهای نفت به سبزپوشی سهام پالایشگاهی منجر شده بود. به هر روی معاملات هفته گذشته با رشد حدود 5 /0درصدی شاخص کل، افزایش 6 /0درصدی دلار و عقب‌نشینی 6 /0درصدی سکه پایان یافت و ارزش کل بازار ارزهای دیجیتال نیز حدود سه درصد ریزش کرد.
بازگشت سبزهای کمرنگ به بورس
بورس تهران اولین هفته اسفندماه به مسیر صعودی بازگشت و هرچند کم‌مقدار اما شاخص کل حدود 5 /0 درصد افزایش ارتفاع داد. گروه‌های کوچک‌تر بازار اما وضعیت مطلوب‌تری را در هفته گذشته تجربه کردند؛ جایی که نماگر هم‌وزن موفق به صعود 6 /1درصدی شد. خبرهای خوش مخابره‌شده از مذاکرات هسته‌ای و افزایش احیای برجام سبب شد تا در بورس تهران نیز گروه‌هایی که در سال‌های اخیر بیشترین آسیب را از تحریم‌های سیاسی و اقتصادی پذیرا بودند با اقبال معامله‌گران بورسی همراه شوند. گروه‌هایی که البته تجربه شیرین رشد قیمت در سال 94 را نیز در ذهن سرمایه‌گذاران حک کرده‌اند تا بار دیگر با احتمال تکرار این روند صعودی، در محدوده سبز تابلوی بورس پرمعامله ظاهر شوند.
اثر برجامی بر بازارهای مالی
هفته گذشته نیز حرف و سخن از مذاکرات هسته‌ای غیرمستقیم میان ایران و آمریکا زیاد و اخبار ارسالی از طرفین مذاکره نیز داغ بود. عموم توئیت‌ها و اظهاراتی که این روزها مطرح می‌شود خبر از قریب‌الوقوع بودن احیای برجام می‌دهد. این مهم اثر خود را بر بازارهای مالی نیز به جای گذاشته است. نه‌تنها بازارهای داخلی بلکه قیمت‌های جهانی نفت نیز این روزها با توجه به اخبار برجامی نوسان می‌کنند. در بازارهای داخلی دلار تحت‌تاثیر این فضای مذاکراتی و تقویت احتمال احیای برجام که طبیعتاً کاهش انتظارات تورمی را به دنبال خواهد داشت، در هفته‌ای که گذشت پس از حدود هفت ماه به میانه کانال 25 هزار تومان نیز سر کشید و در بازار سهام، معامله‌گران که تجربه شیرین سال 94 و رشد قیمت زیرمجموعه‌های دو گروه موسوم به گروه‌های برجامی یعنی بانک و خودرو را دارند، بار دیگر تصمیم گرفتند تا شانس خود را در این صنایع بیازمایند. البته خوش‌اقبال نیز بودند و آنگونه که آمارها نشان می‌دهد شاخص صنعت خودرو در هفته منتهی به 4 اسفندماه 4 /8 درصد و شاخص صنعت بانک نیز در همین برش زمانی 6 /6 درصد افزایش ارتفاع داد. حملونقلیها نیز با رویکردی مشابه و البته حضور نوسان‌گیرها در هفته‌ای که گذشت با رشد 7 /16درصدی همراه شدند. گروه‌هایی که به اعتقاد کارشناسان برای سرمایه‌گذاری با دید کوتاه‌مدت و سفته‌بازی مناسب خواهند بود اما در بلندمدت شرایط متفاوت است. البته سهامداران همه صنایع بورسی در این هفته واکنش مثبتی به خبرهای برجامی نداشتند و صنایع کامودیتی‌محور که عمده درآمد خود را دلاری کسب می‌کنند، هفته را با فشار فروش سنگینی پشت سر گذاشتند. صنایعی که عموماً تاثیر بالایی از نوسانات ارزی پذیرا هستند اما در مقابل با پتانسیل‌های بنیادی مناسبی همراه‌اند که سرمایه‌گذاری بلندمدت در این شرکت‌ها را توجیه‌پذیر می‌کنند. همان‌طور که اشاره شد این روزها کارشناسان بورسی، سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت در دو گروه خودرو، بانک و حتی حملونقلیها را سودده ارزیابی می‌کنند اما معتقدند در بلندمدت همین گروه‌های بزرگ کامودیتی‌محور هستند که می‌توانند جایگاه نخست را در فهرست پرسودترین سهام موجود در پورتفوی سرمایه‌گذاران در اختیار بگیرند. گزارش مطلوب این شرکت‌ها