دیکته قیمت به بورس ممنوع

بورس کالا در ایران پس از سپری کردن فراز و نشیب‌های بسیار در آستانه 16سالگی قرار دارد. این بورس که به منظور حذف سیستم حواله‌ای و رانتی و ایجاد شفافیت و عدالت در مبادلات کالاها راه‌اندازی شد، طی این سال‌ها با هجمه‌ها و سرسختی‌هایی از سوی برخی افراد روبه‌رو بوده که البته نتایج حاصل از راه‌اندازی این بستر معاملاتی در توسعه صنایع و تولید کشور به سدی محکم در برابر رسیدن مخالفان بورس به مقاصد خود، تبدیل شده است.

در این میان کارشناسان اقتصادی معتقدند در صورتی می‌توان به وجود بورس کالا در اقتصاد ایران بالید که استقلال آن حفظ شود و دیگر شاهد قیمت‌گذاری‌های دستوری و تعیین قیمت در آن نباشیم به‌طوری که بورس کالا به جایگاهی برسد که در اقتصاد تعریف شده است.

هم‌اکنون در شرایطی قرار داریم که قیمت‌ها پس از یک دوره نرخ‌گذاری دستوری از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت و کنترل و تعیین سقف رقابت به مرحله تعیین قیمت پایه رسیده و این در حالی است که تمامی تولیدکنندگان در حالی مجاز به صادرات فولاد خواهند شد که محصول تولیدی را در بورس کالا عرضه کنند.

به گفته جعفر سرقینی معاون امور معدن و صنایع معدنی کشور تعیین قیمت‌های پایه در بورس کالا با مشورت تشکل‌های مرتبط صورت گرفته و هدف از تعیین شرط عرضه در بورس کالا برای تولیدکنندگان با هدف تامین نیاز بازار داخل و احیاناً ممانعت از کمبود فولاد در کشور بوده است. به این بهانه با فعالان صنعت فولاد به بررسی تبعات قیمت‌گذاری دستوری در بورس کالا پرداختیم.

بورس را رها کنید

 بهرام سبحانی/ رئیس انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران

قیمت‌گذاری محصولات بورسی مداخله در توازن عرضه و تقاضاست و بورس کالا به این منظور راه‌اندازی شد تا قیمت‌ها بر اساس عرضه و تقاضا کشف شوند. اگر قرار باشد دولت قیمت‌ها را تعیین کند، کار بسیار مشکل می‌شود و باید قیمت مواد اولیه فولادسازها مانند سنگ‌آهن و گاز را نیز مدیریت کند. در حقیقت بالا و پایین صنعت باید باهم دیده شود چون به صورت یک زنجیره در حال فعالیت است.

مساله تعیین قیمت

نمی‌شود مجموعه‌ها را وادار به کنترل قیمت کرد، در حقیقت بورس کالا نقشی در تعیین قیمت ندارد و این فروشنده و خریدار هستند که در کنار هم به توافق می‌رسند. به عبارت دیگر بورس کالا فقط فضای مذاکره را فراهم

می‌کند تا عرضه و تقاضا به نقطه تعادلی برسد. باید بپذیریم که بازار باید روال خود را طی کند و با هر فرمولی غیر از نرخ واقعی بازار، شاهد قیمت و بازار رانتی در همه بازارها خواهیم بود. همچنین دیکته قیمت به بورس نیز حاصلی نخواهد داشت و تعیین قیمت دستوری به هر طریق ممکن است باعث ایجاد روزنه‌های نفوذ واسطه‌ها به بازار ‌شود.

بهترین روش برای ایجاد تعادل در بازار و انگیزه برای تولیدکنندگان فراهم کردن شرایط طبیعی در بورس و بر اساس عرضه و تقاضاست. با هرگونه قیمت‌گذاری و دستکاری قیمت‌ها در بورس مخالفم و به هر میزان که به رقابت آزاد و کشف صحیح قیمت در بورس بها دهیم، رضایت تولیدکننده و مصرف‌کننده نیز بیشتر می‌شود.

نوسان ارز

در بررسی دلایل ورود وزارت صنعت، معدن و تجارت به بحث قیمت‌گذاری در بورس کالا می‌توان گفت سال گذشته به دلیل نوسان شدید نرخ ارز و اختلاف نرخ ارز دولتی با ارز بازار و همچنین روی آوردن تولیدکنندگان و فعالان بازار به صادرات، تقاضا برای محصولات فولادی افزایش یافت که این کار باعث شد تا وزارت صنعت، معدن و تجارت در قیمت‌گذاری محصولات فولادی در بورس کالا مداخله کند.

