انحراف فاحش برنامه

هفته گذشته، گزارش عملکرد قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور در بازه زمانی 1396 تا پایان شهریور 1399 از سوی دیوان محاسبات کشور ارائه شد. بررسی نمونه 77 درصد احکام برنامه ششم توسعه با توجه به پاسخگویی دستگاه‌ها و آمار در دسترس، از اول سال 1396 لغایت پایان شهریور‌ماه 1399 حاکی از آن است که تنها 35 درصد احکام  این برنامه کامل تحقق پیدا کرده است و در 65 درصد احکام، اهداف قانونگذار  به صورت 100 درصد محقق نشده است. این گزارش نشان می‌دهد حدود 41 درصد از احکام برنامه ششم توسعه به لحاظ تصویب مقررات مدنظر قانون بلاتکلیف است و در بخش تصویب مقرراتی که دارای فرصت زمانی بودند،  تنها 4 /2 درصد احکام در زمان مقرر حکم تصویب شده است و  6 /53 درصد  از مصوبه‌ها خارج از فرصت زمانی قانون مصوب شده‌اند  و 44 درصد تاکنون محقق نشده است. بررسی شاخص‌ها نشان می‌دهد نرخ رشد جمعیت کشور روندی نزولی داشته به‌طوری که 24 /1 درصد به یک درصد کاهش یافته است. در قانون برنامه ششم توسعه دستیابی به متوسط رشد سالانه هشت‌درصدی  هدف‌گذاری شده بود که در عمل طی سال‌های 1396 تا  1398 نرخ رشد اقتصادی کشور به ترتیب بالغ بر 7 /3 درصد، منفی 4 /5 درصد و منفی 5 /6 درصد محقق شد. باید گفت حسب اهداف قانون برنامه ششم توسعه 8 /2 درصد از رشد هشت واحددرصدی سالانه از محل رشد بهره‌وری کل عوامل تولید باید حاصل می‌شد که بررسی بهره‌وری عوامل تولید نشان می‌دهد در عمل طی سال‌های 1396 تا 1398 رشد بهره‌وری به ترتیب دو درصد، منفی 1 /6 درصد و منفی 9 /6 درصد بوده است. گزارش دیوان محاسبات کشور در حوزه اشتغال نیز  نشان می‌دهد با وجود اینکه متوسط رشد سالانه اشتغال 9 /3 درصد و کاهش نرخ بیکاری به میزان حداقل سالانه 8 /0 درصد در طول سال‌های برنامه در نظر گرفته شده است، سند ملی کار شایسته بسیار با تاخیر تهیه و تصویب شد و میانگین «نرخ بیکاری» در سال‌های 1396 تا 1398 بالغ بر 6 /11 درصد شد که نسبت به الزام تعیین‌شده در برنامه حدود 4 /1  واحد درصد انحراف مشاهده نشان می‌دهد.

