تابعیت در ازای کارآفرینی
چه کشورهایی با مشوق‌های پاسپورتی به دنبال جذب سرمایه‌گذار هستند؟
کشورهای دنیا برای تقویت اقتصاد و پیشبرد اهداف توسعه‌ای خود به دنبال جذب سرمایه‌گذاران خارجی هستند و از سوی دیگر، سرمایه‌گذاران در سراسر جهان به دنبال سودآوری هر چه بیشتر؛ این دو واقعیت باعث شده تا سرمایه‌گذاران تصمیمات سرمایه‌گذاری خود را در کشوری بگیرند که بسته‌های شهروندی یا اقامت جذاب‌تری در ازای سرمایه‌گذاری‌شان به آنها اعطا کند. یکی از گزینه‌های انگیزشی که کشورهای مختلف برای جذب سرمایه‌گذاران پیشنهاد می‌کنند، حوزه املاک و مستغلات است.
کشورهای دنیا برای تقویت اقتصاد و پیشبرد اهداف توسعه‌ای خود به دنبال جذب سرمایه‌گذاران خارجی هستند و از سوی دیگر، سرمایه‌گذاران در سراسر جهان به دنبال سودآوری هر چه بیشتر؛ این دو واقعیت باعث شده تا سرمایه‌گذاران تصمیمات سرمایه‌گذاری خود را در کشوری بگیرند که بسته‌های شهروندی یا اقامت جذاب‌تری در ازای سرمایه‌گذاری‌شان به آنها اعطا کند. یکی از گزینه‌های انگیزشی که کشورهای مختلف برای جذب سرمایه‌گذاران پیشنهاد می‌کنند، حوزه املاک و مستغلات است. بر اساس گزارش ثروت اخیر که از سوی شرکت فعال در حوزه مسکن نایت‌فرانک منتشر شده، تعداد کشورهایی که به سرمایه‌گذاران املاک پاسپورت می‌دهند، روزبه‌روز در حال افزایش است. از کشور سنت کیتس در حوزه دریای کارائیب (که در واقع 30 سال پیش، ابداع‌کننده اعطا کردن حق شهروندی به سرمایه‌گذاران بوده) گرفته تا کشورهای اروپایی نظیر اسپانیا، پرتغال، مالت و یونان.
برای کشورهایی نظیر بریتانیا و ایالات‌متحده، اعطای ویزای سرمایه‌گذاران از سوی تقاضای سرمایه‌گذاران خارجی‌ای نشات می‌گیرد که به دنبال حفظ دارایی‌های خود هستند. برای کشورهایی که با کمبود سرمایه مواجهند، این سریع‌ترین راه برای جذب سرمایه است. مزایا و معایب و شرایط شهروندی یا اقامت هر کشور با کشور دیگر بسیار متفاوت است به طوری که حداقل میزان سرمایه‌گذاری در حوزه املاک از 400 هزار دلار در سنت‌کیتس‌ونویس تا پنج میلیون یورو در قبرس متغیر است. پرتغال نه‌تنها شرط سرمایه‌گذاری 500 هزار یورویی در بخش املاک را پیش‌روی متقاضیان قرار می‌دهد بلکه دانستن زبان این کشور به منظور درخواست شهروندی پس از شش سال الزامی است.
اخیراً اسپانیا برنامه‌ای را با عنوان «ویزای طلایی» راه‌اندازی کرده که به شهروندان کشورهای غیرعضو اتحادیه اروپا اجازه می‌دهد با سرمایه‌گذاری حداقل 500 هزار یورویی، ویزای این کشور را اخذ کنند. البته برخلاف پرتغال این کشور تاکید دارد که سرمایه‌گذاران باید دست‌کم 183 روز از سال را در داخل مرزهای اسپانیا گذرانده باشند. شرطی که بسیاری از تحلیلگران آن را یک مانع می‌دانند چراکه اکثریت ثروتمندان نمی‌خواهند در یک جا ساکن باشند و میل به جابه‌جایی در آنها بسیار زیاد است.
