بمب استعفای حریری در منطقه
ترامپ از ماکرون خواسته بود واسطه گفت‌وگوی مستقیم او با ایران شود
فضای سیاسی ایران و منطقه هفته گذشته تحت تاثیر یک خبر کوتاه بود. خبری که از ریاض مخابره شد اما به بیروت مرتبط بود. «سعد حریری، نخست‌وزیر لبنان در اقدامی غیرمنتظره استعفا کرد.» ابتدا شبکه العربیه عربستان، در خبری فوری از استعفای او خبر داد و سایت آنلاین روزنامه دیلی استار لبنان هم این خبر را به نقل از شبکه العربیه منتشر کرد.
فضای سیاسی ایران و منطقه هفته گذشته تحت تاثیر یک خبر کوتاه بود. خبری که از ریاض مخابره شد اما به بیروت مرتبط بود. «سعد حریری، نخست‌وزیر لبنان در اقدامی غیرمنتظره استعفا کرد.» ابتدا شبکه العربیه عربستان، در خبری فوری از استعفای او خبر داد و سایت آنلاین روزنامه دیلی استار لبنان هم این خبر را به نقل از شبکه العربیه منتشر کرد. لحظاتی بعد خود حریری در صفحه تلویزیون ظاهر شد و با ایراد اتهاماتی علیه ایران و حزب‌الله دلایل استعفای خود را دخالت ایران عنوان کرد. به گزارش دنیای اقتصاد او گفت فضا در لبنان شبیه فضای حاکم بر کشور قبل از ترور رفیق حریری، نخست‌وزیر فقید لبنان است. ما هرگز نمی‌پذیریم لبنان اساس تهدید امنیت منطقه باشد. وی مدعی شده است که برخی گروه‌ها در لبنان از سلاح‌هایشان علیه لبنانی‌ها و سوری‌ها استفاده می‌کنند. او همچنین مدعی شده است که به دلیل دخالت برخی کشورها در اوضاع داخلی لبنان از سمت خود استعفا می‌کند. اما این استعفا نقاط تاریک بسیاری داشت. اول آنکه چرا او خبر استعفای خود را از ریاض اعلام کرده و دیگر آنکه دلیل رفت‌وبرگشت یک‌روزه او از ریاض به بیروت و مجدداً از بیروت به ریاض چه بوده. نکته دیگر آنکه حریری درست زمانی استعفا کرد که یک روز قبل از آن علی‌اکبر ولایتی با حریری و میشل عون در بیروت دیدار کرده و هر دو بر بهبود روابط تاکید کرده بودند. استعفای او بسیار غیرمنتظره بود و ظاهراً او حتی با رئیس‌جمهوری لبنان که روی کار آمدن هر دو آنها بر اساس یک توافق درونی بود، در این باره سخن نگفته است. پیش از این استعفا اما او در توئیتی نوشته بود هر بار که پادشاه و شاهزاده محمد‌بن‌سلمان را ملاقات می‌کنم، بیشتر متقاعد می‌شوم که رهبری سعودی کاملاً برای برقراری ثبات در لبنان و هویت عربی آن توافق دارد.
♦♦♦
فشار عربستان به حریری
کنار هم نشاندن نشانه‌ها، کم‌کم این سوال را ایجاد کرد که آیا استعفای حریری به خواست خودش بوده یا اصرار عربستان؟ ایران در گزارشی به بررسی استعفای حریری پرداخت و نوشت: مواضع نزدیک او به عربستان و سیاست‌های ضد ایرانی ریاض، وجوه دیگری از استعفای او را که پس از دو سفر پیاپی‌اش به عربستان اعلام شد، آشکار می‌کند. به ویژه که برخی منابع وابسته به ارتش لبنان افشا کرده‌اند سعد حریری اخیراً تحت فشار شدیدی از سوی عربستان قرار داشته است. فردای استعفای او گمانه‌زنی‌ها از دلیل استعفای او قوت گرفت و حتی مساله گروگانگیری حریری هم طرح شد. کیهان به نقل از سید‌حسن نصرالله نوشت: «هیچ‌کس علت واقعی استعفای حریری را نمی‌داند، او اختیاری از خود نداشت، حریری بر‌خلاف خواسته‌اش توسط عربستان مجبور به استعفا شد. چرا عربستان به سعد حریری اجازه بازگشت به لبنان را نداده تا در کشور خودش اعلام استعفا کند؟ این نشان می‌دهد عربستان حریری را برای استعفا مجبور کرده و این استعفا خواسته و تصمیم وی نبوده است. ما لبنانی‌ها ادبیات یکدیگر را می‌دانیم و متنی را که حریری خواند سعودی‌ها نوشته و حریری تنها اقدام به خواندن آن کرد.»