کاهش تعرفه ارتباطات مشترکان؟

همچنین هفته پیش اخباری از دنیای ارتباطات کشور،‌ منتشر شد. محمد‌جواد آذری‌جهرمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با اشاره به کاهش ۳۰درصدی تعرفه زیرساخت برای اپراتورها گفت که تاثیر این تغییرات بر تعرفه نهایی مشترکان را بر اساس مصوبه کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات در سال آینده می‌بینیم. وی در پاسخ به سوال ایسنا درباره احتمال کاهش قیمت اینترنت با افزایش رشد ترافیک، با بیان اینکه ۲۵ تا ۳۰ درصد هزینه زیرساخت را کاهش دادیم، اظهار کرد: در رابطه با اینکه تعرفه نهایی مشترکان چه تغییری می‌کند، بر اساس مصوبه کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات در سال آینده تاثیرش را می‌بینیم، اما گام اول که کاهش ۳۰درصدی تعرفه زیرساخت بوده، انجام شده است. وی با اشاره به عدم محاسبه تعرفه نیم‌بها برای تعرفه داخلی توسط اپراتورها و اعتراض ساترا (سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی) نسبت به این موضوع گفت: نیازی به گزارش ساترا نیست و سازمان تنظیم مقررات ارتباطات بررسی می‌کند و اصلاً ساترا یک سازمان قانونی نیست. وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات درباره روند تبدیل ADSL  به VDSL و وعده واگذاری پنج میلیون پورت تا پایان سال بیان کرد: مخابرات ایران این فرآیند را متوقف کرده و سازمان تنظیم مقررات ارتباطات این موضوع را پیگیری می‌کند. مصوبه‌ای را برای طرح در کمیسیون تنظیم می‌کنند که عدم اجرای مصوبه بیت‌استریم، جرایم سنگینی برای مخابرات داشته باشد. وزیر ارتباطات با اشاره به راه‌اندازی سه سایت نسل پنجم برای مراکز تحقیقاتی و پژوهشی گفت: این نخستین سایت نسل پنجم برای استفاده عموم مردم است. شرکت‌های فعال در حوزه کاربردهای نسل پنجم تلفن همراه در حال هم‌افزایی هستند که بتوانند زیست‌بوم این حوزه را برای استفاده حداکثری در اقتصاد دیجیتال فعال کنند. 

جولان مافیای فولاد

همچنین هفته گذشته، رئیس انجمن نوردکاران فولاد کشور به اتهامات و شائبه‌های اخیر پیرامون تحویل شمش فولاد توسط این انجمن و عدم عرضه آن در بورس کالا پاسخ داد. وی به وجود «مافیای فولاد»، اشاره و صراحتاً اعلام کرد قیمت مواداولیه در بورس کالا، حداقل ۱۰ درصد گران‌تر از قیمت‌ها در کف بازار آزاد است. احمد رضوی‌نیک گفت: سود حاصل و رانت موجود در زنجیره فولاد که از دست برخی مافیای این زنجیره خارج شده، عمده علت بحث‌های اخیر پیش‌آمده است. وی افزود: انجمن نوردکاران با این هدف تاسیس شد که تامین مواد اولیه برای فعالان این حوزه انجام و ارزش افزوده‌ای را که از محل خام‌فروشی در دست عده‌ای مافیا در کشور که بالغ بر ۱۸۰ هزار میلیارد تومان در سال ایجاد می‌شود به انتهای زنجیره هدایت کند و صادرات و اشتغال‌زایی را در انتهای زنجیره داشته باشد. در این راستا اقدامات بسیاری صورت گرفت که تاسیس انجمن نوردکاران و شرکت در تمامی جلسات وزارتخانه، قوه قضائیه، نهاد ریاست جمهوری، مجلس و سایر نهادهای نظارتی، از آن جمله بوده است.  اقداماتی که انجام شد، سبب شد تا بسیاری از معادن و نهادهای نظارتی به اصل ماجرا واقف شوند. وی افزود: متاسفانه یکی از سرپرست‌های پیشین وزارت صنعت، معدن و تجارت صراحتاً اعلام می‌کرد که مواد خام باید صادر و ارزآوری شود؛ در این مورد انجمن در همان زمان هم به صورت کتبی و شفاهی اعلام کرد آمادگی دارد محصولات نهایی با ارزش افزوده بالاتری را صادر و ۱۰۰ درصد ارز حاصل را به  بانک مرکزی بازگرداند؛ اما نپذیرفتند. رضوی‌نیک گفت: در زنجیره فولاد، مواد اولیه با قیمت بسیار ارزان‌تر و با ۴۵ درصد قیمت جهانی با رانت فولادی‌ها براساس مصوبه قبلی، به بنده و میانه زنجیره تزریق شده و عملاً صادرات را ممنوع کرده است که بیانگر انحصارگرایی است. این در حالی است که فولادسازان مواد اولیه را با قیمت ارزان تهیه کرده اما به‌جای آنکه بخواهند محصول تولیدی خود را با قیمت مناسب در اختیار پایین‌دستی‌ها قرار دهند تا محصول نهایی نیز در انتها با قیمت مناسب‌تر به دست مصرف‌کننده نهایی برسد، قیمت محصولات تولیدی خود را که مواد اولیه و پایه نوردکاران است متناسب با نرخ دلار قیمت‌گذاری می‌کنند؛ ضمن اینکه همین عرضه با نرخ دلار به صورت قطره‌چکانی نیز صورت می‌گیرد.

