مخمصه مالیات

«ایران تنها کشوری است که در آن فعالان اقتصادی مالیات می‌پردازند تا دولتی که مالیات می‌گیرد برای کسب‌وکار آنها مانع ایجاد کند»، «مالیات در صدر مشکلات فعالان اقتصادی است»، «هیات‌های حل‌اختلاف مالیات مکان مناسبی که در شأن مودیان باشد ندارند، به علاوه گاهی در رسیدگی به پرونده‌ها عدالت رعایت نمی‌شود. گاهی هیات‌های حل‌اختلاف برنامه مشخصی برای رسیدگی به پرونده‌ها ندارند و از قبل به مودیان اطلاع‌رسانی نمی‌کنند.» گلایه از دستگاه مالیاتی کشور که همیشه در اقتصاد ایران وجود داشته اخیراً رنگ و بوی تندتری به خود گرفته است. یک روز محسن جلال‌پور، رئیس سابق اتاق بازرگانی ایران، یک روز دیگر غلامحسین شافعی، رئیس فعلی اتاق بازرگانی ایران و یک روز دیگر کیوان کاشفی، یکی از اعضای هیات‌رئیسه اتاق بازرگانی ایران هرکدام به نوعی این انتقادات را مطرح می‌کنند و این چرخه انتقادی همچنان ادامه دارد. بخش خصوصی مالیات می‌دهد اما نه با رضایت. از میزان دریافت مالیات گرفته تا نحوه دریافت و مصرف این مالیات‌ها مورد انتقاد بخش خصوصی است. گلایه‌ها آنقدر زیاد شده که به گوش وزیر صنعت، معدن و تجارت هم رسیده و واکنش او را به همراه داشته است. محمد شریعتمداری  23 تیرماه امسال با بیان اینکه تامین درآمد برای دولت مهم است اما فشار به تولیدکننده در دوره‌ای که فشارهای خارجی اعمال می‌شود، باید به حداقل برسد تا بتواند تولیدش را انجام دهد، عنوان کرد: در شرایط کنونی نباید مالیات واحدهای تولیدی افزایش پیدا کند و باید حمایت از تولید در دستور کار قرار گیرد.

با این حال پیش‌بینی تشدید تحریم‌ها و کاهش درآمدهای نفتی دولت ناشی از این اتفاق تحقق خواسته وزیر صنعت، معدن و تجارت را با اماواگرهای بسیاری مواجه می‌کند. آیا اگر دولت نتواند درآمدهای کاهش‌یافته نفتی خود را با افزایش فشارهای مالیاتی جبران کند، با مشکل مواجه نخواهد شد؟

از سوی دیگر به گفته کامل تقوی‌نژاد، رئیس سازمان امور مالیاتی سالانه حداکثر ۳۰ هزار میلیارد تومان در کشور فرار مالیاتی وجود دارد. آیا دولت می‌تواند با ساماندهی این بخش، میزانی از درآمدهای مالیاتی هدف‌گذاری‌شده خود را به گونه‌ای جبران کند که به بخش‌های تولیدی کشور فشار مضاعفی وارد نشود؟ طی سال‌های گذشته نیز روند درآمدهای مالیاتی دولت صعودی بوده و از 79 هزار میلیارد تومان در سال 1394 به 101 هزار میلیارد تومان در سال 95 و سپس به 115 هزار میلیارد تومان در سال 96 رسیده است. اما نکته قابل توجه آن است که هنوز هم با وجود رشد 28درصدی درآمدهای مالیاتی در سال 95 و افزایش 14درصدی در سال 1396 سهم کل درآمدهای مالیاتی محقق‌شده در این دو سال هیچ‌گاه به 70 درصد هم نرسیده است. در واقع فشارهای مالیاتی که بعضاً از آن سخن گفته می‌شود هنوز منتج به این نشده که صددرصد اهداف مالیاتی دولت محقق شود و این در حالی است که دولت به این درآمدها به واسطه کاهش احتمالی درآمدهای نفتی، نیاز حیاتی دارد. در چنین شرایطی چگونه می‌توان به نقطه بهینه مالیاتی برای بخش تولید کشور دست یافت؟