شاخص عملکرد تدارکات
مقایسه جایگاه ایران با پنج کشور در حوزه حمل و نقل
تحرک و جابه‌جایی چه به شکل حمل‌ونقل کالاها چه جابه‌جایی انسان‌ها، امکان مبادله کالاها و خدمات و زمینه برای تقسیم کار و تخصصی شدن امور را فراهم می‌کند و از پایه‌های اصلی پیشرفت مادی و افزایش اشتغال مولد به حساب می‌آید.
تحرک و جابه‌جایی چه به شکل حمل‌ونقل کالاها چه جابه‌جایی انسان‌ها، امکان مبادله کالاها و خدمات و زمینه برای تقسیم کار و تخصصی شدن امور را فراهم می‌کند و از پایه‌های اصلی پیشرفت مادی و افزایش اشتغال مولد به حساب می‌آید. به این ترتیب در اقتصادهای مدرن و پیشرفته امروزی که مبتنی بر تقسیم کار پیچیده هستند، تدارکات تجاری به جزیی جدایی‌ناپذیر از هر فعالیت اقتصادی تبدیل شده است. گزافه نیست اگر ادعا شود پدیده‌هایی همچون جهانی شدن، درهم‌آمیزی و یکپارچگی اقتصادها، تخصصی شدن تولید، مشارکت چند کشور در تولید اجزا و قطعات یک کالا و پیچیدگی تولید کالاها و خدمات، جملگی وابسته و نیازمند دسترسی به «خدمت تدارکات و پشتیبانی» هستند تا به بهترین وجه ممکن تحقق یابند.
شاخص عملکرد تدارکات چیست
محاسبه شاخص عملکرد تدارکات و ریزشاخص‌های آن تلاشی مشترک از سوی بانک جهانی، ارائه‌دهندگان خدمات تدارکات و پژوهشگران دانشگاهی است. شاخص عملکرد تدارکات، با نگاه جامعی که به ابعاد تدارکات دارد به کشورها کمک می‌کند تا چالش‌ها و فرصت‌های پیش رو در عملکرد تدارکات تجاری را شناسایی کنند. خدمات تدارکات، طیف گسترده‌ای از فعالیت‌ها، از حمل و نقل، انبارداری، جمع‌آوری و ادغام بار و ترخیص مرزی گرفته تا توزیع درون‌کشوری و نظام‌های پرداخت را در برمی‌گیرد که مستلزم حضور انواع کارگزاران عمومی و خصوصی است. شبکه رقابتی تدارکات جهانی، ستون فقرات تجارت بین‌الملل را تشکیل می‌دهد. متاسفانه، بیشتر کشورهای در حال توسعه هنوز نتوانسته‌اند از منافع نوسازی و بین‌المللی شدن تدارکات که طی 20 سال گذشته در کشورهای توسعه‌یافته پیاده شده است منتفع شوند.
اهمیت این شاخص
تهیه این شاخص و رتبه‌بندی کشورها به هر کشور کمک می‌کند تا چالش‌ها و فرصت‌های موجود در ارتباط با اجزای گوناگون تدارکات (ریزشاخص‌ها) را تشخیص داده و گام‌های ضروری برای اصلاحات را در حوزه‌های مشکل‌دار بردارد. کشورها با نگاه سریع به هر کدام از این ریزشاخص‌ها می‌توانند تشخیص دهند در کدام ریزشاخص کمتر از حد انتظار عمل کرده‌اند و نخستین علامت را به برنامه‌ریزان و سیاستگذاران می‌دهد تا حوزه‌های نیازمند توجه بیشتر را شناسایی کنند. به بیان دیگر، مسابقه و رقابتی جدی با نتایج برد- برد بین همه کشورها به راه می‌افتد تا تلاش کنند از رقبا و همتایان خود چه در سطح منطقه‌ای چه گروه درآمدی مرتبط عقب نمانند.
