ظرفیت گسترده و چالش‌های پی‌درپی

اخیراً رئیس کل بیمه مرکزی از رشد ۳۵‌درصدی بیمه‌نامه‌های عمر در شش‌ماهه نخست امسال خبر داده و گفته است که شرکت‌های بیمه در نیمه اول امسال با فروش 22 هزار میلیارد ریال بیمه عمر رشد 35‌درصدی این بیمه‌نامه را در شش‌ماهه اول نسبت به شش‌ماهه مشابه در سال گذشته تجربه کردند. درباره علت افزایش فروش بیمه‌نامه‌های عمر می‌توان به چند نکته اشاره کرد. سهم پورتفوی بیمه‌های زندگی در سال 1395 در حدود 14 درصد و میزان حق بیمه تولیدی در این رشته حدود سه هزار و 700 میلیارد تومان بوده است. سهم بیمه‌های زندگی در جهان در حدود 60 درصد و در ایران در حدود 14 درصد و در خاورمیانه در حدود 25 درصد است. میانگین ضریب نفوذ بیمه نیز در دنیا 2 /6 و در ایران 1 /2 درصد است. همچنین ضریب نفوذ بیمه زندگی در ایران بالغ بر 25 /0 درصد است. تعداد بیمه‌نامه‌های صادره و معتبر بیمه‌های زندگی در کشور در حدود 10 درصد جمعیت کشور را شامل می‌شود.

 بیمه‌های زندگی در کشور در 10 سال گذشته از رشد بسیار خوبی برخوردار بوده‌اند و به‌صورت میانگین رشدی نزدیک به 20 درصد داشته‌اند؛ به‌طور مشخص در سال‌های 93 و 94 و 95 به ترتیب رشد بیمه‌های زندگی در حدود 43، 21 و 36 درصد بوده که این رشد در مقایسه با رشد جهانی و منطقه خاورمیانه بسیار قابل تامل است. در همین مورد باید اشاره کرد درصورتی که این روند رشد ادامه یابد؛ امیدواریم در دهه بعدی بخشی از این عقب‌ماندگی بیمه‌های زندگی نسبت به کشورهای توسعه‌یافته جبران شود.

 درصد رشد بیمه‌های زندگی از زوایای مختلفی قابل بررسی است. شاید اولین دلیل رشد نسبتاً بالای بیمه‌های زندگی در کشور در سال‌های اخیر مربوط به عقب‌ماندگی سنوات گذشته و پایین بودن ارقام پایه است. اما عوامل زیر نیز در توسعه و رشد بیمه‌های زندگی در سال‌های اخیر تاثیر بسزایی داشته‌اند:

1- تاسیس بیش از 25 شرکت بیمه خصوصی در کشور 

2- استفاده از ظرفیت آیین‌نامه شماره 54 شورای عالی بیمه و به‌کارگیری نمایندگان فروش بیمه عمر

3- اصلاح آیین‌نامه بیمه‌های زندگی به‌منظور تسهیل در فرآیندهای فنی بیمه‌های زندگی 

4- رویکرد اکثر شرکت‌های بیمه کشور به سمت فعالیت در حوزه بیمه‌های زندگی 

5- آشنایی بیشتر مردم کشور با بیمه‌های زندگی

6- ارائه طرح‌های جدید بیمه زندگی از طرف شرکت‌های بیمه به‌منظور جلب مشتریان بیشتر و غنی‌سازی بیمه‌های زندگی از نظر پوشش‌ها

7- حمایت سندیکای بیمه‌گران ایران از توسعه بیمه‌های زندگی و تشکیل کارگروه تخصصی توسعه بیمه‌های زندگی 

8- پرداخت سود نسبتاً خوب مشارکت در منافع بیمه‌های زندگی 

9- کاهش تورم در کشور و ارائه طرح‌های بیمه‌ای متناسب با تورم 

10- تغییر در هرم سنی جمعیت کشور 

11- رشد طبقات متوسط در جامعه

12- استفاده از تکنولوژی‌های جدید در عرضه خدمات بیمه‌ای و وصول حق بیمه

اما رشد 35‌درصدی فروش بیمه عمر چه پیامی برای بازار بیمه دارد؟ در این مورد باید اشاره کرد که رشد 35‌درصدی حق بیمه بیمه‌های زندگی در سال جاری و گذشته و همچنین بررسی آمار صنعت بیمه و آمارهای بیمه در سایر کشورها، به ویژه کشورهای توسعه‌یافته، موید این است که ظرفیت بیمه‌های زندگی در کشور تا میانگین‌های جهانی فاصله زیادی دارد و فاصله 14‌درصدی سهم بیمه‌های زندگی موجود تا جایگاه 60‌درصدی بیمه‌های زندگی در جهان نشان‌دهنده عرصه بسیار گسترده جهت فعالیت برای فعالان و بازیگران بیمه‌های زندگی در حداقل یک دهه آینده است.

در خصوص میزان بادوام بودن این رشد نیز می‌توان نکاتی را مطرح کرد. باید توجه کرد که طبق آمارهای صنعت بیمه که به بخشی از آن هم اشاره شد، رشد بیمه‌های زندگی رشد بادوام و فزاینده‌ای را خواهد داشت و طبیعی است این رشد می‌تواند تا رسیدن به میانگین‌های جهانی ادامه یابد و بدیهی است که رشد بیمه‌های زندگی در ایران نسبت به جهان در سال‌های گذشته رشد بیشتری داشته و حداقل در یک دهه آینده ادامه خواهد داشت اما ممکن است از درصد بالای آن به مرور کاسته شود تا به مرحله اشباع برسد.

