حاتم طایی شدن

نقل‌قول مشهوری از میلتون فریدمن، اقتصاددان برجسته، به این مضمون وجود دارد که می‌گوید مسئولیت اجتماعی بنگاه فقط سودآوری بیشتر است. این گفته فریدمن معطوف به این بود که مدیران بنگاه‌ها نمی‌توانند از جانب سهامداران دست به بذل و بخشش بزنند و هزینه صرف اقداماتی کنند که در حیطه مسئولیت اجتماعی قرار می‌گیرد. مسئولیت اجتماعی آنها سودآوری بیشتر است و این خود سهامداران هستند که باید تصمیم بگیرند با سودشان چه بکنند.

با این حال برداشت ناصواب از مسئولیت اجتماعی باعث شده است که در ایران عمده بار مسئولیت اجتماعی به جای اینکه بر دوش افراد و انتخاب شخصی آنها گذاشته شود، روی دوش بنگاه‌هایی گذاشته شده است که منابع‌شان را از کیسه مردم و سهامداران جمع می‌کنند. در واقع بنگاه‌هایی که برای مسئولیت اجتماعی هزینه می‌کنند از کیسه خلیفه می‌بخشند و در این شرایط حاتم طایی شدن آسان است.

اما وقتی که منظورمان از بنگاه بانک باشد اوضاع بسیار پیچیده‌تر می‌شود چون تمام منابع بانک، برگرفته از سپرده‌های مردم است و اساساً بانک نه وظیفه و نه اختیاری دارد که بتواند از این سپرده‌ها برای مسئولیت اجتماعی هزینه کند. با این حال دولت همواره برای بانک‌ها، و در واقع برای پول مردم، تعیین تکلیف می‌کند و آنها را به ثمن بخش می‌بخشد و به ناترازی بانکی دامن می‌زند.