شاگرد و استاد

اسفند ماه سال گذشته و در بحبوحه بررسی لایحه بودجه جمشید پژویان مهمان یک روزنامه اقتصادی بود تا در کنار محمد‌رضا باهنر و یک کارشناس با‌سابقه بودجه‌ریزی به نقد لایحه 91 بپردازد. قبل از رسمی شدن نشست، خبرنگاران روزنامه با آقای دکتر که به‌قولی تئوریسین طرح هدفمندی است گپ و گفتی داشتند. ناگهان از آن جمع یک نفر زیرکانه از پژویان خواست که به شاگرد دیروز خود که امروز در مقام وزارت طرح هدفمندی را اجرا کرده است نمره بدهد. پژویان کاملاً غافلگیر شد اما تجربه زیاد او در مواجهه با رسانه و حضور در برنامه‌های تلویزیونی به کمکش آمد. پرتقالی را که در دست داشت در دهان گذاشت تا زمانی برای پاسخ دادن بخرد. پس از چند ثانیه خواست مقدمه‌ای بگوید و دیپلمات‌گونه تمام نگاه‌ها را که به سوی او متمرکز شده بود به نقطه‌ای دیگر منحرف کند. اما سوال‌کننده که از قضا روزنامه‌نگار قدیمی بود بار دیگر به میان حرف دکتر آمد و گفت من می‌خواهم بر اساس مجموع شرایط نمره بدهید. در اینجا پژویان ناچار شد جواب دهد. او گفت من نمره خوبی به شاگرد سابق خودم می‌دهم. این پاسخ با واکنش اعتراضی جمع روبه‌رو شد. استاد می‌خواست از نمره خوبی که داده دفاع کند اما کسی به دفاع او گوش نکرد بلکه هر‌ کس از زاویه خود در حال شمردن کاستی‌های هدفمندی در نظام اجرا بود. بحث ادامه نیافت زیرا محمد‌رضا باهنر از راه رسید و جلسه رسمیت پیدا کرد. آن روز گذشت. شش ماه پس از آن تاریخ رئیس شورای رقابت از یک نقص در اجرای مرحله اول هدفمندی سخن گفت. رئیس شورای رقابت اعلام کرد که «دولت در اجرای فاز اول هدفمندی، دچار اشتباه محاسباتی شد.» این نخستین بار پس از اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها است که یک مقام دولتی سخن از «اشتباهات» دولت در اجرای فاز اول قانون هدفمندی یارانه‌ها، به میان می‌آورد.

جمشید پژویان گفت: «دولت می‌توانست مقدار یارانه کمتری در فاز اول هدفمندی بپردازد و به تبع آن کسری نیز به وجود نمی‌آمد.»

جمشید پژویان در گفت‌وگو با ایلنا با اشاره به اینکه دولت در فاز اول هدفمندی، منابع درآمدی مشخصی را داشته، گفت: دولت به دلیل عدم مشخص کردن دهک‌های واجد شرایط برای دریافت یارانه، به تمامی گروه‌ها یارانه نقدی پرداخت کرد و این امر موجب کسری در منابع درآمدی هدفمندی شد. به گفته پژویان، دولت در این خصوص دچار اشتباه محاسباتی شد و همین امر به شایعات زیادی در خصوص ناکامی در اجرای قانون یا اینکه دولت از محل افزایش قیمت حامل‌های انرژی درآمدی حاصل نکرده است، دامن زد. رئیس شورای رقابت تصریح کرد: این امر موجب کسری در درآمد یارانه‌ها شد، اما دولت سرانجام توانست از طریق راهکارهای قانونی، کسری به وجود آمده را جبران کند.