با این حال به نظر می‌رسد شرایط مالت برای اعطای ویزا به سرمایه‌گذاران بسیار پیچیده است. آنها از متقاضیان زندگی در این جزیره می‌خواهند در ازای تضمین شهروندی اتحادیه اروپا، 12 ماه در این کشور زندگی کرده و به ازای هر نفر از اعضای خانواده سرمایه‌گذاری 25 /1 میلیون یورویی انجام دهند (از این میزان 350 هزار یورو باید در بخش املاک باشد).
تمایل برای جابه‌جایی و انعطاف‌پذیری در واکنش به تقاضا برای جهانی شدن، عامل اصلی ارائه برنامه‌های انگیزشی پاسپورت از سوی دولت‌های مختلف است. به طوری که خریداران پاسپورت در پنج سال گذشته در سطح جهان تقریباً دو برابر شده‌اند. ایده پاسپورت تشویقی به سرمایه‌گذاران زمانی از سوی مقامات سنت‌کیتس مطرح شد که صنعت شکر قدیمی و 400ساله این کشور که قلب اقتصاد سنت‌کیتس نیز محسوب می‌شد به کلی تعطیل شد. یکی از علل موفقیت این برنامه، موانع بسیار کم آن بوده است. آنتیگوآ یکی دیگر از کشورهای حوزه دریای کارائیب نیز پس از متزلزل شدن اقتصادش در پی بحران مالی و فروپاشی امپراتوری آلن استنفورد (که با استفاده از الگوی پونزی که شامل بانک‌ها نیز می‌شد، پس‌انداز بسیاری از مردم را بالا کشید)، به الگوبرداری از مدل سنت‌کیس روی آورد. این کشور با پیشنهاد ویزای مسافرتی رایگان به 131 کشور (شامل 26 کشور اروپایی)، به هر فردی که حداقل 400 هزار دلار در بخش‌های مورد تایید دولت سرمایه‌گذاری کند، ویزای اقامت اعطا می‌کند. مشوق‌های سرمایه‌گذاری میان ملیت‌های مختلف فرق می‌کند. برای خریداران روسی و چینی، آزادی سفر و دسترسی به تحصیلات مهم است. آنها می‌خواهند جاپای خود را در منطقه شنگن محکم کنند. برای اروپایی‌ها، محرک اصلی مشوق‌های مالیاتی است که هیچ‌کس منکر آن نیست.
اقامت برای کارآفرینان
در کنار سرمایه‌گذاری‌های مستقیم، برخی کشورها نیز مشوق‌های پاسپورتی را برای کارآفرینی در نظر گرفته‌اند. کارآفرینان با ایجاد کسب‌وکار خود در خارج از کشور نه‌تنها تا حد زیادی از پرداخت‌های مالیاتی خود می‌کاهند بلکه می‌توانند در ازای توسعه کسب‌وکار خود و نوآوری در کشور میزبان، اقامت ثانویه را دریافت کنند. در میان کشورهای مختلف دنیا، آرژانتین، اسپانیا، بلژیک، کلمبیا و ایرلند، پنج کشوری هستند که فرصت خوبی را برای اقامت کارآفرینان فراهم می‌کنند.
آرژانتین یکی از سریع‌ترین مسیرها را برای اخذ شهروندی در جهان ارائه می‌دهد، این کشور تقریباً هر فردی را که دست‌کم دو سال در کشورش باشد به عنوان شهروند می‌پذیرد. کافی است دست‌کم شش ماه در سال در آرژانتین حضور فیزیکی داشته باشید و در این مدت فرآیند شهروندشدن را انجام دهید. در مقایسه با بسیاری از پاسپورت‌های اروپایی، پاسپورت آرژانتینی نه‌تنها روند سریع‌تری دارد (حداقل مدت انتظار برای شهروندی در کشورهای اروپایی پنج سال است) بلکه پاسپورت قدرتمندی را نیز به متقاضیان می‌دهد. در همین راستا این کشور به افرادی که در بخش تکنولوژی دستی بر آتش داشته و توانایی کارآفرینی و ایجاد ارتباط با بنیانگذاران استارت‌آپ‌های دیگر در منطقه را دارند، ویزای اقامتی اعطا می‌کند. در واقع اگر فردی دارای کسب‌وکار آنلاین با هر درآمدی است، می‌تواند به راحتی شهروند آرژانتین شود.
