سرگیجه سرمایه‌ها

معاملات آخرین هفته اردیبهشت‌ماه نیز به پایان رسید و بازارها در فضایی که هم انتخابات در پیش است و هم مذاکرات احیای برجام ادامه دارد، با نوسان‌های متعددی همراه شدند. در این مسیر بورس افت 5 /2‌درصدی را ثبت کرد و دلار پس از حرکت زیگزاگی و جابه‌جایی بین دو کانال 22 و 23 هزار تومان در نهایت با رشد 4 /0‌درصدی، 22 هزار و 650 تومان قیمت خورد. در بازار مسکن نیز همچنان فعالان با رکودی عمیق دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند و خودرویی‌ها در ادامه اعتراضات به قیمت‌گذاری شورای رقابت، فروش فوق‌العاده خود را متوقف کردند. در این میان سرمایه‌های گریزان از افت بازار سهام که برخی راه خود را به سمت بازار رمزارزها کج کرده بودند، شاهد نصف شدن ارزش برخی از کریپتوها طی 10 روز گذشته بودند. به نظر می‌رسد تمامی بازارهای دارایی شرایط نامشخصی را تجربه می‌کنند که سبب سردرگمی سرمایه‌گذاران شده است.

بدترین اردیبهشت تاریخ بورس

بورس در آخرین هفته کاری اردیبهشت‌ماه پس از یک هفته استراحت و صعود نسبی قیمت‌ها، مجدداً روانه سطوح منفی شد و نماگر اصلی این بازار با افت هفتگی 5 /2‌درصدی مواجه شد و تا محدوده یک میلیون و 154 هزار واحد عقب نشست. به این ترتیب دومین ماه از سال جدید با افت 3 /5‌درصدی دماسنج تالار شیشه‌ای پشت سر گذاشته شد. سریال رکوردشکنی‌های منفی بورس ادامه داد و این بار منفی‌ترین اردیبهشت تاریخ بورس تهران ثبت شد.

بی‌اعتنا به حمایت

ظهر روز یکشنبه (26 اردیبهشت‌ماه) بود که روابط عمومی بانک مرکزی از واریز بخش اول منابع درنظر گرفته‌شده برای تخصیص از حساب صندوق توسعه ملی به صندوق تثبیت بازار سرمایه خبر داد. محمد ابراهیم آقابابائی، رئیس هیات عامل صندوق تثبیت بازار سرمایه نیز ضمن تایید خبر روابط عمومی بانک مرکزی مبنی بر واریز معادل ریالی مبلغ ۵۰ میلیون دلار به حساب معرفی‌شده این صندوق گفت: «روز یکشنبه مبلغ ۱۰۳۴ میلیارد تومان از سوی بانک مرکزی به حساب معرفی‌شده متعلق به این صندوق واریز شد.» پیشتر محمد نهاوندیان، معاون اقتصادی رئیس‌جمهور بانک مرکزی را موظف کرده بود تا در راستای اجرای مصوبه شورای عالی امنیت ملی ظرف مدت سه هفته نسبت به فروش تدریجی 200 میلیون دلار از منابع ارزی به حساب صندوق توسعه ملی اقدام و منابع حاصل را به صندوق تثبیت بازار سرمایه واریز کند. پس از انتشار این خبر انتظاراتی مبنی بر رشد قیمت سهام ایجاد شده بود اما بورس تهران در معاملات بی‌اعتنا به این خبر راه خود را رفت و در مجموع هفته 5 /2 درصد از ارتفاع خود را از دست داد.