در ماه‌های پشت سر گذاشته‌شده از سال 1400، ثبات نسبی نرخ دلار نیمایی به‌رغم کاهش جدی نرخ دلار در بازار آزاد، افت قیمت سهام این شرکت‌ها به ارقامی بعضاً کمتر از ارزش ذاتی و P /Eهای جذاب در این صنایع تنها گوشه‌ای از متغیرهای بنیادی پشتیبانی‌کننده از گروه‌های کامودیتی‌محور بورس تهران است. ضمن آنکه با احیای برجام و رفع تحریم‌ها، بهبود فضای کسب‌وکار، تسهیل مراودات بین‌المللی، کاهش هزینه نقل‌و‌انتقال پول برای صادرات و واردات و در نهایت کاهش هزینه‌ها به دلیل فروکش کردن تب تورمی سال‌های اخیر، می‌تواند رشدی واقعی در سودآوری برای این شرکت‌های بورسی به ارمغان بیاورد. بازارهای جهانی نیز فعلاً به نفع بورس و شرکت‌های دلاری آن ایفای نقش می‌کنند. به این ترتیب در هفته‌ای که گذشت شاهد طناب‌کشی جدی میان این دو دسته معامله‌گر و دو جبهه متفاوت بورسی بودیم که به تغییرات کم‌مقدار شاخص کل سهام منجر شد.
اهرم روسی در بازارهای کالایی
پس از اینکه کرملین اعلام کرد ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، فرمانی را برای به رسمیت شناختن مناطق جداشده شرق اوکراین، «دونتسک» و «لوهانسک» به عنوان کشورهای مستقل امضا می‌کند، جریان‌های ریسک‌گریز بر بازارهای مالی تسلط یافتند. روز سه‌شنبه، دارایی‌های حساس به ریسک در تلاش برای یافتن تقاضا بودند و در مقابل دارایی‌های در امان از ریسک در برابر رقبای اصلی خود پرتقاضا ماندند. جاناتان فاینر، معاون مشاور امنیت ملی کاخ سفید گفته که آنها کاملاً از روسیه انتظار دارند اقدام نظامی انجام دهد و افزود نشانه‌های روی زمین نشان نمی‌دهد که روسیه به دنبال راه‌حل دیپلماتیک است. علاوه بر این، یک مقام ارشد کاخ‌سفید در بیانیه‌ای اعلام کرد که آمریکا روز سه‌شنبه در پاسخ به «تصمیم‌ها و اقدامات» مسکو، تحریم‌های جدیدی را علیه روسیه اعلام خواهد کرد. از سوی دیگر، طبق گزارش‌ها، پارلمان روسیه معاهدات دوستی با این سرزمین‌ها را بررسی خواهد کرد. سران اتحادیه اروپا اقدام روسیه را «نقض فاحش قوانین بین‌المللی» خوانده و وعده دادند که به آن واکنش نشان خواهند داد. آمریکا و اتحادیه گفته‌اند برای مقابله با این اقدام پوتین تحریم‌هایی را اعلام خواهند کرد. انگلیس هم اظهارات مشابهی داشت و از تحریم قریب‌الوقوع روسیه خبر داد. دولت آلمان نیز از تصمیم خود برای تعلیق اجرای پروژه خط لوله گاز با روسیه موسوم به نورد استریم ۲ خبر داد. این تحریم‌ها اعلام شد و چند بانک روسی و چند شهروند این کشور از سوی برخی کشورهای اروپایی و آمریکا مورد تحریم قرار گرفتند. تمامی این اظهارات و واکنش‌ها سبب شد شاخص‌های نفتی با نگرانی از کاهش عرضه طلای سیاه صعودی شوند و نفت برنت حتی تا نزدیکی کانال 100دلاری نیز صعود کند. روسیه بیش از ۱۰ میلیون بشکه معادل ۱۰درصد نفت جهان را روزانه تولید می‌کند. از این‌رو درصورتی که تحریم‌ها به اختلال در عرضه نفت روسیه منجر شود، طبیعتاً شوک قیمتی در بازار نفت رخ خواهد داد. طلای جهانی نیز از 1900 دلار بر هر اونس عبور کرد تا از حرکت سرمایه‌ها به سمت پناهگاه‌های امن حکایت کند. جایی که بازارهای جهانی سهام با افت قیمت مواجه شدند و رمزارزها نیز با هجوم فروشندگان سرخ‌پوش شدند. بورس تهران اما از آنجا که وابستگی بالایی به نرخ جهانی کالاها دارد، با این تحولات قیمتی شاهد توجه معامله‌گران به سهام پالایشی بود.
