مذاکره مشروط
مشاور دیپلماتیک مکرون به تهران آمد
آمریکا که خود بیش از یک‌سال قبل از توافق برجام خارج شده، هفته گذشته در پی اقدام ایران برای کاهش سطح تعهدات برجامی‌اش، درخواست برگزاری نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره ایران را مطرح کرد. دبیرخانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در بیانیه‌ای اعلام کرد که اعضای شورای حکام درباره راستی‌آزمایی و نظارت در جمهوری اسلامی ایران در پرتو قطعنامه 2231 (2015) شورای امنیت سازمان ملل بحث و گفت‌وگو خواهند کرد. این نشست روز چهارشنبه 19 تیرماه در مقر آژانس در وین پشت درهای بسته برگزار شد. اقدام ایران برای کاهش سطح تعهدات خود در برجام پیشتر از جانب رئیس‌جمهوری کشورمان اعلام شده بود. حسن روحانی دو ماه قبل یک مهلت 60روزه برای کشورهای باقی‌مانده در توافق برجام اعلام کرده بود تا به تعهدات برجامی خود در حوزه‌های بانکی و نفتی عمل کنند، اروپا نیز تلاش کرد با راه‌اندازی اینستکس بخشی از مشکلات بانکی ایران را حل کند، اما این تلاش به نتیجه عملی مورد انتظار منتج نشد. در نهایت هفته گذشته دولت ایران اعلام کرد که از این پس از میزان 67 /3 غنی‌سازی اورانیوم عبور خواهیم کرد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز روز چهارشنبه 19 تیرماه در گزارشی به شورای حکام تایید کرد که سطح غنی‌سازی اورانیوم در ایران از 67 /3 درصد مقرر در توافق هسته‌ای به 5 /4 درصد افزایش یافته است.
وعده فرانسه برای آتش بس
در عین حال ایران و کشورهای باقی‌مانده در برجام در حال رایزنی برای حفظ برجام هستند. در همین راستا شنبه 15 تیرماه روسای جمهوری ایران و فرانسه بر حفظ برجام تاکید کردند. امانوئل مکرون در این تماس ضمن اذعان به اینکه اقدامات اروپا برای جبران تحریم‌های آمریکا موفق و کارآمد نبوده، وعده داد که اروپا همه تلاش خود را برای جبران این موضوع و حفظ برجام به‌کار بگیرد. رئیس‌جمهور فرانسه گفت: پایان برجام به معنای اقرار به شکست دسته‌جمعی و اقدامی تاسف‌بار خواهد بود و بنابراین مسیر دوم را باید انتخاب کرد تا برجام حفظ و به تنش‌زدایی کمک شود و فرانسه آماده است در این مسیر تلاش‌هایش را به‌ویژه در مسیر خواست ایران که آتش‌بس در این جنگ اقتصادی است، دوچندان کند.
حسن روحانی نیز تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی آمریکا علیه ملت ایران را یک حرکت تروریستی و جنگ اقتصادی تمام‌عیار توصیف و تاکید کرد: تداوم این جنگ اقتصادی می‌تواند به تهدیدات دیگری در منطقه و جهان منجر شود. رئیس‌جمهوری کشورمان اقدامات ایران را کاملاً در چارچوب برجام و برای حفظ آن برشمرد و از اتحادیه اروپا خواست به مسوولیت‌های خود در برابر معاهدات بین‌المللی و قطعنامه سازمان ملل متحد عمل کند و برای حفظ برجام تلاش کند. روحانی گفت که توقف کلیه تحریم‌ها می‌تواند آغازی برای یک حرکت بین ایران و 1+5 باشد.
راه مذاکره باز است
پس از این تماس تلفنی، رئیس‌جمهوری فرانسه در راستای کاستن از تنش‌ها، مشاور دیپلماتیک خود را به ایران فرستاد. امانوئل بون روز چهارشنبه 19 تیرماه وارد تهران شد و با محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه، و علی شمخانی، نماینده مقام معظم رهبری و دبیر شورای عالی امنیت ملی، دیدار و گفت‌وگو کرد. مشاور امور دیپلماتیک رئیس‌جمهور فرانسه در دیدار با شمخانی گفت: «من به عنوان میانجی به ایران نیامده‌ام و حامل هیچ‌گونه پیامی از سوی آمریکا برای تهران نیستم.» او حامل یک پیام کتبی برای رئیس‌جمهوری کشورمان بود. روحانی پس از دریافت این پیام کتبی، گفت: ایران به‌طور کامل راه دیپلماسی و مذاکره را باز نگه داشته است و امیدواریم طرفین برجام از این فرصت به‌خوبی استفاده کنند تا به نقطه مطلوب یعنی اجرای کامل برجام برسیم. هدف اصلی جمهوری اسلامی ایران این است که تعهدات قیدشده در برجام از سوی طرفین آن به‌طور کامل اجرا شود و چنانچه طرفین به تعهدات خود عمل کنند، ایران هم گام‌های جدیدی در تکمیل تعهدات خود برخواهد داشت.