70 درصد مشکلات کشور داخلی است

هفته گذشته مسعود خوانساری در نشست هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران، به ایراد سخنانی پرداخت و گفت: در سه سال گذشته ۳۰ درصد از افزایش هزینه‌ها در کشور ریشه در عوامل خارجی دارد و ۷۰ درصد دیگر آن ناشی از عوامل داخلی است. خوانساری با بیان اینکه «نباید همه مشکلات را ناشی از تحریم بدانیم بلکه مشکلات داخلی هزینه‌های زیادی را برای تولید به‌بار آورده است»، گفت: در سه سال گذشته 30 درصد از افزایش هزینه‌ها در کشور ریشه در عوامل خارجی دارد و 70 درصد دیگر آن ناشی از عوامل داخلی است. رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران افزود: بر اساس داده‌های آماری مرکز آمار شاخص قیمت کالاهای وارداتی در سال‌های 97 و 98 در مقایسه با سال 96 حدود 10 برابر افزایش یافت. این در حالی است که قیمت دلار در این مدت حدود سه برابر افزایش یافت. وی افزود: به‌بیان دیگر از افزایش 935‌درصدی تورم، 276 درصد ریشه در عوامل خارجی دارد و 659 درصد آن مربوط به افزایش هزینه‌هایی غیر از دلار است که ناشی از هزینه‌های اضافی در نحوه تخصیص ارز، ترخیص از گمرکات، حمل‌ونقل اضافی داخلی، سفته‌بازی و سود توزیع‌کننده است.  خوانساری با ابراز اینکه مجموعه اجرایی کشور به کارخانه تولید بخشنامه تبدیل شده است، گفت: این رویه هم پای فعال اقتصادی و صادرکننده را بسته است و هم هزینه‌های زیادی را به مصرف‌کننده تحمیل کرده است. وی ادامه داد: مدت‌ها طول می‌کشد تا ارز تخصیص‌یافته تامین شود، ترخیص از گمرک سه تا چهار ماه زمان می‌برد که هزینه را افزایش داده و هزینه‌های توزیع نیز بر این هزینه‌ها اضافه شده است که همه این عوامل موجب شده است قیمت کالاها افزایش یابد.