پژویان اضافه کرد: متاسفانه عده‌ای بدون آنکه از وضعیت به وجود آمده اطلاعی داشته باشند در این خصوص اظهارنظر کرده و دولت را به عدم برآورد درآمد هدفمندی از محل افزایش قیمت حامل‌های انرژی متهم کردند. این استاد دانشگاه با دفاع از اجرای موفقیت‌آمیز هدفمندی در فاز اول، عنوان کرد: در اینکه دولت از محل افزایش قیمت حامل‌های انرژی درآمد کسب کرده شکی وجود ندارد و اینکه منابع حاصل از اجرای قانون هدفمندی از جیب یک عده به گروه‌های واجد شرایط پرداخت ‌شده، امری کاملاً منطقی است و اجرای آن نیز موفقیت‌آمیز بوده است. رئیس شورای رقابت تصریح کرد: با اجرای فاز اول قانون هدفمندی، تقاضا برای حامل‌های انرژی کاهش پیدا کرد و رشد مصرف نیز کاهنده شد. او در این روزها از سوی برخی نزدیکانش با پارادوکس ترجمه می‌شود. اقتصاددانی که منتقد دولت‌ها بود و معتقد بود «‌هیچ گاه ساختار تصمیم‌گیری منسجمی در اقتصاد نداشته‌ایم و باید جایگاه تصمیم‌سازی اقتصادی خارج از دولت باشد» امروز خود در یک سازمان درون دولت نشسته است. کسی که افتخارش نداشتن پست دولتی بود امروز پست دولتی گرفته است. او در گفت‌و‌گویی عنوان کرده است: یک نکته‌ که باید مطرح کنم این است که من توصیه‌های اقتصادی را از طریق رسانه‌ها و نوشته‌ها از زمان دولت آقای موسوی شروع کردم. حتی یک بار در جلسه‌ای که بعضی مسوولان دولت در آن زمان حضور داشتند، شرکت کردم و نقدم را نسبت به یارانه‌ها مطرح کردم. آن زمان نقد من به یارانه‌ها، بیشتر به یارانه‌هایی بود که به شیرینی‌فروشی‌ها و آب‌نبات‌فروشی‌ها داده می‌شد. اینکه چه دلیل داشت؟ آن زمان مطرح کردم که شیرینی چقدر مگر ضروری است که این همه یارانه از یارانه تخم مرغ و شکر تا یارانه‌های دیگر به آن داده می‌شود؟ بابت چی؟ بابت اینکه فکر می‌کنید اگر مردم گرسنه شوند به قول آن ملکه فرانسه ماریا آنتوانت بروند شیرینی بخورند؟ این ملکه فرانسه هم به کنایه چنین حرفی زده بود و در تاریخ ثبت شده بود. در این رابطه من بحث را بارها با یکی از افراد که مشاور دولت بود مطرح کردم و به صورت کتبی هم منتقل کردم. در دوران آقای هاشمی‌رفسنجانی رابطه بسیار نزدیک و مشاوره با مرحوم دکتر نوربخش داشتم؛ حتی در دولت طرحی که بخواهند یارانه‌ها را بردارند مطرح شده بود. مطالعه اقتصادی آن طرح تحت عنوان حمایت از اقشار آسیب‌پذیر در دو مرحله در معاونت اقتصادی وزارت اقتصاد توسط شخص من انجام شد. به همین ترتیب توصیه‌هایی در دولت آقای خاتمی به هر طریقی سعی کردم منتقل کنم. ولی واقعیت این است که دولت نهم و دهم است که بیشتر دارند در آن سمت حرکت می‌کنند. در نتیجه خودم را موظف دانستم اگر چیزی می‌دانم و توصیه‌ای دارم منتقل کنم. نکته دیگر اینکه شاید دانشجویان من در دولت‌های قبلی هم حضور داشتند ولی واقعیت این است که حضور آنان در دولت‌های نهم و دهم بسیار پر‌رنگ‌تر است. در نتیجه ارتباط من با افرادی که الان استاد من هستند ولی زمانی دانشجوی من بودند یک ارتباط دائمی است و هرگونه اطلاعات اقتصادی را با هم رد و بدل می‌کنیم. در نتیجه این است که به نظر می‌رسد حضور من در دولت پر رنگ‌تر است. دلیل‌اش هم این است که ارتباط من با افرادی که در دولت هستند بیشتر است. از سوی دیگر هم دانشجویان سابق من بودند و هم اینکه گوش به حرف من می‌دهند. کسان زیادی بودند که دانشجوی من بودند که یک روز باید بروم پشت تلویزیون و از ملت ایران عذر بخواهم بابت اینکه آنها دانشجوی من بودند. ولی به کسانی هم که دانشجوی من بودند افتخار می‌کنم. شاید یکی از افرادی که در راس آنها وجود دارد دکتر حسینی است. اما او در کنار تمامی این تعریف‌ها هفته قبل از یک اشتباه سخن به میان آورده بود. اشتباه محاسباتی در پرداخت یارانه نقدی که اتفاقاً اجرای آن زیر نظر همان شاگرد بود. اشتباه یاد شده همانند آن است که در یک رگرسیون اگر اطلاعات غلط باشد ضرایب معادله هم غلط در می‌آید و مدل استخراج‌شده نمی‌تواند متغیر وابسته را به درستی توضیح دهد. با این حساب باز هم نمره شاگرد در حل معمای هدفمندی باید بالا باشد؟ این سوالی است که باید استاد پاسخ دهد.