مداخله قیمتی

این مداخله از تعیین قیمت پایه بر اساس نرخ ارز دولتی آغاز و در ادامه میزان سقف رقابت در بورس نیز پنج درصد اعلام شد. این در حالی بود که محصولات در بازار بر اساس نرخ ارز آزاد معامله می‌شد و بدین ترتیب اختلاف قیمت بین محصولات فولادی در بازار رسمی و بازار آهن حتی به 50 درصد هم رسید.

این اختلاف قیمت باعث شده بود تا متقاضی محصولات فولادی از هر جا که می‌تواند نقدینگی تهیه کرده و اقدام به خرید کند و بدین ترتیب فشار مضاعفی بر تقاضای محصولات بورس کالا وارد شود.

به همین دلیل بر این نحوه قیمت‌گذاری اعتراض زیادی وارد شد که چرا باید قیمت پایه محصولات فولادی با ارز 4200تومانی تعیین شده و سقف رقابت نیز پنج درصد تعیین شود در حالی که هدف از تعیین قیمت در بورس این بود که فولادی که در داخل تولید می‌شود با قیمت‌های مناسب به مصرف‌کننده نهایی برسد، اما با این تفاوت قیمت در نهایت عده‌ای از رانت حاصل از آن بهره برده و مصرف‌کننده نهایی نیز مجبور به پرداخت بهای آن به نرخ بازار آزاد بودند.

سقف رقابت

شرایط فعلی بهتر از گذشته است، چراکه در حال حاضر کماکان قیمت پایه در بورس پایین‌تر از قیمت‌های واقعی بازار تعیین می‌شود اگرچه سقف رقابت هم‌اکنون در بورس کالا باز است و قیمت‌ها بر اساس نرخ‌های واقعی بازار تعیین می‌شود اما به هر حال اینکه کماکان بر اساس تصمیم نهادهای بالادستی، قیمت‌های پایه با قیمت‌های معامله‌شده تفاوت زیادی دارد، جو روانی ایجاد می‌کند.

اگر امروز همه محدودیت‌های داخلی برداشته شود اوضاع صنعت فولاد به دلیل تولید بیش از نیاز بازار داخلی بهتر خواهد شد. اگر ریشه این محدودیت‌ها این بوده که با صادرات بی‌رویه، قیمت‌ها در بازار داخل با افزایش مواجه می‌شود که در وضعیت کنونی با تحریم فلزات این موضوع امکان‌پذیر نیست و در بهترین شرایط و زمانی‌که آمریکا از برجام خارج نشده بود حدود شش تا هفت میلیون تن صادر کردیم.

این در شرایطی است که امروز 25 میلیون تن تولید داشته و 15 میلیون تن مصرف برای آن در بازار داخل وجود دارد و با مازاد 10 میلیون‌تنی مواجه هستیم.

من به عنوان رئیس انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران اعلام می‌کنم برای تامین نیاز داخل در خصوص فولاد اصلاً جای نگرانی نیست. از دولت انتظار می‌رود در شرایط فعلی طی فراخوانی از تولیدکنندگان مشکلات آنها شناسایی و رفع شود و به آنها مشوق‌های صادراتی اعطا شود چراکه در حال حاضر تولیدکنندگان در راه صادرات از ابتدای این راه که پیدا کردن مشتری است تا حمل‌ونقل دریایی و جابه‌جایی کالا و دریافت پول، مشکلات پیچیده‌ای دارند و بهتر است تا فضای داخلی را برای کار آنها هموار کنیم.

سامانه نیما

درباره تحویل ارز صادراتی بر اساس ارز نیمایی باید گفت چرا باید ارز با این نرخ به صادرکننده تحمیل شود. قطعاً ارز باید به کشور تحویل شود و با عرضه آن صد درصد موافق هستیم اما اگر شرایطی فراهم شود که صادرکننده با نرخ ارز روز بتواند وجه کالای فروخته‌شده را دریافت کند رغبت بیشتری

به عرضه ارز دارد و این موضوع برای صادرکننده امروز که با شرایط بسیار سخت صادرات انجام می‌دهد نقطه قوتی است و بدین ترتیب از قاچاق‌های کمتر از یک‌میلیون دلار نیز جلوگیری می‌شود.