تصویب اصلاحات بودجه

تصویب کلیات اصلاحیه لایحه بودجه ۱۴۰۰، از جمله اخبار مهم اقتصادی هفته گذشته بود. به این ترتیب که کلیات لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ کل کشور که از سوی دولت اصلاحاتی بر روی آن اعمال شده بود، در جلسه علنی مجلس در دستور کار نمایندگان قرار گرفت. در آن جلسه محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه کل کشور و حسینعلی امیری، معاون پارلمانی رئیس جمهور، به عنوان نماینده دولت به منظور بررسی کلیات لایحه بودجه حضور یافته بودند. در جریان بررسی کلیات لایحه بودجه، سید‌کاظم دلخوش نماینده مجلس، با تاکید بر اینکه نباید در چند ماه پایانی فعالیت دولت، بودجه را بلاتکلیف گذاشت، گفت که مردم از بلاتکلیف ماندن بودجه آسیب می‌بینند. همچنین سیدشمس‌الدین حسینی عضو کمیسیون برنامه و بودجه با بیان اینکه دولت به رویه قانونی تمکین کرده است، گفت: دولت با این اصلاحیه لایحه یک گام به سمت جلو برداشته است. از دیگر موافقان کلیات لایحه بودجه، مهدی طغیانی عضو کمیسیون اقتصادی بود که گفت: دولت در اصلاحیه بودجه گام کوچکی برای اصلاح برداشته و امیدواریم که مجلس گام بلندتری در این زمینه بردارد. همچنین مهرداد گودرزوند‌چگینی عضو کمیسیون برنامه و بودجه با بیان اینکه دغدغه ما در خصوص واقعی بودن بودجه با این اصلاحیه دولت رفع شد،‌ افزود: بودجه کشور به معنای هدایتگری و ریل‌گذاری مجلس برای اداره کشور در سال آینده است، این کار باید به گونه‌ای انجام شود که تعادل بخش‌های مختلف حفظ شود. در ادامه علی بابایی‌کارنامی سخنگوی کمیسیون اجتماعی هم تصریح کرد: قوه مجریه شش دغدغه مخالفان لایحه بودجه مثل فروش نفت، افزایش سقف حقوق، کاهش انتشار اوراق، افزایش سهم صندوق توسعه ملی و افزایش اعتبار حقوق بازنشستگان را اصلاح کرده است. پس از اظهارات نمایندگان مخالف و موافق و صحبت‌های محمد‌باقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه، کلیات اصلاحیه لایحه بودجه ۱۴۰۰ به رای مجلس گذاشته شد که در نهایت با ۲۱۱ رای موافق، ۲۸ رای مخالف و شش رای ممتنع از مجموع ۲۵۲ نماینده حاضر به تصویب مجلس رسید. رئیس مجلس، پس از تصویب کلیات لایحه بودجه ۱۴۰۰، آن را به کمیسیون تلفیق ارجاع داد و اعلام کرد مجلس از روز یکشنبه هفته آینده بررسی جزئیات بودجه را در صحن مجلس آغاز می‌کند.

صادرات به همسایگان به میزان یک‌سوم ظرفیت

هفته گذشته، رئیس سازمان توسعه تجارت ایران هم اظهاراتی داشت. وی در سخنانش تحقق اقتصاد مقاومتی را مستلزم گسترش روابط اقتصادی با جهان دانست و گفت: برای در اختیار داشتن تجارت آزاد باید در مقابل گرفتن امتیاز، امتیازاتی بدهیم و این به معنی این است که بدون درد و خونریزی نمی‌شو‌‌‌د وارد تجارت آزاد با کشورها شد. حمید زادبوم با تاکید بر اینکه ما باید حداقل 20 درصد سهم تجاری کشورهای منطقه را داشته باشیم اظهار کرد:‌ این میزان از سهم تجاری کشورهای همسایه می‌تواند 200 میلیارد دلار برای ما ارزآوری به همراه داشته باشد. وی ادامه داد: این به آن معناست که پتانسیل‌های زیادی در کشورهای همسایه وجود دارد که می‌تواند تبدیل به رونق تولید و تحقق شعار جهش تولید شود. زادبوم، پاکستان را از پرپتانسیل‌ترین کشورهای منطقه دانست که می‌توان به شکل قابل توجهی به حجم صادرات به آن کشور افزود: ما 15 کشور در منطقه داریم که از لحاظ ظرفیت تبادلات تجاری می‌توان پاکستان را در مقام اول و پس از آن امارات، روسیه، ترکیه، عربستان و‌... را قرار داد. زادبوم عمده محصولاتی را که این کشورها وارد می‌کنند، خودرو و قطعات آن، برق و الکترونیک، موبایل و قطعات آن، مواد صنایع معدنی، مواد پتروشیمی، مواد صنایع تبدیلی و محصولات کشاورزی برشمرد. وی میزان صادراتی را که می‌توان به کشورهای مذکور داشت، 124 میلیارد دلار عنوان کرد. ما سال گذشته تنها توانسته‌ایم 3 /41 میلیارد دلار به کشورهای همسایه صادرات داشته باشیم که به نظر می‌رسد امسال به دلیل افزایش مشکلات سقف آن به 35 میلیارد دلار برسد.

