جایگاه مقبول
بیسکویت از جمله محصولاتی به شمار می‌رود که در تمام نقاط دنیا طرفداران خود با سنین متفاوت را دارد.
بیسکویت از جمله محصولاتی به شمار می‌رود که در تمام نقاط دنیا طرفداران خود با سنین متفاوت را دارد. گویی بازار این محصول در جهان نیز روزهای خوبی را سپری می‌کند اما این صنعت در ایران چه جایگاهی دارد؟ چه مشکلاتی پیش روی این صنعت است؟ صنعت بیسکویت در زمینه تامین مواد اولیه با چه مشکلاتی مواجه است؟ وضعیت صادرات کیک، بیسکویت و کلوچه به چه صورت است و در این صنعت، تولیدکننده ایرانی چه جایگاهی در بازار جهانی دارد؟ اینها بخشی از سوالاتی است که یونس ژائله، مدیرعامل شرکت شیرین عسل به آنها پاسخ داده است. او ضمن بیان اینکه خوشبختانه صنعت بیسکویت ایران از نظر کمی و کیفی به جایگاهی مقبول از نظر بین‌المللی رسیده است، می‌گوید: «این صنعت علاوه بر مسائل عامی که مبتلا‌به بخش تولید است، از مسائل خاص خود نیز رنج می‌برد. تامین مواد اولیه با کیفیت و قیمت مناسب و رقابت سخت با رقبای بین‌المللی از چالش‌های این صنعت محسوب می‌شود.» ژائله معتقد است: «صادرات یک فعالیت اقتصادی بلندمدت است. صادرات کوتاه‌مدت بازار مناسبی برای فعالان اقتصادی فراهم نمی‌کند و باید برای موفقیت روی بازارها تمرکز کرده و استمرار داشته باشند.» مدیر عامل شرکت شیرین عسل ضمن بیان اینکه همه نمی‌توانند کارآفرین شوند زیرا کارآفرین فرد جسور و پرتوانی است، می‌گوید: «راه‌اندازی یک واحد تولیدی باید بر اساس و در راستای یک طرح جامع‌نگر باشد. اینکه چه واحد تولیدی را در چه شهری نیاز داریم؟ بر همین مبنا باید سرمایه‌گذاران را به سرمایه‌گذاری بر اساس نقشه راه تشویق کنیم. کسب‌وکار امروز با ۲۵ سال گذشته تفاوت کرده است و باید در شرایط کنونی و بر اساس نیازهای نسل امروز و آینده اقدام به راه‌اندازی یک کسب‌وکار شود.»
* * *
برای شروع به وضعیت بازار بیسکویت و کلوچه در ایران اشاره کنید. تولید این محصولات در ایران به چه صورت است؟
خوشبختانه این صنعت در ایران توانسته از نظر کمی و کیفی به جایگاهی مقبول از نظر بین‌المللی برسد و با توجه به ایجاد ارزش افزوده مناسب، اشتغالزایی مستقیم و غیرمستقیم بالا، احراز استانداردهای مناسب کیفیت - به نحوی که در منطقه حائز بالاترین رتبه‌ها شده است - می‌توان جایگاه و آینده خوبی در اقتصاد ملی و توسعه آن برای این صنعت متصور شد.
البته چالش‌ها و مشکلاتی وجود دارد که باید برای غلبه بر آنها به طور جدی برنامه‌ریزی شود.
مشکلات پیش روی این صنعت چیست؟
این صنعت علاوه بر مسائل عامی که مبتلا‌به بخش تولید است، از مسائل خاص خود نیز رنج می‌برد. تامین مواد اولیه باکیفیت و قیمت مناسب و رقابت سخت با رقبای بین‌المللی از چالش‌های این صنعت محسوب می‌شود.
قیمت تمام‌شده برای بسیاری از واحدهای تولیدی فعال در این صنعت بالاست و برای جبران این مشکل بعضاً مسائل کیفی هستند که قربانی می‌شوند.
به دنبال سال‌های تحریم، بسیاری از واحدهای تولیدی این صنعت به طور جدی نیازمند بازسازی و نوسازی هستند که معتقدم منابع صندوق توسعه ملی باید به کمک این واحدها آمده و اولویت اعطای تسهیلات در این صنعت به سوی واحدهای موجود که دارای تجربه و دانش فنی لازم و بازار بالقوه هستند، سوق پیدا کند. البته باید توجه داشته باشیم که صنعت شیرینی و شکلات در حال حاضر حدود 60 درصد مازاد ظرفیت دارد و منطق حکم می‌کند پیش از نوسازی و تجهیز مجدد ظرفیت‌های موجود، ایجاد ظرفیت‌های جدید در اولویت قرار نگیرد.
این صنعت در زمینه تامین مواد اولیه با چه مشکلاتی مواجه است؟
همان‌طور که همه می‌دانند و در اخبار سال‌های قبل بارها و بارها شنیده‌اند، تامین آرد و شکر و روغن به عنوان عمده‌ترین مواد اولیه مورد نیاز این بخش در مقاطعی با مشکل مواجه و دچار نوسان قیمتی و سهمیه‌بندی شده است که در این شرایط رقابتی نبودن تامین این مواد و الزام تولیدکنندگان به استفاده از آنها شرایط تولید را سخت‌تر می‌کند. بدیهی است که از مواد اولیه فاقد استاندارد و کیفیت لازم و قیمت مناسب نمی‌توان محصولات استاندارد و با کیفیت مطلوب و دارای قیمت رقابتی تولید کرد.