چالش تولیدکنندگان

با وجود آنکه مسوولان مدام بر لزوم شفافیت فعالیت‌های اقتصادی تاکید دارند، اما سیاست‌های دخالتی که در بورس کالا اعمال می‌شود، عامل گریز تولیدکنندگان می‌شود.

در واقع باید این پرسش مطرح شود که چرا وقتی امکان عرضه محصول در بورس با قیمت واقعی مهیاست و مصرف‌کنندگان نیز به خرید از محیطی شفاف تمایل دارند و در کنار آن مزیت‌هایی مانند تضمین دریافت وجه کالا، کیفیت کالا و بهره‌گیری از معافیت‌های مالیاتی وجود دارد، برخی نهادها به دنبال قیمت‌گذاری دستوری و فراری شدن تولیدکنندگان از شفافیت هستند.

شفافیت اقتصادی

این موضوع در انجمن تولیدکنندگان ایران با حضور تولیدکنندگان و خریداران محصولات فولادی مورد بررسی قرار گرفته و یکی از عوامل بازدارنده که اتفاق نظر در خصوص آن وجود داشت این بود که با اعمال سیاست‌های دخالتی به‌خصوص حضور دولت، واحدهای صنعتی را از حضور در بورس می‌گریزانیم، به‌خصوص واحدهای کوچک بخش خصوصی نگران این موضوع هستند و معتقدند وقتی می‌توانند در بازار محصولات خود را با قیمت بهتری به فروش برسانند دلیلی برای حضور در بورس با قیمت‌های پایین‌تر نیست؛ این اتفاق همان نرسیدن به شفافیت اقتصادی در کشور است.

بخش خصوصی به دنبال فضایی برای کسب درآمد بیشتر در فضایی ایمن است که بتواند نظر خود را اعمال کند که در صورت قیمت‌گذاری دولتی در بورس این اعمال نظر محدود می‌شود؛ چراکه آنها توانایی فروش محصولاتشان با قیمت پایین‌تر از نرخ واقعی در بورس و تهیه مواد اولیه با قیمت‌های بالاتر در بازار را ندارند.

از این‌رو با همه این تفاسیر این اقدامات دولت به بورس‌گریزی منجر و توصیه می‌شود که دولت برای فراهم کردن یک بازار شفاف، معاملات بورس را محدود نکند و به تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان اجازه دهد که در بستری شفاف به معامله بپردازند؛ در این صورت است که همه فعالان صنعت بیش از گذشته به بورس کالا اعتماد خواهند کرد.

اعتراض تولیدکنندگان به نحوه قیمت‌گذاری

 منصور یزدی‌زاده/ مدیرعامل ذوب‌آهن اصفهان

قیمت انواع محصولات در بورس کالا باید بر اساس عرضه و تقاضا کشف شود و اینکه به اجبار قیمت‌های پایینی برای تولیدکنندگان در نظر گرفته شود، اثرات مطلوبی در بازار نخواهد داشت. در حال حاضر قیمت‌های معاملات در بورس کالا دستوری نیست اما تعیین قیمت پایه و کاهش‌های پی‌درپی آن از نهادهای بالادستی صورت می‌گیرد و این موضوع مورد اعتراض ما تولیدکنندگان بوده و در نشستی که با وزیر صنعت و معاونت مربوطه داشتیم، اعتراض خود را نسبت به این موضوع اعلام کردیم. متاسفانه ما دچار تناقض شده‌ایم، از سویی قیمت‌های پایه محصولات بدون دلیل منطقی کاهش پیدا می‌کند و بازار نیز به این عمل و کاهش‌های پیاپی هفته به هفته عکس‌العمل نشان می‌دهد که این اتفاق باعث خروج خریداران از بازار و انتظار آنها برای ایجاد شرایط باثبات است.

در طرف مقابل تامین‌کنندگان مواد اولیه در راستای حفظ منافع خود با کاهش قیمت شمش فولاد خوزستان که مبنای قیمتی سایر محصولات زنجیره است، ضرایب قیمتی خود را افزایش می‌دهند.

