قلک شکسته

گزینه‌های روی میز برای تامین منابع دولت، حداقل در ایران محدود است. فروش نفت و مالیات دو گزینه مهم روی میز است که در شرایط عادی هزینه‌های دولت را تامین می‌کند. اما این مشروط به شرایط عادی است. یعنی زمانی که ایران بتواند روزانه میزان معینی بشکه نفتی صادر کند و درآمد آن را به کشور برگرداند و از طرف دیگر مالیات واحدهای تولیدی و دیگر بخش‌ها وصول شود.

اما اگر کانال صادرات نفت بسته شود و کیک کوچک اقتصاد، توان مالیات‌ستانی بیشتر را فراهم نکند دولت چه می‌کند؟ مانند شرایط تحریمی که قرار است به زودی دور جدید آن آغاز شود. آمریکا تهدید کرده صادرات نفت را به صفر برساند و اروپا تضمین کرده بخشی از نفت ایران را بخرد. حداقل یک‌میلیون بشکه از طریق کشور روسیه. اما می‌دانیم که این درآمدها، برای تامین هزینه‌های بسیار ما کافی نیست. این است که دولت گزینه جدیدی را روی میز خواهد گذاشت؛ چاپ پول.

گزینه‌ای قدیمی که همه دولت‌ها از آن دوری می‌کنند اما خواه‌ناخواه آن را تجربه کرده‌اند. همه دولت‌ها بالاخره مجبور شده‌اند در تنگنای اقتصاد، قلک بانک مرکزی را بشکنند و به میزان نیاز خود پول چاپ کنند. تبعات این شیوه آزموده‌شده هم کاملاً روشن است. نقدینگی افزایش خواهد یافت و کمترین نتیجه آن تورم است. اما در شرایط کنونی شکستن قلک بانک مرکزی، تبعات بیشتری دارد. چراکه بر اساس آخرین آمارهای رسمی پایه پولی به 214 هزار میلیارد تومان در پایان سال 1396 رسیده و انتظارات تورمی، هشدار می‌دهد که تورم عظیمی در راه خواهد بود.

بانک مرکزی در یکی دو سال گذشته، برای حل بحران موسسات مالی و اعتباری به سراغ منابع خود رفته و اقدام به انتشار پول کرده. حال نگرانی دیگر این است که علاوه بر بانک مرکزی، دولت هم برای کسری بودجه خود سراغ بانک مرکزی برود و دستگاه‌های چاپ پول را روشن کند.

در پرونده پیش‌رو تبعات اقتصادی چاپ پول را بررسی کرده‌ایم و به این سوال پاسخ داده‌ایم که چقدر این احتمال وجود دارد که دولت دوباره به منابع بانک مرکزی دست‌درازی کند و آیا چاره دیگری جز این کار دارد؟