شرط ایران برای بازگشت آمریکا به مذاکرات
گفت‌وگوی روسای جمهوری ایران و فرانسه وجه مهم دیگری را هم دربر داشت که برای نخستین بار به‌طور علنی طی ماه‌های گذشته مطرح شد و آن موضوع بازگشت آمریکا به برجام است. روزنامه ایران نوشت: اروپا خواستار بازگشت آمریکا به برجام است. خواستی که به نظر می‌رسد پیشتر در لابه‌لای رایزنی‌های پیدا و پنهان مقام‌های بلندپایه کشورهای جامعه بین‌الملل با یکدیگر در نشست‌هایی چون «جی 20» یا ملاقات‌های مهم صورت‌گرفته میان مقام‌های ایرانی و خارجی از جمله دیدار آبه شینزو در تهران مطرح شده بود. با این حال مذاکرات مفصل تلفنی اخیر مکرون با روحانی باعث شد این پیشنهاد با جدیت بیشتری تکرار شود. پیشنهادی که با این پاسخ روحانی روبه‌رو شده است که «توقف کلیه تحریم‌ها می‌تواند آغازی برای یک حرکت بین ایران و 1+5 باشد». تحقق ایده بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای اگرچه در روند بحران‌زده برجام آسان نیست اما غیرممکن به نظر نمی‌رسد و با این حال مشخص است که اجرای پیش‌شرط ایران یعنی رفع کلیه تحریم‌های هسته‌ای از سوی دولت ترامپ، می‌تواند مقدمه‌ای برای این رویداد باشد. عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران، در نشست خبری تکلیف این موضوع را به وضوح مشخص کرده است. او گفت: «در صورتی که آمریکا بخواهد در گفت‌وگوهای ایران و 1+4 حضور داشته باشد از نظر ما مانعی ندارد به شرط اینکه تحریم‌ها را بردارد و ما به شرایط قبل از تحریم‌ها برگردیم البته این به معنای تشکیل 1+5 نیست چراکه آمریکا از برجام خارج شده است و ما دیگر واحدی به نام 1+5 نداریم بلکه آنچه مطرح شد به این معناست که می‌توانند در مذاکرات حضور داشته باشند البته به شرطی که تحریم‌ها را بردارند و ما به شرایط قبل از تحریم‌ها برگردیم.» خواست اروپا برای بازگشت آمریکا به برجام بایسته‌ای است که وقوع آن در شرایط کنونی و در تلاقی دو گفتمان متفاوت که بر اساس آن یکی به اتحاد نظامی و زورمدارانه دل‌بسته و دیگری به دنبال راهکاری برای حل مسالمت‌آمیز موضوع مورد بحث می‌شود، امری سخت و دشوار به نظر می‌رسد.
توافقی بهتر از برجام در کار نیست
در حالی که اروپا همچنان تلاش می‌کند تا از راه‌های دیپلماتیک برجام را حفظ کند، مقامات آمریکا همچنان به طرح ادعاها علیه ایران و ضرورت ادامه فشار حداکثری تاکید می‌کنند و تنش بین ایران و آمریکا رو به فزونی دارد. دنیای اقتصاد در این باره نوشت: درحالی‌که جان بولتون، مشاور امنیت ملی کاخ سفید گفته تا زمان تغییر رفتار تهران، آمریکا به افزایش فشارهای خود ادامه می‌دهد، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران هم تاکید کرده که قدرت‌های جهانی به توافقی بهتر از توافق هسته‌ای موسوم به برجام دست نخواهند یافت. همزمان دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات‌متحده، به مقامات ایرانی توصیه کرد تا در خصوص شرایط موافقت‌نامه هسته‌ای «مواظب اظهاراتشان» باشند. ترامپ در واکنش به تصمیم ایران برای کاهش تعهدات برجامی به تهران هشدار داد. به گزارش اسپوتنیک، به نقل از فاکس‌نیوز، رئیس‌جمهوری آمریکا در واکنش به گام دوم ایران برای کاهش تعهدات خود مطابق برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) گفته «آنها بهتر است مراقب باشند». این نخستین واکنش دونالد ترامپ به تصمیم ایران برای رعایت نکردن سطح غنی‌سازی اورانیوم است که در برجام حداکثر 67 /3 درصد تعیین شده است. ترامپ پیشتر نیز هشدار داده بود که ایران باید «خیلی‌خیلی محتاط» باشد و بدون توضیح بیشتر گفته بود خواهیم دید که در مورد ایران چه اتفاقی رخ خواهد داد. همچنین مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا نیز تهدید کرده بود که تصمیم اخیر ایران منجر به «انزوا و تحریم‌های بیشتر» می‌شود. از سوی دیگر محمدجواد ظریف، وزیرخارجه ایران در توئیتی به تشریح تاثیر «تیم ب» (بنیامین نتانیاهو، جان بولتون، محمد بن زاید و محمد بن سلمان) بر تصمیم‌گیری‌های ترامپ پرداخت. ظریف در این توئیت نوشت: «تیم ب» با سبک‌سری به دونالد ترامپ القا کرد که در صورت نابود کردن برجام از طریق تروریسم اقتصادی، به توافقی بهتر با ایران دست می‌یابد. از آنجا که کاملاً مشخص شده حصول توافقی بهتر با ایران ممکن نیست، «تیم ب» به‌طور مضحکی از ایران می‌خواهد که به‌طور کامل به تعهداتش پایبند بماند. بدون ریاست «تیم ب»، راه گریز وجود دارد.