♦♦♦

ایسنا: به دنبال انتشار برخی خبرها در رابطه با ورود محموله واکسن «فایزر» به کشور، معاون فنی گمرک ایران اعلام کرد که هر دو محموله وارداتی واکسن در مدت اخیر «اسپوتنیک وی» روسی بوده و هیچ واکسن فایزری در این مدت وارد و از گمرک ترخیص نشده است.

تسنیم: در حالی که نمایندگان کارگران به تعیین دستمزد در روزهای پایانی سال انتقاد دارند، وزیر کار دلیل تعیین دستمزد در این بازه زمانی را بررسی دقیق درباره سطح عمومی قیمت‌ها در روزهای پایانی سال می‌داند.

مهر: قرار بود در جلسه‌ای با حضور مسوولان ستاد تنظیم بازار، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت صمت و مسوولان تشکل‌های تولیدی قیمت مصوب مرغ اصلاح شود اما در نهایت تصمیم بر این شد که قیمت مصوب این کالا در سال جاری بدون تغییر بماند، البته این تصمیم مورد رضایت نمایندگان تشکل‌ها نبوده و آنها این کار را به زیان مرغداران می‌دانستند.

مهر: امید علی پارسا، رئیس سازمان امور مالیاتی با بیان اینکه در کشورهای توسعه‌یافته، حدود ۳۰ درصد درآمدهای خالص سالانه در قالب مالیات در اختیار دولت قرار می‌گیرد، اظهار کرد: این در حالی است که این رقم در کشور ما حدود شش تا هفت درصد است و با این رقم پایین نمی‌توان از پس این ‌همه هزینه‌های اجتماعی کشور برآمد.

ایلنا: عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرد: به‌‌رغم مشکلات ناشی از تاثیر شیوع ویروس کرونا در امور تجاری و تامین ارز در ابتدای سال، بانک مرکزی و صادرکنندگان تاکنون ۳۲ میلیارد دلار برای واردات کشور تامین ارز کرده‌اند.

تسنیم: به‌‌رغم تاکید سیاست‌های اصل ۴۴ قانون اساسی بر واگذاری بخش‌هایی از اقتصاد به تعاون هنوز سهم ۲۵ درصد تعاون در اقتصاد محقق نشده است. وزیر کار گفت: با کمک به سند توسعه ملی بخش تعاون برنامه راه برای تحقق این سهم تهیه می‌شود.

ایسنا: عباس قبادی، دبیر ستاد تنظیم بازار کشور، با تاکید بر اینکه کمبود روغن نداریم، گفت: میانگین مصرف ماهانه روغن در کشور ۱۵۰ هزار تن است که طی دو ماه گذشته بالغ بر ۱۷۳ هزار تن هم تولید شده است. مشکل بازار روغن انتظارات تورمی و پیش‌بینی افزایش قیمت روغن بود. اما همین‌جا اعلام می‌کنم که تخصیص ارز ۴۲۰۰تومانی به روغن تا زمانی که شرایط شیوع ویروس کرونا و تحریم‌ها به وضعیت مطلوب برسد ادامه خواهد داشت.  

ایلنا: سعید زرندی، معاون وزیر صمت، گفت: تا وقتی بازارهای غیرمولد مثل ارز، سکه، طلا و... سودهای بسیار بالا دارند، سرمایه‌گذاری مناسب و مورد نیاز در بخش تولید کشور شکل نمی‌گیرد.