دو چالش

در حال حاضر تولیدکنندگان محصولات نهایی به‌خصوص در گروه ساختمانی با دو چالش مواجه هستند. از سویی قیمت مواد اولیه با افزایش همراه است و از سویی قیمت محصول نهایی نیز با فشار پایین نگه داشته می‌شود که تداوم این روند آسیب جدی به تولیدکنندگان می‌زند.

باید فضای رقابتی در معاملات آزاد شود. با اعمال سیاست‌های کنترلی نتیجه مطلوب حاصل نخواهد شد و فشارهای بی‌رویه حضور تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان در فضای شفاف بورس را کمتر می‌کند. در حال حاضر تولید فولاد در کشور از مرز 25 میلیون تن گذشته این در حالی است که میزان مصرف داخلی نیز حدود 15 میلیون تن است، از این‌رو با این حجم از مازاد که گواه این است که موجودی انبارها در وضعیت مطلوبی قرار دارد، سختگیری‌های بیش از حد به تولید و صنعت آسیب می‌زند.

در خدمت مصرف‌کنندگان

خوشبختانه بازار فولاد جزو معدود بازارهایی بوده که در خدمت مصرف‌کننده است و در مقایسه با بسیاری از بازارها مانند صنعت خودرو و صنعت مواد غذایی که با جهش‌های قیمتی مواجه بودند، بازار فولاد طی این مدت تمام‌قد

در خدمت مصرف‌کنندگان بوده و در مقایسه با قیمت‌های فوب در حال حاضر قیمت فولاد با ارز حدود هشت هزار تومان معامله می‌شود.

این نشان می‌دهد بازار فولاد در نوسان‌ها نسبت به سایر کالاها کم‌رشدترین کالا بوده و از تولیدکنندگان فولاد برای چنین مقاومتی باید تقدیر شود.

طبیعتاً اگر همه تولیدکنندگان در بورس کالا حضور داشته باشند، محدودیت‌ها حذف شود و همه معاملات در فضای رقابتی کامل انجام شود، دیگر هیچ‌گونه نگرانی برای قیمت‌های صوری یا دستکاری‌شده در بازار آزاد نخواهیم داشت و توصیه من به تولیدکنندگان این است که با حضور در بورس، منافع حاصل از آن مانند معافیت‌های مالیاتی، شفافیت کشف قیمت، تضمین معاملات و امکان تامین مالی را خواهند دید.

تولید فولاد مازاد دارد دلیلی برای نگرانی نیست

 رسول خلیفه‌سلطان/ دبیر انجمن فولاد ایران

 قیمت‌های فعلی بازار بسیار پایین‌تر از سطح بازارهای جهانی است؛ با روالی که وزارت صنعت، معدن و تجارت در پیش گرفته و روزبه‌روز قیمت‌های پایه را کاهش می‌دهد، آن هم در شرایطی که نسبت عرضه به تقاضا برتری دارد، تولیدکنندگان را در موقعیت سختی قرار می‌دهد.

وقتی می‌توانیم سقف عرضه را تا دو برابر تقاضا افزایش دهیم، ورود به سیاست تنظیم بازار هیچ‌گونه توجیهی ندارد این در حالی است که در حال حاضر باید راه‌های توسعه صادرات بررسی شود. قیمت‌های فعلی بازار در محدوده ارز هشت تا 9 هزارتومانی است و با سرکوب قیمت‌ها در بازار تولیدکنندگان نه‌تنها در بازار داخل تحت فشار قرار می‌گیرند بلکه در بازارهای جهانی نیز مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرند، چراکه با رصد قیمت‌های داخلی ما از سوی مشتریان خارجی فشار بیشتری برای کاهش قیمت‌های صادراتی صورت می‌گیرد. 

اعمال فشار

تداوم این روند باعث شده برخی کشورهای همسایه برای محصولات ساختمانی ما نظیر میلگرد و تیرآهن به بهانه مقابله با دامپینگ تعرفه‌های واردات وضع و برخی حتی ممنوعیت واردات ایجاد کنند.

متاسفانه قدرت دولت در برخی بازارها اندک است و نمی‌تواند اعمال فشار کند و به‌جای آن به بازارهایی که می‌تواند اعمال قدرت کند فشار می‌آورد و این سیاست درستی نیست. بازار فولاد با مازاد تولید و عرضه مواجه است و دلیلی برای نگرانی و اعمال فشار به تولیدکنندگان این بازار نیست.