توقیف نفتکش ایران دزدی دریایی است
در پی توقیف یک فروند نفتکش حامل نفت ایران در هنگام عبور از آب‌های جبل‌الطارق توسط نیروی دریایی انگلیس، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان در پیامی توئیتری نوشت: «ایران نه یک عضو اتحادیه اروپا بوده و نه تابع هیچ‌گونه ممنوعیت نفتی اتحادیه اروپاست. تا جایی که می‌دانم، اتحادیه اروپا ضد فراسرزمین‌گرایی بوده است. توقیف غیرقانونی نفتکش حامل نفت ایران توسط انگلیس به نیابت از گروه ب [نوعی] دزدی دریایی است، به همین سادگی. این باعث ایجاد الگویی خطرناک می‌شود و باید اکنون متوقف شود.»
ظریف: پول نداریم فیلم تبلیغاتی بسازیم
محمدجواد ظریف روز چهارشنبه 19 تیرماه در حاشیه جلسه هیات دولت، در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا از سوی دولت انگلستان پیشنهادی در خصوص مبادله نفتکش با نازنین زاغری مطرح شده است با تاکید بر اینکه چنین پیشنهادی مطرح نشده اظهار کرد: اقدام انگلستان در خصوص توقیف نفتکش حامل نفت ایران یک راهزنی دریایی است و اصلاً جایگاهی ندارد که در این موضوع مورد مبادله قرار بگیرد. به گزارش ایسنا، ظریف در واکنش به طرح انتقاداتی از عملکرد دستگاه دیپلماسی در پیگیری نفتکش ایران که توسط انگلستان توقیف شده یادآوری کرد: دستگاه دیپلماسی ابزاری برای انجام عمل متقابل و متوقف کردن نفتکش در دریا را در اختیار ندارد و نمی‌تواند به جز اقداماتی که انجام داده، کار دیگری بکند. کار دستگاه دیپلماسی احضار سفیر، اعتراض و به قول برخی توئیت کردن درباره موضوعات است. ما با این ابزارها کار می‌کنیم. ابزار عمل متقابل برعهده افراد دیگری است و اگر قرار است عملی انجام شود آنها باید عمل کنند. او همچنین درباره پیگیری‌های حقوقی دستگاه دیپلماسی در خصوص ورود پهپاد آمریکایی به مرزهای قانونی کشور خاطرنشان کرد: نخستین کسانی که در جریان پهپاد آمریکایی وارد عمل شدند و مانع شدند تا آمریکایی‌ها بتوانند روایت غلط خود را به دنیا ارائه دهند و از این طریق مانع شدند تا آمریکایی‌ها احساس کنند می‌توانند عمل متقابلی انجام دهند، دستگاه دیپلماسی بود. وزیر امور خارجه کشورمان اضافه کرد: ما اقداماتمان را انجام دادیم. البته که پول نداریم تا فیلم تبلیغاتی از آن بسازیم. جمله آخر ظریف در رسانه‌ها به عنوان کنایه به سریال تلویزیونی «گاندو» انعکاسی گسترده پیدا کرد. «گاندو» مجموعه‌ای است با موضوع جنایی و امنیتی درباره کشف جاسوس‌های دولتی که اخیراً از صداوسیما پخش شده و به دلیل چهره منفی که از مقامات دولتی ارائه کرده، مورد انتقاد قرار گرفته است. در این باره محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهوری، در حاشیه جلسه 19 تیرماه هیات دولت با تاکید بر اینکه دولت و مسوولان حق شکایت، برخورد و روشنگری دارند، گفت: در جلسه امروز دولت به رئیس سازمان صداوسیما در مورد این سریال تذکر داده شد.