راهکار تعادل بورس چیست؟

نگاهی به تجربیات بازار سهام در 9 ماه اخیر نیز نشان می‌دهد تزریق پول به بورس هیچ‌گاه نتوانسته راهگشا باشد. آن هم در شرایطی که به موجب سیاست‌های ماه‌های گذشته شاهد رخت بربستن اعتماد از این بازار و عزم راسخ معامله‌گران برای خروج از گردونه معاملات هستیم. نگاهی گذرا به آمارها نشان می‌دهد که بازار سهام هر روز شاهد شکل‌گیری صف‌های فروش با ارزش‌هایی بالغ بر پنج تا شش هزار میلیارد تومان برای خروج از گردونه معاملات سهام است. این آمار روزانه در حالی ثبت می‌شود که بسیاری از سهامداران صبر پیشه کرده و ترجیح می‌دهند در صف‌های فروش قرار نگیرند و به نظر می‌رسد از اولین فرصت به‌وجود‌آمده استفاده کنند. از این‌رو پربیراه نیست اگر بگوییم ارزش سرمایه‌هایی که در انتظار خروج از بازار هستند به مراتب بیشتر از شش هزار میلیارد تومان است. اما آیا می‌توان با تزریق پول جلوی روند بازار را گرفت؟ بر مبنای بررسی‌های آماری، از آغاز اصلاح قیمت‌ها در میانه مرداد سال 99 تاکنون بیش از 90 هزار میلیارد تومان منابع از سوی سهامداران حقوقی به بازار تزریق شده است اما نتوانسته روند معاملات را تغییر دهد و تنها باری مالی بر دوش سهامداران عمده‌ای تحمیل کرده که در نهایت به حقیقی‌ها بازمی‌گردد. از این‌رو به نظر می‌رسد اصلی‌ترین راهکار اصلاح وضعیت کنونی نه تزریق پول (فارغ از اثرات تورمی آن) بلکه توسل به مکانیسم بازار، رفع محدودیت‌ها و احیای نقدشوندگی است.

قفل معاملاتی در سهام کوچک بورس

بورس تهران در هفته معاملاتی گذشته هر‌چند شاهد برخی تحرکات در سهام با ارزش بازار بالاتر بود اما گروه‌های کوچک بورسی همچون گذشته شاهد قفل سفارش‌ها در صف‌های فروش هستند. جوی سنگین و فراگیر بر کلیت بازار حاکم شده است. به‌طوری که سهام کوچک مدت‌هاست که با قفل معاملاتی مواجه شده و میزان اصلاح قیمت‌ها در این شرکت‌ها در طول یک ماه به زحمت پنج درصد مجاز روزانه را پر می‌کند. در این راستا مطابق آمار در حالی شاخص‌کل از اوج خود 44 درصد ریزش داشته و اغلب نمادهای بزرگ نیمی از ارزش خود را از دست داده‌اند که شاخص هم‌وزن تنها ۲۴ درصد اصلاح داشته است. این موضوع را در P /E گروه‌ها نیز می‌توان مشاهده کرد؛ جایی‌که در مقابل نسبت قیمت به درآمد 1 /7‌واحدی بزرگان بازار، در میان کوچک‌ترها این نسبت حدود 4 /9 مرتبه است. گران‌تر بودن این سهام در کنار نقدشوندگی به مراتب پایین‌تر سبب تشکیل صف‌های فروش سنگینی شده که حتی با حد نوسان 10درصدی هم تغییری نکرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد در حال‌حاضر 235 شرکت بورسی وجود دارد که تنها سهمی 10درصدی از ارزش کل بازار سهام را در اختیار دارند و روزانه کمتر از دو درصد از کل ارزش معاملات را به خود اختصاص می‌دهند. این در حالی است که 50 درصد از کل ارزش بازار در اختیار 17 شرکت بوده و همین شرکت‌ها بیش از نیمی از دادوستدهای روزانه را شکل می‌دهند. با این حال در نگاه اول تابلوی معاملاتی بورس حتی در روزهای مثبت شاخص کل، چهره‌ای قرمز به نمایش می‌گذارد که با وجود اثرگذاری کم‌مقدار بر نماگر اصلی بازار اما فضای روانی بازار را منفی می‌کند.