امیدواریم تامین شکر مورد نیاز صنعت شیرینی و شکلات که در این صنعت بسیار حیاتی است، همانند سیاست اعمال‌شده برای گندم و آرد بخش صنعت از حمایت لازم برخوردار شود.
آیا تحریم‌ها سبب بروز مشکلات بیشتری در بازار صنایع غذایی شد؟
تحریم‌ها بزرگ‌ترین بلایی بود که بر سر ایران آمد و امیدواریم دیگر این اتفاق نیفتد چراکه این تحریم‌ها نه‌تنها عادلانه نبود بلکه همه صنایع، از جمله صنایع غذایی را با مشکل مواجه کرد و ارزش افزوده حدود 40درصدی مواد اولیه لطمه بزرگی به تولید زد.
وضعیت صادرات کیک، بیسکویت و کلوچه به چه صورت است و در این صنعت، تولیدکننده ایرانی چه جایگاهی در بازار جهانی دارد؟
صادرات یک فعالیت اقتصادی بلندمدت است. صادرات کوتاه‌مدت بازار مناسبی برای فعالان اقتصادی فراهم نمی‌کند و باید برای موفقیت روی بازارها تمرکز کرد و استمرار داشته باشند.
کیفیت محصولات صادراتی در کنار قیمت تمام‌شده مناسب عامل موفقیت کالاهای ایرانی در صادرات خواهد بود. در این میان شناسایی مزیت‌های صادراتی در محیط پیرامون می‌تواند به پیدا کردن بازار صادراتی کمک کند.
به طور مثال فرش اصیل ایرانی و خاویار، پسته، زعفران و... روزگاری به عنوان کالای مهم صادراتی در سایر کشورها شناخته می‌شد و این مزیت همواره باید حفظ و تقویت شود. برندسازی هر یک از این کالاها در کنار کیفیت مناسب آن می‌تواند بازار صادراتی ایجاد کند و جوانان با تمرکز بر آن می‌توانند بازارهای جهانی را در دست گیرند. شیرینی و شکلات ایران نیز می‌تواند به عنوان یکی از نقاط قوت کشور در صادرات غیر‌نفتی ایفای نقش کند.
اصولاً هر صادرکننده‌ای باید اطلاعات دقیقی از بازار صادراتی شامل بررسی میزان مصرف، تحلیل رقبا، بررسی نقاط قوت و شناسایی فرصت‌ها داشته باشد و برای آن برنامه‌ریزی کند.
گروه صنایع غذایی شیرین عسل تابه‌حال محصولات غذایی خود را به ۶۵ کشور جهان صادر کرده و در مجموعه شیرین عسل یک شرکت ویژه صادرات راه‌اندازی شده است که در آن نیروهای کارشناس ارشد متخصص در زمینه صادرات با تسلط بر زبان‌های کشورهای هدف زنجیره تامین و لجستیک مشغول فعالیت هستند.
در موضوع صادرات just in time یا همان فقط در لحظه را باید رویکرد مهم صادرات محصولات شیرینی و شکلات برشمرد. این مهم در شیرین عسل به نحوی است که خواسته‌های مشتریان در کمتر از دو روز تولید و بسته‌بندی می‌شود و این مهم نشان از کوشش و تلاش نیروی انسانی برای پاسخگویی به نیازهای مشتریان است.
بسته‌بندی محصولات تا چه اندازه می‌تواند در فروش آنها تاثیرگذار باشد؟
بسته‌بندی به عنوان عامل ضامن حفظ کیفیت و سلامت محصولات غذایی تولیدی از یک سو و به عنوان عامل جذابیت از سوی دیگر مقوله‌ای است که در تولیدات کشور ما باید بیشتر مورد توجه و تحقیق قرار گیرد و البته جای زیادی برای کار دارد. بسته‌بندی مناسب اولین چیزی است که نظر مشتری را برای کسب اطلاع بیشتر نسبت به محصول و انتخاب آن جلب می‌کند. بسته‌بندی از لفاف اولیه تا بسته‌های بزرگ‌تر شامل کارتن و پالت و امثال آن از نظر ابعاد و فرم و استحکام باید به‌گونه‌ای باشد که ضمن حفظ کیفیت، کمترین آسیب ممکن در اثر حمل و جابه‌جایی به محصول وارد آید که از اصول و استاندارد خاص خود و سلیقه طراحی ویژه‌ای تبعیت می‌کند.
نظر شما در خصوص برندسازی محصولات غذایی صادراتی چیست؟
ما در محصولاتی مانند خاویار، پسته، زعفران و... از مزیت صادراتی برخورداریم. برندسازی هر یک از این کالاها در کنار کیفیت مناسب آن می‌تواند بازار صادراتی قوی ایجاد کند و جوانان با تمرکز بر آن می‌توانند بازارهای جهانی را در دست گیرند.