♦♦♦

نقشه چینی برای آینده جهان

دنیای اقتصاد نوشت: راه ابریشم نوین، مجموعه‌ای گسترده از پروژه‌های شبکه ارتباطی و مسیرهای ترانزیتی، لوله‌های نفت و گاز، بنادر، فرودگاه‌ها، تاسیسات و ... با سرمایه چینی به ارزش بیش از چهار تریلیون دلار است. اما در ایران کمتر کسی اطلاعات دقیق و کاملی از این پروژه عظیم دارد. آرش رئیسی‌نژاد، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه تهران، معتقد است در قالب این پروژه کنش‌های استراتژیک در جهان در قالب «دیپلماسی راه» عملیاتی می‌شود. در واقع مفهوم دیپلماسی راه به برهم‌کنش شاهراه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی با دیپلماسی اشاره دارد. در عین حال «راه تاریخی ابریشم» نمایانگر مرکزیت ژئوپولیتیک راه در سامانه سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ایران است. عدم ‌شناسایی ژئوپولیتیک راه می‌تواند حوزه نفوذ ایران را در معادلات اوراسیا و آسیای غربی محدود کند.

کاهش قیمت مسکن در ایران

اعتماد نوشت: طی ماه‌های گذشته افزایش قیمت‌ها در مصالح ساختمانی به ویژه سیمان، آهن و میلگرد کاملاً محسوس بوده همچنان که قیمت مصالح ساختمانی طی یک سال گذشته بیش از ۲۰۰ درصد افزایش داشته است. سوال این است که این رشد قیمت‌ها در مصالح ساختمانی چه میزان در قیمت نهایی مسکن تاثیرگذار بوده و چقدر از افزایش قیمت مسکن می‌تواند حاصل بار روانی افزایش قیمت در بخش مصالح ساختمانی باشد؟ عطا آیت‌اللهی، کارشناس بازار مسکن، در این باره معتقد است؛ قیمت مسکن در شرایط فعلی سیری نزولی خواهد داشت و افزایش قیمت مصالح ساختمانی در این روند تاثیر چندانی ندارد. به گفته وی، اکنون بار روانی گشایش‌های اقتصادی نه‌تنها در بخش مسکن بلکه در سایر بازارها هم نمایان شده است.

وضعیت قیمت‌ها در بازار شب عید

ایران نوشت: با تنظیم بازار به شیوه منطقه‌ای که از اوایل اسفند شروع می‌شود عید آرامی را سپری خواهیم کرد و دیگر مردم با کمبود و گرانی کالا روبه‌رو نخواهند شد. به گفته محمدصادق مفتح، قائم‌مقام وزیر صمت، مردم نگران نوسان قیمت نباشند، چراکه بر زنجیره تامین کالا نظارت وجود دارد. با نزدیک شدن به روزهای پایانی سال، اخبار متعددی از کمبود برخی از کالاها همچون روغن در بازار شنیده می‌شود. فعالان بازار می‌گویند کالا در بازار وجود دارد و تنها مشکل، نوسان قیمت‌هاست، اما گزارش‌های مردمی حاکی از آن است که در برخی از استان‌ها پیدا کردن اقلامی همچون روغن، مرغ با قیمت دولتی و... بسیار سخت شده است و حتی برای خرید همین کالاها مجبورند در صف‌های طولانی بایستند.

ایران می‌توانست اعلام نکند

شرق نوشت: تورج دهقانی زنگنه رئیس سازمان هواپیمایی کشوری، به ماجرای ساقط شدن هواپیمای اوکراینی پرداخت و گفت: حوادثی از این دست در کشورهای دیگر هم رخ داده است. او تلویحاً می‌گوید که ایران می‌توانست اعلام نکند که هواپیما چگونه سقوط کرده. وی به نکته دیگری هم اشاره می‌کند که پیشتر بیان نمی‌شد. او می‌گوید از ما نخواستند که آسمان را ممنوع اعلام کنیم؛ موضوعی که همواره محل نقد بود که چرا هماهنگی لازم در آن شب که فضای سیاسی کشور متشنج بود، برای اعلام ممنوعیت آسمان ایران، صورت نگرفت. به گفته وی آسمان قرار نبود ممنوع اعلام شود. اصلاً مگر سازمان هواپیمایی کشوری قادر به بستن آسمان بود؟ باید از سازمان هواپیمایی کشوری درخواست کنند، طبق قانون، سازمان از هیات دولت می‌خواهد که مجوز بدهد.