فارس هم به نقل از روزنامه «الاخبار» نوشت وی «گروگان سیاسی» ولیعهد عربستان شده است. ایسنا هم خبری از روزنامه الوسط بحرین را منتشر کرد که در آن وزیر سابق لبنانی از دولت این کشور خواست تا امنیت بازگشت نخست‌وزیر مستعفی این کشور به لبنان را تامین کند. وئام وهاب، وزیر سابق لبنانی در توئیتی اعلام کرد: من از دولت لبنان می‌خواهم تا امنیت بازگشت سعد حریری به کشور را تامین کند و من تاکید دارم که این شخص بازداشت شده است.
♦♦♦
واکنش ایران به استعفای حریری
استعفای حریری و سخنان ضد‌ایرانی او با واکنش وزارت امور خارجه ایران همراه بود. به گزارش شرق بهرام قاسمی، سخنگوی این وزارتخانه گفت: استعفای ناگهانی آقای حریری و بیان آن در کشوری دیگر نه‌تنها مایه تاسف و شگفتی است بلکه نشان‌دهنده بازی ایشان در زمینی است که بدخواهان منطقه طراحی کرده‌اند و برنده این میدان نه کشورهای عربی و اسلامی بلکه رژیم صهیونیستی است که حیات خود را در تنش «در» و «میان» کشورهای مسلمان منطقه تعریف کرده است. تکرار اتهامات واهی و بی‌اساس صهیونیست‌ها، سعودی‌ها و آمریکایی‌ها علیه ایران از سوی نخست‌وزیر مستعفی لبنان، گواه این است که این استعفا نیز سناریوی جدیدی برای تنش‌آفرینی تازه در لبنان و منطقه است اما بر این باوریم مردم مقاوم لبنان از این مرحله نیز به‌راحتی عبور خواهند کرد.
♦♦♦
شلیک یمن به ریاض
اما شلیک موشکی به فرودگاهی در ریاض خبرها را داغ‌تر کرد. ایران نوشت تنها چند ساعت پس از آنکه سعد حریری، نخست‌وزیر لبنان از خاک عربستان سعودی خبر غیرمنتظره استعفای خود را اعلام کرد و با طرح ادعاهای بی‌اساس علیه جمهوری اسلامی ایران باعث شعف و خرسندی دولت ریاض شد، انصارالله یمن با شلیک یک فروند موشک دوربرد به سوی پایتخت عربستان، فرودگاه بین‌المللی ملک خالد ریاض را هدف قرار داد و ضمن شوکه کردن مقامات آل سعود، خرسندی حاصل از استعفای حریری را برای آنها به خشم و ناراحتی تبدیل کرد. این اتفاق در حالی رخ داد که در زیر پوست عربستان نیز پنجمین کودتای مخملی در ساختار حکومتی، از زمان پادشاهی ملک سلمان در ژانویه 2015 تاکنون در حال وقوع بود و رسانه‌های سعودی شنبه‌شب هفته گذشته از بازداشت دست کم 40 شاهزاده و مقام سعودی به اتهام فساد خبر داده و مردم این کشور را در شوک فرو بردند. یگان موشکی ارتش و کمیته‌های مردمی یمن شنبه‌شب از شلیک یک فروند موشک بالستیک دوربرد از نوع «برکان H 2» به سمت فرودگاه بین‌المللی ملک خالد ریاض خبر داد و اعلام کرد، موشک به هدف اصابت کرده است. به گزارش عصر ایران شلیک این موشک سبب شد ائتلاف نظامی تحت رهبری عربستان به این مساله واکنش نشان دهد و با متهم کردن ایران به دست داشتن در این اقدام، به جمهوری اسلامی ایران هشدار داد. به گزارش عصر ایران به نقل از رویترز، ائتلاف نظامی تحت رهبری عربستان با صدور بیانیه‌ای حمله موشکی شنبه‌شب انصارالله یمن به شهر ریاض را «تعرض نظامی مستقیم ایران به عربستان» دانسته و هشدار داده، ائتلاف حق پاسخ به این اقدام را برای خود محفوظ می‌داند.