در اروپا، به دست آوردن تابعیت بلژیک به نسبت دیگر کشورهای اروپای غربی، آسان است. تا سال 2012 این امکان وجود داشت تا پس از کمتر از سه سال زندگی در این کشور ملیتی بلژیکی اتخاذ کنید. اما حال این مدت به دست‌کم پنج سال افزایش یافته است. با این حال، این مدت زمان همچنان برای کشوری که در آن مالیات پایین بوده و یکی از بهترین پاسپورت‌های جهان را دارد زمان معقولی است. هر فردی که مشتاق به راه‌اندازی کسب‌وکار کوچکی در بلژیک بوده و حداقل یک کارمند نیمه‌وقت را استخدام کند می‌تواند اقامت بلژیک را اخذ کند. هزینه ایجاد کسب‌وکار به عنوان یک کارآفرین در بلژیک بسیار ارزان (حدود 12400 یورو) است و این هزینه می‌تواند با داشتن یک شریک حتی کمتر هم شود.
یکی از کشورهایی که شاید کمتر در میان سرمایه‌گذاران در نظر گرفته شود، کلمبیاست. این کشور که به دلیل گذشته تاریکش در مبارزه با کارتل‌های مواد مخدر کمتر در کانون توجهات قرار گرفته طرحی را برای ویزای کارآفرینان ارائه کرده که بر اساس آن هر فردی با راه‌اندازی کسب‌وکاری (با هزینه ناچیز 20 هزار دلاری) در این کشور می‌تواند از مزایای اقامت ثانویه در کلمبیا سود ببرد. با این حال پس از اخذ اقامت، هر فرد باید دست‌کم یک‌بار در سال به این کشور سفر کند تا اقامتش فعال باقی بماند. در صورتی که فرد اندکی با زبان اسپانیایی آشنایی داشته باشد، مدت زمان مورد نیاز برای تبعه کلمبیا شدن به تنها پنج سال کاهش می‌یابد.
اما در میان کشورهای اروپایی، ایرلند را شاید بتوان بهشت مالیاتی شرکت‌های بزرگ و کارآفرینان پیشرفته دانست. با توجه به مالیات شرکتی 5 /12درصدی این کشور، ایرلند به یکی از جذاب‌ترین مقاصد شرکت‌های بزرگی چون مایکروسافت، گوگل، فیس‌بوک، دل، اچ‌پی و... تبدیل شده است. با این حال افراد و کارآفرینان عادی نیز می‌توانند با سرمایه‌گذاری 300 هزار دلاری و ایجاد یک کسب‌وکار کوچک صلاحیت اقامت در ایرلند و دسترسی به تمام نقاط اروپا را پیدا کرده و طی پنج سال به دنبال گرفتن پاسپورت ایرلندی باشند.
با همه اینها، چنین طرح‌های انگیزشی، عموماً با برخی مخالفت‌های داخلی نیز مواجه می‌شوند. برای مثال پیشنهاد به حراج‌گذاری 100 ویزای اعلای بریتانیا موجب خشم منتقدان شد. نگرانی‌ها در خصوص این طرح که سرمایه‌گذاران تشنه گرفتن پاسپورت را هدف قرار داده بود این بود که این موضوع می‌تواند موجب ایجاد شهرهای خالی از سکنه موسوم به شهر ارواح شود. با این حال این پرسش مطرح می‌شود که آیا فروش املاک برای پاسپورت یک اقدام مالی زیرکانه به حساب می‌آید یا آخرین تقلا برای کشورها به منظور جذب سرمایه‌گذاران خارجی تلقی می‌شود؟ دو سال پیش، اغلب بازارهای اروپایی در وضعیتی ناامیدکننده بودند، بنابراین جای تعجب نیست که برنامه‌های ویزایی نظیر آمریکا و سنت‌کیتس به خوبی کار کنند. از سوی دیگر تجربه مالت که سقف صدور 1800 ویزا در سال را وضع کرده نشان می‌دهد که می‌توان با کنترل خوب این برنامه و با کاهش منتقدان به موفقیت‌های مالی چشمگیری دست یافت. این کشور با چنین سیستمی توانست دو میلیارد یورو سرمایه خارجی جذب کند که ثروتی معادل اندازه کل اقتصاد این کشور بود.