سایه مستدام دلار رانتی؟
در حالی بورسی‌ها منتظر تعیین تکلیف دلار ترجیحی در جلسات بررسی لایحه بودجه 1401 بودند که روز سه‌شنبه محمدرضا میرتاج‌الدینی، عضو کمیسیون تلفیق بودجه ۱۴۰۱ گفت «کمیسیون بر نظر قبلی خود درباره استمرار در پرداخت ارز ترجیحی باقی ماند و لذا بند الحاقی یک تبصره یک بودجه به همان شکل سابق در گزارش تلفیق باقی می‌ماند. هیچ چیز جدیدی در کمیسیون تلفیق درباره ارز ترجیحی تثبیت نشد». به این ترتیب همان‌طور که در سال‌های اخیر بارها موضوع حذف دلار 4200تومانی مطرح شد اما به سرانجام نرسید، حالا نیز به نظر حذف این ارز رانتی به بن‌بست خورده است. دلاری که در سال‌های اخیر چالش‌های فراوانی برای برخی از صنایع بورسی همچون دارو، زراعت و روغن خوراکی ایجاد کرده و خود بهانه‌ای برای باز بودن دست دولت در قیمت‌گذاری و کنترل این بنگاه‌های اقتصادی فراهم آورده است. حالا تقریباً چهار سال از اجرای تخصیص دلار ۴۲۰۰تومانی برای واردات کالاهای اساسی می‌گذرد و طی این مدت بیش از ۵۰ میلیارد دلار برای واردات کالاهای اساسی اختصاص یافته؛ ارزی که اثرات مخرب آن بیش از منافعی بوده که دلیلی برای تولد این دلار رانتی بوده است. رشد نقدینگی، پایه‌پولی و در نتیجه افزایش تورم و نرخ دلار تنها گوشه‌ای از اثرات پهن بودن این سفره پررانت در اقتصاد ایران است.
دلار روی موج وین
دلار در هفته‌ای که گذشت تحت‌تاثیر اخبارهای مربوط به مذاکرات وین به نوسان ادامه داد و در برخی روزها نزولی و در برخی روزها در جهت جبران افت قیمت برآمد تا در نهایت هفته را (تا روز چهارشنبه) با رشد 6 /0درصدی به پایان برساند. سکه اما در همین بازه زمانی 6 /0 درصد ارزان‌تر شد.
در نخستین روز کاری هفته گذشته، دلار به روند کاهشی خود ادامه داد و در همان ساعات ابتدایی روز وارد کانال 25 هزارتومانی شد. با این حال فضای رکودی حاکم بر بازار و کمبود تقاضای شدید و علاقه معامله‌گران به انجام خرید و فروش سبب شد تا شاهد اختلاف جدی قیمت مجازی و نقدی اسکناس آمریکایی باشیم. ضمن آنکه به گفته فعالان بازار ارز، کاهش حجم معاملات در این بازار به دلیل فضای انتظاری حاکم بر معاملات و انتظار سرمایه‌گذاران بر تداوم کاهش نرخ ارز سبب شده تا معامله‌گران نیز وادار به سازش با اندک خریداران موجود در بازار ارز شوند. معامله‌گران ارزی تهران به دلیل وجود احتمال حصول هرچه سریع‌تر توافق هسته‌ای جدید ایران و گروه 1+4 معتقدند که در صورت خودداری از فروش دارایی خود در سطوح قیمتی حال حاضر ممکن است در روزها یا حتی ساعات آینده مجبور به فروش دلارهای خود در سطوح قیمتی پایین‌تر شوند. به هر روی روز شنبه دلار در معاملات آزاد ارزی بازار تهران با 250 تومان کاهش قیمت به سطح قیمتی 25 هزار و 950 تومان رسید. سکه امامی نیز در روز ابتدایی هفته گذشته توانست به کانال 11 میلیون‌تومانی بازگردد و با 160 هزار تومان کاهش قیمت نسبت به نرخ روز پنج‌شنبه 28 بهمن در رقم 11 میلیون و 840 هزار تومان معامله شود.