خروج پول حقیقی به هفته بیستم رسید

هفته گذشته بورس تهران شاهد جابه‌جایی سهامی به ارزش یک هزار و 519 میلیارد تومان از سبد سهام حقیقی‌ها به پرتفوی معامله‌گران عمده این بازار بود. به این ترتیب خروج سرمایه‌های حقیقی از گردونه معاملات سهام به بیستمین هفته متوالی رسید و در مجموع این 20 هفته شاهد خالص فروش 39 هزار و 380 میلیارد‌تومانی این دسته از بازیگران سهام بودیم. حقیقی‌ها در تمامی روزهای کاری هفته گذشته فروشنده بودند و در میان صنایع بورسی تنها گروه کاشی و سرامیک بود که با اقبال سهامداران خرد همراه شد و شاهد ورود 751 میلیون تومان سرمایه حقیقی به زیرمجموعه‌های خود بود. دیگر گروه‌ها اما همگی در لیست فروش این گروه از معامله‌گران قرار گرفتند. در صدر آنها بانکی‌ها قرار داشتند که با وجود خوش‌بینی‌های برجامی اما شاهد ثبت خالص فروش 1229 میلیارد‌تومانی حقیقی‌ها بودند. پس از آن دو گروه کامودیتی‌محور فلزات اساسی و محصولات شیمیایی در لیست فروش سهامداران خرد واقع شدند و در مجموع 1265 میلیون‌تومانی را در هفته ثبت کردند.

زیگزاک دلار در مارپیچ مذاکرات-انتخابات

بازار ارز این هفته پرنوسان بود و صفحه رفت و برگشت قیمت دلار بین کانال 22 و 23 هزار‌تومانی بود. روز دوشنبه بود که هر اسکناس آمریکایی با بیش از ۴۰۰ تومان افت به زیر کانال ۲۳ هزار‌تومانی رفته و در محدوده ۲۲هزار و ۸۸۰تومانی آرام گرفته بود، روز سه‌شنبه را با افزایش قیمت آغاز کرد و خیلی سریع به بالای مرز ۲۳ هزار‌تومانی بازگشت. روز چهارشنبه دوباره روندی کاهشی بازار دلار را در‌برگرفت. به گفته فعالان، افت سنگین و معنادار دلار در روز چهارشنبه، تحت تاثیر اظهارات نماینده روسیه در وین بود. یکی از سایت‌های خبری، غروب سه‌شنبه از قول میخائیل اولیانوف عنوان کرد که «مذاکرات وین پیشرفت عمده‌ای داشته و احتمالاً تا روز چهارشنبه خبر مهمی منتشر خواهد شد». بازار ارز به سرعت به این خبر واکنش نشان داد و معامله‌گران در موقعیت فروش قرار گرفتند. این اتفاق در حالی رخ داد که نماینده روسی خبر یاد‌شده را تایید نکرد و در توئیتی نوشت، من نگفتم در مذاکرات وین در خصوص برجام گشایش حاصل شده است. گفتم که از نظر من پیشرفت‌های مهمی به دست آمده است. این حقیقت دارد اما مشکلات حل‌نشده همچنان باقی هستند و مذاکره‌کنندگان به زمان و تلاش بیشتری نیاز دارند تا به توافقی درخصوص احیای برجام برسند. اما اظهارات عراقچی نیز در بالا رفتن احتیاط معامله‌گران اثر داشت. عباس عراقچی عنوان کرد: «در موقعیتی هستیم که می‌توانیم یک جمع‌بندی کلی داشته باشیم. چند موضوع کلیدی هست که باید حل شود، روی بقیه موارد توافق وجود دارد، روی متن‌ها نگارش خوبی صورت گرفته است.» در مجموع به نظر می‌رسد طولانی شدن پروسه مذاکرات احیای برجام و چشم‌انداز مبهم آن سبب شده تا بازار دلار نیز روندی نامشخص را طی کند. در عین حال شرایط انتخاباتی کشور در آستانه مهم‌ترین رویداد سیاسی سبب شده تا فعالان بازار این برداشت را داشته باشند که پیش از انتخابات، توافقی حاصل نمی‌شود. در این میان نوسان‌گیران نیز آرام ننشسته و گاه با داغ کردن برخی اخبار سعی در جبران افت‌های گذشته خود دارند. غیر از دیدگاه‌های افزایشی ناشی از طولانی شدن مذاکرات، اما دیدگاه کاهشی این روزهای فعالان بازار ارز به داوطلب شدن رئیس کل بانک مرکزی برای انتخابات ریاست جمهوری بازمی‌گردد و فعالان ارزی با توجه به سخنان گذشته عبدالناصر همتی در خصوص تمایل به کاهش نرخ دلار، عنوان می‌کنند که در یک ماه باقیمانده شاهد فعالیت بازارساز برای کاهش نرخ اسکناس آمریکایی خواهیم بود. به هر روی اما فضای انتظاری بر بازار حاکم است. به این ترتیب پس از حرکت زیگزاگی در بازار ارز، دلار با رشد 4 /0‌درصدی از ابتدای هفته تا روز چهارشنبه 22650 تومان قیمت خورد. سکه اما هفته گذشته با افت 6 /1‌درصدی تا روز چهارشنبه به رقم 9 میلیون و 900هزار تومان دادوستد شد.