♦♦♦
ترامپ: حمله به ریاض کار ایران است
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا هم در واکنش به این مساله گفت: «از نظر من حمله (به عربستان) کار ایران بوده است.» اما این ادعا به‌سرعت از سوی مقامات مسوول جمهوری اسلامی ایران رد شد. وزیر دفاع ایران با رد مشارکت ایران در این اتفاق و با اشاره به ادعای مسوولان آمریکایی درباره مشارکت ایران در اصابت موشک انصارالله یمن به فرودگاه عربستان گفت: «مگر کسی از آمریکا سوال می‌کند که شما چه چیزی در اختیار عربستان قرار می‌دهید؟ بنا نیست هر اتفاقی در منطقه رخ داد، آمریکا ایران را متهم کند؛ البته از دشمن این موارد بعید نیست. دشمن از هر فرصتی برای اتهام‌زنی علیه ایران استفاده می‌کند و قطعاً ما این مساله را رد می‌کنیم.» به گزارش تسنیم، فرمانده کل سپاه پاسداران نیز در واکنش به ادعای مسوولان آمریکایی درباره مشارکت ایران در این اقدام گفت: «ترامپ به ایران تهمت زیادی زده است. اصلاً ما امکان انتقال موشک را به آنجا نداریم و موشک‌ها برای خودشان است که آنها بازسازی و برد آن را زیاد کرده‌اند و به این وسیله انتقام خون شهدای مظلوم یمن را گرفته‌اند. ترامپ حرف‌های غلط، بی‌اساس و دروغ زیاد زده و این مورد هم از این دست حرف‌هاست.» ایران هم به بیانیه ائتلاف نظامی عربستان واکنش داد و گفت: توصیه مشفقانه ما به آنان این است با کنار نهادن فرافکنی و اتهام‌زنی‌های پوچ، حملات به مردم بی‌گناه و بی‌دفاع یمن را هرچه سریع‌تر متوقف کنند و راه را برای گفت‌وگوهای یمنی-یمنی و برقراری صلح در آن کشور هموار سازند.
