پسته گریان

محبوبه فکوری: حال پسته خوب نیست، شاید هم دیگر خندان نباشد. فعالان این عرصه، مدت‌هاست که نسبت به اوضاع نامساعد این صنعت هشدار می‌دهند و بر این باورند که اگر به داد آن رسیده نشود، چند سال دیگر خبری از پسته اصیل ایرانی نباشد. به‌خصوص اینکه رقیب، یعنی کشور دونالد ترامپ، مرد حاشیه‌ساز این روزهای ایالات متحده آمریکا، هر روز و هر روز، گوی سبقت را بیشتر از ایرانی‌ها می‌رباید و هر قدمی که پسته خندان ایران عقب می‌رود، یک قدم او جلو می‌آید و مشتریان ایرانی را یکی پس از دیگری از آن خود می‌کند. موضوع البته به امروز و دیروز برنمی‌گردد. موضوع از آن سالی شروع می‌شود که آمریکا برخی توانمندی‌های خود در عرصه تولید پسته را کشف کرد و متوجه مزیت‌هایی شد که تولید و صادرات این محصول می‌تواند برای تولید ناخالص داخلی‌اش به ارمغان بیاورد. با این تفاوت که آنها سال‌های سال بر روی پسته تحقیق کردند و در نهایت باغات اصولی احداث کردند در حالی که ایران که هزار سال است پسته تولید می‌کند، همچنان هیچ زیرساخت و استراتژی محکمی برای ادامه تولید خود ندارد. اما موضوع از جایی حادتر می‌شود که تغییرات اقلیمی پیاپی، همچون سایه‌ای خوفناک، بالای سر باغات پسته در رفت و آمد است و روزبه‌روز آثار خود را در این عرصه، بیشتر نمایان می‌کند. تا جایی که فعالان اقتصادی می‌گویند که تولید پسته، امسال به کمترین میزان خود در نیم‌قرن اخیر خواهد رسید و البته برخی از باغات در استان کرمان، آنقدر از این تغییرات اقلیمی متاثر شده‌اند که تولیدشان، حتی نیاز داخلی خانوار را هم جواب نمی‌دهد. برآوردهای جدید حاکی از آن است که امسال در استان کرمان، تولیدکننده بزرگ و اصیل پسته ایرانی، کمتر از 20 هزار تن محصول برداشت خواهد شد؛ در حالی که در سنوات قبل، به طور متوسط حدود 120 هزار تن پسته، به صورت سالانه برداشت شده است. بر اساس برآوردهای صورت‌گرفته، احتمالاً امسال در کل کشور چیزی حدود 50 تا 60 هزار تن پسته برداشت خواهد شد و همین امر، سبب می‌شود که فعالان صنعت پسته در کل کشور بیش از پنج هزار میلیارد تومان زیان تحمل کنند که سهم کرمانی‌ها از آن، چیزی حدود سه هزار میلیارد تومان خواهد بود. البته برخی عامل این خسارت بزرگ را عدم توجه به ضرورت ایجاد باغات مادر و سازگار عنوان می‌کنند و بر این باورند که دولت باید این زیرساخت را سال‌ها پیش ایجاد می‌کرد، چراکه اگر این‌طور بود، اکنون حداقل صدمه باغات پسته به مراتب کمتر بود. البته به طور کلی پسته از وضعیت کم‌آبی آسیب می‌بیند و بارش باران که کم می‌شود، رطوبت پایین‌تری در فضای تولید پسته به وجود می‌آید و تولید ریزش می‌کند، ضمن اینکه آب‌های زیرزمینی کاهش یافته و دوره‌های آبیاری گیاه از حد معمول بیشتر می‌شود، پس این امر به عملکرد تولید آسیب می‌زند. نوسانات دمایی در دو مقطع، به پسته آسیب می‌رساند. یک زمان تقریباً دهم اردیبهشت‌ماه است که کشاورزان به آن سرمای چهلم نوروز می‌گویند و آن زمانی است که گل‌های پسته باز شده است و سرمازدگی به آن آسیب می‌زند و باعث می‌شود که خوشه‌های پسته، تعداد دانه کمتری داشته باشند و در اثر سرما از بین بروند؛ پس عملکرد کاهش می‌یابد. مقطع دوم اما در نیمه‌های فروردین‌ماه رخ می‌دهد که زمانی است که پسته به گل‌دهی رفته و گرده‌افشانی می‌کند، بنابراین اگر گرمای هوا شدید باشد، این گرده‌ها در هوا می‌سوزند و گرده‌افشانی ناقص انجام می‌شود.