اگر خدمت تدارکات در یک کشور به بهترین نحو انجام شود ارزش افزوده‌هایی به شکل به موقع بودن، به صرفه بودن و قابل اطمینان بودن برای بنگاه‌های اقتصادی و صاحبان کسب و کار خلق می‌کند که به افزایش بهره‌وری و رقابت‌پذیری منجر شده و نتیجه نهایی آن رشد اقتصادی و رفاه مادی بیشتر برای تمامی مردمان آن کشور خواهد بود.
چگونگی اندازه‌گیری این شاخص
شاخص عملکرد تدارکات، ارزیابی چند‌بعدی از عملکرد تدارکات است که از مقیاس 1 (بدترین) تا 5 (بهترین) درجه‌بندی شده است و کشورها بر اساس امتیاز به دست آمده رده‌بندی می‌شوند.
برای تهیه این شاخص بیش از پنج فرم ارزیابی و نظرخواهی فردی از تقریباً 1000 بنگاه بین‌المللی حمل بار در 155 کشور جهان تکمیل شده است، تا جنبه‌های کلی تدارکات تجاری در این کشورها مقایسه شود.
چون این جنبه‌های اساسی از عملکرد تدارکات را متصدیان در صحنه عمل به بهترین شکل می‌توانند ارزیابی کنند، شاخص عملکرد تدارکات LPI بر نظرسنجی ساختارمند برخط از دو دسته کارشناسان حرفه تدارکات در شرکت‌هایی که مسوول جابه‌جایی کالا در سراسر جهان هستند، متکی است: بنگاه‌های چندملیتی حمل بار و بنگاه‌های اصلی مرسولات پیشتاز.
نظرسنجی برای تهیه گزارش هر دو سال یک‌بار انجام می‌شود تا قابلیت اطمینان به ریزشاخص‌ها افزایش یابد و مجموعه داده‌هایی قابل مقایسه بین کشورها و طی زمان تهیه شود. بانک جهانی تاکنون سه گزارش از شاخص تدارک تجاری در سال‌های 2007، 2010 و 2012 منتشر کرده است.
بهترین عاملان تدارک تجاری
در بین 155 کشور مورد ارزیابی در این شاخص، 10 کشوری که در بالای رده‌بندی جهانی جای گرفتند، اغلب بازیگران اصلی در بخش تدارکات هستند که جایگاه مهمی در انواع زنجیره‌های تامین منطقه‌ای و جهانی دارند.
این نتایج، درجه باز بودن اقتصاد این کشورها در حوزه تجارت و سرمایه‌گذاری بین‌المللی را به عنوان بخشی از راهبرد توسعه اقتصادی موفق آنها منعکس می‌کند.
جایگاه ایران در مقایسه با کشورهای «اعتماک»
در جدول 2، امتیاز و رتبه ایران در مقایسه با پنج کشور منتخب عربستان، ترکیه، مصر، اندونزی و کره جنوبی در سال‌های 2012 و 2010 آمده است. ایران در سال 2012 نسبت به 2010، هشت پله سقوط کرده و در جایگاه آخر در میان این کشورها قرار گرفته است. فاصله و شکاف عقب‌ماندگی ایران با کشورهای همتا و رقیب بسیار زیاد شده است.
دلیل سقوط رتبه ایران این است که سرعت اصلاحات و بهبود ریزشاخص‌های حوزه تدارکات در سایر کشورها نسبت به ایران بسیار بیشتر بوده است و در نتیجه تعداد بسیار زیادی از کشورها توانسته‌اند ایران را پشت سر بگذارند.
در میان این کشورها مصر بهترین عملکرد را در این دو سال داشته است و توانسته است با 35 پله صعود از مکان 92 به مکان 57 جدول برسد. کره‌جنوبی هم همواره بهترین عملکرد را میان این کشورها داشته و توانسته است در رده‌بندی جایگاه 21 را کسب کند. عربستان، ترکیه و اندونزی نیز با سرعت بخشیدن به روند اصلاحات تدارکاتی خود، روند رو به رشدی را در محیط تدارکات تجاری خود تجربه کرده‌اند.