♦♦♦
جزئیات درخواست ترامپ برای دیدار با روحانی
ایران و آمریکا به دلیل دیگری هم در صدر اخبار هفته قبل بودند. درخواست دیدار ترامپ از روحانی که دو هفته قبل نقل شد و حالا جزئیات بیشتر آن منتشر شده است. دو هفته قبل بود که خبری کوتاه از درخواست رئیس‌جمهور آمریکا برای دیدار با حسن روحانی و رد این درخواست از سوی رئیس‌جمهوری ایران منتشر شد. اما در هفته قبل رسانه‌ها روایتی تازه و مفصل‌تر از این درخواست را عنوان کردند. روزنامه دنیای اقتصاد نوشت: پنج روز پس از انتشار خبر اولیه درخواست دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا برای دیدار با حسن روحانی و رد این درخواست از سوی رئیس‌جمهوری ایران، روزنامه واشنگتن‌پست جزئیات تازه‌تری از این درخواست را فاش کرد. بر اساس این گزارش، دولت آمریکا در حاشیه هفتاد و دومین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد از «امانوئل ماکرون» رئیس‌جمهوری فرانسه خواسته بود تا واسطه گفت‌وگوی مستقیم «دونالد ترامپ» و «حسن روحانی» شود؛ درخواستی که به گفته این رسانه با «مخالفت قاطع» تهران مواجه شده است. به گزارش «ایرنا» این درخواست را «رکس تیلرسون» وزیر امورخارجه آمریکا در ۱۹ سپتامبر (۲۸ شهریور) و تنها چند ساعت پس از سخنرانی ترامپ علیه ایران مطرح کرده بود. این خبر را مقامات هر دو کشور تایید کرده‌اند. هر چند وزارت خارجه آمریکا ادعا کرده این درخواست از سوی ترامپ صورت نگرفته و مقامات ارشد کاخ سفید خواستار این ملاقات شدند. به گفته یک منبع آگاه و به ادعای واشنگتن‌پست، ترامپ خطاب به ماکرون گفته بود: شما روابط خوبی با ایران دارید؛ می‌توانید از این روابط بهره گرفته و از تهران بپرسید که چنانچه آمریکا بخواهد گفت‌وگو کند، آیا آنها تمایل به چنین کاری دارند؟ به گزارش «ایسنا» فرانسه پس از مطرح کردن درخواست آمریکا با ایران، اعلام کرده است طرف ایرانی پاسخ منفی صریح خود را در این‌باره اعلام کرده و علت آن را جدی نبودن کافی آمریکا دانسته و آن را یک «حقه آمریکایی» توصیف کرده است. این مقام آگاه هدف از تلاش ترامپ برای برقراری این تماس را تهدید مجدد ایران دانست و مدعی شد که پیام اصلی وی برای تهران این بود که «فرصت طلایی دوران اوباما برای آشتی به اتمام رسیده است.» وی همچنین مدعی شد که تیلرسون هم در دیدار خود با «محمدجواد ظریف» وزیر امورخارجه کشورمان در نشست ۲۰ سپتامبر (۲۹ شهریور) کمیسیون مشترک برجام، پیشنهاد گفت‌وگوهای مقام‌های ایرانی و آمریکایی در سطوح مختلف را مطرح کرده بود. البته تیلرسون پیش از این نیز در دیداری که ۳۰ اردیبهشت سال جاری با «عادل الجبیر»، همتای عربستانی‌اش در ریاض داشت، به نوعی خواستار تماس دیپلماتیک با ایران شده و گفته بود ما به احتمال زیاد، «در زمان مناسب» با یکدیگر گفت‌وگو خواهیم کرد. او همچنین تاکید کرده بود که «من هرگز هیچ تماسی را بر روی کسانی که خواهان «گفت‌وگوی سازنده» باشند، قطع نمی‌کنم.»
♦♦♦
تمدید وضعیت اضطراری ایران
ابراز تمایل برای گفت‌وگو در حالی است که ماجراهای برجامی میان دو کشور بالا گرفته. بر اساس آخرین اخبار در هفته گذشته رئیس‌جمهوری آمریکا وضعیت اضطراری در قبال ایران را به مدت یک سال دیگر تمدید کرد. آن‌گونه که ایسنا به نقل از خبرگزاری کویت نوشت نخستین بار جیمی کارتر، رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا در سال ۱۹۷۹ و پس از تسخیر لانه جاسوسی آمریکا در ایران فرمان انجام این اقدام را صادر کرد. در بیانیه کاخ سفید آمده است: روابط ما با ایران هنوز عادی نشده است و روند اجرای توافقات ۱۹ ژانویه ۱۹۸۱ با ایران ادامه دارد. به همین دلیل وضعیت اضطراری که در ۱۴ نوامبر ۱۹۷۹ تصویب شد و اقدامات لازم برای مقابله با این وضعیت از ۱۴ نوامبر ۲۰۱۷ به مدت یک سال ادامه خواهد یافت.