پرسش دیگری که در پی اعلام افزایش فروش بیمه‌نامه‌های عمر مطرح شده این است که آیا بیمه‌ها وارد فاز رقابت منفی با بانک‌ها شده‌اند؟ در این مورد باید پیش از هر چیز این موضوع را در نظر داشت که صنعت بیمه و بانکداری دو صنعت جداگانه هستند که اهداف متمایزی را دنبال می‌کنند. هدف صنعت بیمه حمایت بیمه‌ای از جان، مال و اقتصاد خانواده و تامین آرامش برای فرد و جامعه است. هدف بانک‌ها هم فعالیت اقتصادی و سرمایه‌گذاری است که در بسیاری از فعالیت‌ها، بانک و بیمه وجه اشتراکی ندارند اما در بیمه‌های عمرو سرمایه‌گذاری بخش سرمایه‌گذاری آن با فعالیت‌های سرمایه‌گذاری کمی همپوشانی دارد که این باعث شده است افرادی بیمه عمر و سرمایه‌گذاری را با بانک مقایسه کنند. اما به اعتقاد کارشناسان بیمه این دو با هم یکسان نیستند و توصیه می‌کنند همه آحاد جامعه بخشی از درآمد خود را به بیمه‌های زندگی اختصاص دهند و ضمن برخورداری از پوشش‌های متنوع بیمه‌های زندگی از مزایای پس‌اندازی بیمه عمر و سرمایه‌گذاری نیز برخوردار شوند.

موانع رشد بیمه عمر

 همان‌گونه که گفته شد به‌رغم رشد 35‌درصدی بیمه‌های زندگی و افزایش سهم آن در صنعت بیمه در سال جاری، فاصله زیادی تا توسعه بیمه‌های زندگی در کشور وجود دارد که این امر موید وجود دشواری‌های زیادی در مسیر رشد و بالندگی بیمه‌های زندگی است. موانع بسیار زیادی در مسیر رو به رشد بیمه‌های زندگی وجود دارد که مهم‌ترین آن عبارتند از:

1- ساختارهای سازمانی و مدیریتی در صنعت بیمه کشور

2- عدم اشاعه مطلوب و فراگیر فرهنگ بیمه

3- عدم توسعه شبکه فروش از نظر کیفی

4- عدم سیاستگذاری‌های کلان در صنعت بیمه و نبود استراتژی در جهت توسعه بیمه‌های زندگی

5- پایین بودن قدرت اقتصادی مردم کشور

6- عدم تبیین جایگاه حقوقی و قانونی بیمه‌های زندگی

7- نبود سیستم و برنامه آموزشی مدون و کاربردی برای تربیت نیروی انسانی مورد نیاز

8- وجود تورم اقتصادی در کشور

9- نبود سیاست ترویجی و تبلیغاتی فراگیر از طرف سیاستگذاران و ...

 در همه کشورهای دنیا شاهد هستیم که معمولاً اگر بیمه‌های زندگی در کشوری بیشتر فراگیر باشند، در آن کشور رشد اقتصادی نیز بالاتر است. احتمالاً دلیل این همزمانی این است که حق بیمه‌های دریافتی از محل بیمه‌های زندگی در عمل از طریق شرکت‌های بیمه وارد چرخه کلان اقتصاد یک کشور می‌شود و درواقع به نوعی به عنوان نیروی محرکه اقتصاد عمل می‌کند. نکته دیگری که در این زمینه باید مورد توجه قرار بگیرد این است که در یک اقتصاد توسعه‌یافته همین توسعه اقتصادی می‌تواند عاملی برای کمک به توسعه بیمه‌های زندگی باشد. در نتیجه می‌توان گفت توسعه بیمه‌های زندگی می‌تواند در کنار آثار دیگری که دارد، به توسعه اقتصادی منجر شود و از سوی دیگر همین توسعه اقتصادی به توسعه بیمه‌های زندگی هم منتج خواهد شد.

آینده بیمه‌های زندگی

 با عنایت به آمار ارائه‌شده و شواهد و قرائن موجود، ظرفیت بیمه‌های زندگی در کشور بسیار گسترده است و فضای مناسب کاری برای شرکت‌های بیمه و فعالان این عرصه فراهم است. شرکت‌های بیمه در کشور به دنبال ارتقای سهم بیمه‌های زندگی خود در بازار بیمه کشور هستند. ایجاد شرکت‌های تخصصی بیمه‌های زندگی و مصوبه شورای عالی بیمه درباره تفکیک شرکت‌های تخصصی بیمه‌های زندگی از غیر زندگی، نوید‌دهنده رونق و اتفاقات خوب در حوزه بیمه‌های زندگی است و با توجه به استقبال جامعه از بیمه‌های زندگی و گرایش شرکت‌های بیمه به فعالیت در رشته زندگی، امیدوارم بیمه‌های زندگی بیش از پیش در کشور توسعه یابد و آسایش و آرامش و رفاه اجتماعی را برای مردم به ارمغان بیاورد.