در دومین روز کاری هفته مورد بررسی، قیمت شاخص بازار ارز پس از حدود هفت ماه به پله‌های میانی کانال 25 هزارتومانی رسید. معامله‌گران که در ساعات پایانی بازار روز شنبه دلار را در نرخ 25 هزار و 950 تومان معامله کرده بودند، نخستین معاملات خود در بازار روز یکشنبه را در سطح قیمتی 25 هزار و 900 تومان آغاز کردند. این حرکت کاهشی در ادامه روز شدت بیشتری گرفت به صورتی که در ظهر روز دوشنبه، معاملات دلاری بازار ارز تهران در رقم 25 هزار و 750 تومان انجام شد. اما این پایان کار روند کاهشی روز یکشنبه نبود و قیمت دلار در آخرین معاملات این روز به رقم 25 هزار و 600 تومان رسید. انتشار اخبار مثبت سیاسی در کنار انتظارات کاهشی جامعه از آینده بازار ارز را می‌توان از عوامل مهم روند کاهشی مذکور دانست. شاید به همین دلیل بود که شنیده‌ها از هسته مرکزی بازار ارز تهران خبر از کاهش چشمگیر میزان تقاضا و انجماد معاملات روزهای اخیر این بازار می‌داد. عده‌ای از کارشناسان و تحلیلگران بازار ارز به سه عامل مهم «انتظار بازار در راستای مشاهده نتیجه مذاکرات هسته‌ای وین»، «پایان سال و بسته شدن حساب معامله‌گران کلان ارزی» و «کاهش حجم معاملات به‌واسطه تحرکات کاهشی هفته‌های اخیر دلار» در توضیح این کاهش حجم تقاضا اشاره کردند. این کاهش حجم معاملات نیز همیشه خود را در اختلاف قیمت بین نرخ معاملات حضوری در بازار و نرخ‌های ارائه‌شده توسط گروه‌ها و کانال‌های مجازی نشان می‌دهد. موضوعی که روز یکشنبه نیز در دادوستدهای دلاری مشاهده می‌شد. عده‌ای از تحلیلگران بازار ارز اختلاف قیمت مذکور را به سبب سخت‌تر شدن معاملات در فضای کنونی بازار دانستند و همچنین معتقدند که فروشندگان در راستای تبدیل سرمایه دلاری خود به ریال با اندک خریداران موجود در بازار سازش می‌کنند. قیمت هر قطعه سکه امامی نیز در بازار روز یکشنبه با 70 هزار تومان کاهش به سطح قیمتی 11 میلیون و 770 هزار تومان رسید.
در روز میانی هفته گذشته، اسکناس آمریکایی با افزایش قیمت کار خود را آغاز کرد و نرخ شاخص بازار ارز خود را به مرز دو کانال ثبت‌شده در دو روز نخست هفته گذشته رساند. معامله‌گران ارزی بازار تهران در روز دوشنبه معاملات دلاری خود را در قیمت ۲۵ هزار و ۷۰0 تومان آغاز کردند و در نهایت نرخ این ارز تا 25 هزار و 900 تومان صعود کرد. برخی از تحلیلگران بازار افزایش قیمت روز دوشنبه را آخرین تلاش‌های افزایشی دلار پیش از اعلام نتیجه نهایی مذاکرات هسته‌ای وین دانسته و روند افزایشی مذکور را زمان تنفس دلار پیش از شروع روند کاهشی دیگر خواندند. ضمن آنکه برخی اختلافات مشاهده‌شده در بدنه مجلس در خصوص مذاکرات هسته‌ای خود عاملی شد تا از خوش‌بینی‌های برجامی سرمایه‌گذاران کاسته شده و فضا برای رشد نسبی نرخ اسکناس آمریکایی فراهم شود. با این حال روز دوشنبه نیز برخی اخبار منتشرشده از فضای مذاکرات هسته‌ای توجهات بسیاری را به خود جلب کرد. جایی که فضای توئیتر پر شد از پست‌های برخی فعالان رسانه‌ای مبنی بر دستور معرفی خبرنگار وزارت خارجه به رسانه‌ها جهت همراهی با امیر عبداللهیان، وزیر امور خارجه، در سفر پیش‌روی این مقام مسوول به وین. شایعاتی که می‌توانست خبر از قطعیت حصول توافق در روزهای آتی دهد اما در ادامه تکذیب شد و اعلام شد وزیر امور خارجه این هفته نه به وین بلکه سفری به آفریقا خواهد داشت. از سوی دیگر نیز دوشنبه میخاییل اولیانوف، مذاکره‌کننده ارشد روسیه در دور هشتم نشست‌های ایران و گروه ۱+۴، طی پیامی توئیتری اعلام کرد: «به نظر من، توافق تا پایان فوریه نهایی می‌شود.» کارشناسان سیاسی-ارزی بازار تهران نیز با بررسی اخبار مذکور از شمارش معکوس بازار ارز برای شروع روندهای کاهشی مرتبط با حصول توافق هسته‌ای سخن گفتند. هر قطعه سکه امامی نیز در روز دوشنبه با ۳۰ هزار تومان افزایش قیمت به رقم ۱۱میلیون و ۸۰۰ هزار تومان رسید.