رکود فراگیر در بازار ملک؟

رکود بازار مسکن ادامه دارد و حالا با گشت‌و‌گذاری در بنگاه‌های معاملات ملکی، متوجه کاهش فایل‌های فروش می‌شویم. پا پس کشیدن فروشندگان در حالی رقم خورده که پیش‌تر به واسطه کاهش انتظارات تورمی، خریداران نیز در فاز انتظاری قرار گرفته بودند. از این رو و با توجه به شتاب قیمتی مسکن در سال‌های گذشته به نظر می‌رسد شاهد رکودی عمیق در این بازار خواهیم بود که برون‌رفت از آن نیازمند سیاستگذاری درست در بازار ملک است.

خودرو در انتظار آزادسازی

با گذشت دو هفته از اعمال افزایش ۹درصدی قیمت خودرو، دو شرکت بزرگ خودروساز کشور با انتقاد از نحوه قیمت‌گذاری بهاره، فروش فوق‌العاده خود را متوقف کرده‌اند. کارشناسان بر این اعتقادند از آنجا که قیمت‌گذاری فصلی خودرو بر اساس تورم‌بخشی فصل قبل اعلام می‌شد، بنابراین خودروسازان مجبور بودند براساس تورم سه ماه پیش محصولات خود را تولید و عرضه کنند. آخرین مجوز افزایش قیمت در آبان‌ماه 99 بر اساس تورم تابستان صادر شد. با توجه به ممنوعیت افزایش قیمت در زمستان به نظر می‌رسد خودروسازان تورم بخشی دو فصل پاییز و زمستان را از شورای رقابت طلبکار باشند. بر مبنای خواسته خودروسازان و با توجه به آمارهای منتشر‌شده توسط مرکز آمار در ارتباط با تورم تولیدکننده، تورم فصل پاییز 12 درصد و تورم فصل زمستان حول‌و‌حوش 15 درصد بوده است. بنابراین درصد افزایش قیمتی که خودروسازان را به نوعی راضی نگه می‌داشت با در نظر گرفتن بهره‌وری و کیفیت باید حول‌و‌حوش همان 25 درصد در نظر گرفته می‌شد. مقایسه این درصد با درصد اعلام‌شده شورای رقابت یک فاصله 16درصدی را نشان می‌دهد. از این‌رو خودروسازان تصمیم گرفتند تا فروش فوق‌العاده خود را متوقف کنند. در این میان هفته گذشته در جلسه‌ای که در کمیسیون صنایع مجلس با حضور رئیس سازمان گسترش، رئیس شورای رقابت، مدیران عامل شرکت‌های خودروساز و رئیس انجمن قطعه‌سازان برگزار شد، نامه‌ای با امضای مدیران عامل ایران‌خودرو و سایپا و همچنین دبیر انجمن قطعه‌سازان به رئیس کمیسیون صنایع مجلس ارائه شد که در آن پیشنهاد قیمت‌گذاری خودروها در قالب خودروهای عمومی و اختصاصی مطرح شده است. در این نامه خواسته شده تا خودروهای عمومی یعنی خودروهایی که عموم مردم با درآمد کم یا متوسط خریداری می‌کنند، با فرمول بهای تمام‌شده و با در نظر گرفتن سود پنج‌درصدی با تایید و نظارت وزارت صنعت قیمت‌گذاری شوند. اما در مورد خودروهای اختصاصی که لوکس و نسبتاً گران محسوب شده و مشابه خارجی دارند، قیمت‌گذاری با پیشنهاد هیات‌مدیره شرکت‌ها و تایید و نظارت وزارت صنعت بر اساس شرایط عرضه و تقاضای بازار صورت گیرد. همچنین خودروسازان و قطعه‌سازان در این نامه اعلام کردند که هیچ مخالفتی با آزادسازی واردات خودرو ندارند و آن را باعث ایجاد فضای رقابتی سالم می‌دانند.