سه‌شنبه ۳ اسفند ماه بازار ارز تهران با تداوم روند افزایشی فعالیت خود را آغاز کرد. با نرخ شاخص بازار ارز در روز سوم هفته گذشته و پس از تثبیت حضور شاخص بازار ارز در کانال ۲۵ هزارتومانی روند افزایشی جدیدی برای دلار شروع شد. این روند افزایشی در مرحله اول خود توانست قیمت این ارز را به سطح قیمتی ۲۵ هزار و ۹۵۰ تومان برساند اما در ادامه روز مجدداً وارد کانال 26 هزارتومانی شد. معامله‌گران ارزی بازار تهران که در تحرکات کاهشی ماه‌های اخیر شاخص بازار ضرر و زیان‌های قابل توجهی را متحمل شده بودند، از فضای تنفس ایجادشده در روز سه‌شنبه استقبال کرده و توانستند از لنگراندازی دلار در کانال ۲۵ هزار تومانی جلوگیری کنند. در نهایت روز سه‌شنبه قیمت دلار در معاملات بازار آزاد ارز تهران با افزایش قابل توجه به سطح قیمتی ۲۶ هزار و ۴۰۰ تومان رسید. انتشار سیگنال‌های مثبت از فضای مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه ۱+۴ اما همچنان ادامه دارد ولی عدم قطعیت‌ها در اخبار منتشرشده توانست فضای تنفس در بازار ارز تهران را تمدید کند. سکه امامی روز سه‌شنبه با افزایش قیمت ناشی از رشد نرخ دلار و البته صعود قیمت جهانی طلا، به قیمت 11میلیون و 940هزار تومان دادوستد شد.
روز چهارشنبه نیز رشد محدود نرخ دلار ادامه یافت و اسکناس آمریکایی به قیمت 26 هزار و 350 تومان معامله شد. برخی از کارشناسان و تحلیلگران بازار ارز تهران نیز ضمن اشاره به عدم انتشار اخبار جریان‌ساز سیاسی برای بازار ارز در روزهای اخیر احتمال حضور دلار در کریدور 26 هزار و 450 تومان تا 25 هزار و 900 تومان را مطرح کردند. این افراد همچنین از سکوت خبری این روزهای مذاکرات هسته‌ای وین و قرار گرفتن نتیجه این مذاکرات در هاله‌ای از ابهام نیز سخن گفتند. به هر حال روند معاملات اسکناس آمریکایی در هفته گذشته (تا روز چهارشنبه) به رشد 6 /0درصدی منتهی شد. سکه اما پس از ثبت قیمت 11 هزار و 930 هزار تومان در دادوستدهای روز چهارشنبه در مجموع هفته گذشته، 6 /0 درصد ارزان‌تر شد.
کریپتوها در صف فروش
جدی‌شدن احتمال وقوع درگیری نظامی میان اوکراین و روسیه در هفته گذشته اثر خود را بر بازار ارزهای دیجیتال نیز به‌جا گذاشت. ریزش قیمت دارایی‌های پرریسک همچون سهام و البته رمزارزها یکی از واکنش‌های همیشگی سرمایه‌گذاران به افزایش تنش‌ها و در نتیجه ریسک‌های جهانی است. موضوعی که می‌تواند به افزایش تورم بینجامد؛ آن هم در دوره‌ای که تورم جهانی به اوج خود رسیده و با رشد بهای نفت می‌تواند وضعیت سخت‌تری را برای کشورهایی همچون آمریکا رقم بزند تا کنترل آن سخت‌تر و سخت‌تر شود. تحت چنین شرایطی احتمالاً ایالات متحده، سیاست‌های انقباضی و افزایش نرخ بهره را جدی‌تر از گذشته دنبال خواهد کرد که نتیجه آن رکود بازارها از جمله کریپتوها خواهد بود. در روز چهارشنبه اما کریپتوها صعودی شدند. به این ترتیب ارزش کل بازار ارزهای دیجیتال در هفته‌ای که گذشت با افت حدود سه‌درصدی (تا عصر روز چهارشنبه) مواجه شد.