نگرانی‌های بازار نفت

بازار جهانی نفت هفته گذشته معاملات دوشنبه خود را در شرایطی آغاز کرد که روز پیش‌تر تحت تاثیر تعطیلی خط لوله کلونیال و کمبود بنزین متعاقب آن در آمریکا و بحران کووید در هند به سومین رشد هفتگی متوالی خود دست یافته بود، روز دوشنبه نیز پس از بازگشایی بازار در نتیجه آغاز دوباره فعالیت کلونیال و در سایه نگرانی‌های کرونایی نسبت به وضعیت بازار آسیا رشد اندکی را تجربه کرد. در روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه اما بازار با عقب‌نشینی قیمتی مواجه شد و بهای شاخص‌های اصلی بازار طلای سیاه را در مسیر کاهش هفتگی قرار داده است. تا ساعت 15 روز چهارشنبه بهای نفت خام برنت با کاهشی 09 /1دلاری به 62 /67 دلار در هر بشکه رسید و شاخص نفتی وست‌تگزاس اینترمدییت آمریکا نیز افتی 05 /1دلاری داشت که بهای هر بشکه از این شاخص را به 44 /64 دلار رساند. به نظر می‌رسد در این روزها نگرانی‌های فزاینده درباره بحران کرونا در آسیا و همچنین احتمال افزایش زودتر از موعد نرخ بهره در ایالات متحده به امیدواری‌ها به احیای قوی تقاضا برای سوخت در پی بازگشایی اقتصادهای آمریکا و اروپا چربیده است.

هفته خاص رمزارزها

بازار ارزهای دیجیتال در هفته گذشته با ریزش جدی و حواشی بسیار روبه‌رو شد که بخش عمده آن در نتیجه تصمیم بحث‌برانگیز شرکت تسلا برای عدم پذیرش بیت‌کوین به وجود آمد. در این هفته تسلا به دلیل آنچه مسائل محیط زیستی اعلام کرده، پذیرش بیت‌کوین را متوقف کرد و پس از روانه شدن سیل حملات از هر طرف به سوی ایلان ماسک او پا را فراتر گذاشت و بیت‌کوینرها را تهدید کرد که تمام کارهایشان را بهتر است با دوج‌کوین انجام دهند. البته دوج‌کوین نیز مانند بیت‌کوین و سایر ارزهای دیجیتال برتر بازار شرایط بسیار بدی را پشت سر گذاشت و حمایت‌های ایلان ماسک هم تاثیری در تغییر روند آن نداشت. همچنین تهدیدها و فشارهای دولت‌ها و بانک‌های مرکزی جهان که در راس آنها چین قرار داشت نیز به بازار فشار دوچندانی وارد کرد. بیت‌کوین در هفته گذشته به 51 هزار دلار هم رسید اما با ریزش 43درصدی بازار تا روز چهارشنبه بهای آن تا 29 هزار دلار نیز عقب‌نشینی کرد. دوج‌کوین نیز شرایط مشابهی داشت با آنکه در 24 اردیبهشت قیمت 58سنتی در ازای هر کوین را تجربه کرد اما پس از آن با سقوطی 64درصدی تا روز چهارشنبه تا 21 سنت نیز عقب‌نشینی کرد.