استانداردسازی محصولات صنعت بیسکویت‌سازی به چه صورت انجام می‌شود؟
استانداردهای ملی و بین‌المللی زیادی برای تضمین کیفیت و سلامت محصولات از مواد اولیه تا تولید و فرآوری و بسته‌بندی و نگهداری و حمل و توزیع وجود دارد که شیرین عسل با بهره‌مندی از یک آزمایشگاه جامع و مجهز و پرسنل کنترل کیفیت مجرب همواره این استانداردها را به‌روز کرده و نسبت به تطبیق محصولات و استانداردها با حساسیت ویژه‌ای پیگیری می‌کنند.
کمی در رابطه با نمایشگاه شیرینی و شکلات که در شهریورماه 1396 برگزار خواهد شد صحبت کنید، برپایی چنین نمایشگاهی چه دستاوردهایی برای این صنعت خواهد داشت؟
نمایشگاه شیرینی و شکلات خوشبختانه شکل کاملاً تخصصی به خود گرفته و می‌تواند محل دیدار و تبادل نظر فعالان این صنعت و محل تسهیل شکل‌گیری تجارت صنعت شیرینی و شکلات در ایران تلقی شده و اصولاً فرصتی است که باید مغتنم شمرده شود.
حضور پرر‌نگ تولیدکنندگان محصول و سازندگان ماشین‌آلات و تامین‌کنندگان مواد اولیه در یک فضا و زمان مشخص قطعاً فرصت بسیار خوبی برای این صنعت است.
کمی در خصوص شرکت شیرین عسل بگویید، این شرکت چه جایگاهی در میان رقبای خود دارد؟
هدف‌گذاری فعالیت اقتصادی بسیار مهم و ضروری است و مهم‌ترین هدف مجموعه شیرین عسل در سال ۲۰۲۰ قرار گرفتن در بین ۱۰ شرکت بزرگ صنایع غذایی جهان است و برای این هدف برنامه‌ریزی انجام شده است.
برای رسیدن به این هدف زیرساخت‌ها و مطالعات لازم انجام شده است و با تمام توان برای اعتلای اهداف اقتصادی کشور و صنعت غذای کشور می‌خواهیم به هدفمان برسیم.
با توجه به تحریم‌ها در بدترین شرایط اقتصادی که امکان تبادل بانکی و تجارت با کشورهای خارجی وجود نداشته و ورود و خروج کالا برای شرکت‌های ایرانی دشوار بود، توانستیم جدیدترین ماشین‌آلات را در مجموعه تولید کنیم و از تهدید تحریم‌ها، فرصت ساختیم.
شیرین عسل با سرمایه‌گذاری وسیع خود در صنایع تولیدکننده مواد اولیه و بسته‌بندی و همچنین در شبکه‌های توزیع و فروش در داخل و خارج کشور، از معیارهای منحصر به‌فرد یک مجموعه متشکل صنعتی پیشتاز که شعار «از دانه تا قفسه» را پیشه خود ساخته است بهره‌مند است. در حال حاضر این شرکت در آفریقا نمایندگی دارد و تبادل مواد اولیه نیز با این کشور صورت می‌گیرد. چراکه آفریقا تولیدکننده و صادرکننده کاکائو به کشورهایی همچون آلمان است، از این‌رو ایران تنها مشتری کارخانه کاکائو غنا نیست.
مزیت‌های اقتصادی و خدمات متمایز در گروه صنایع غذایی شیرین عسل موجب شده که رشد گروه به مراتب افزون و سریع‌تر از رشد بازار باشد.
پیشنهاد شما برای توسعه این صنعت چیست؟ و از دولت آینده چه انتظاراتی دارید؟
نبوغ ایرانی برای نوآوری و خلق کردن است نه برای تقلید از سایر کشورها؛ پس تقلید را کنار بگذاریم و بهترین‌ها را خلق کنیم. به اندازه کافی تحصیل‌کرده در کشور وجود دارد، اما باید در کنار همه تحصیلات دانشگاهی، پشتکار و نظم کار در صنعت و اقتصاد هم ایجاد شود. همه جای دنیا فرصت‌های طلایی وجود دارد، کافی است آنها را بشناسیم و در ذهن خود آن را اصلاح کنیم، چراکه کشور ما کشوری دارای منابع مالی و نیروی تحصیل‌کرده است، اما پشتکار در انجام امور کم است.
طبیعتاً همه نمی‌توانند کارآفرین شوند زیرا کارآفرین فرد جسور و پرتوانی است که خسته نمی‌شود و برای ثروت‌اندوزی کار نمی‌کند بلکه برای اشتغال، ثروت ملی، مردم و رفاه جامعه تلاش می‌کند. جای تاسف دارد که سابقه تاسیس بنگاه‌های اقتصادی ایران به کمتر از یکصد سال می‌رسد. فعالیت اقتصادی باید چند نسل دنبال شود و در یک خانواده نهادینه و حرفه‌ای شود.
کارآفرینان بزرگ‌ترین سرمایه کشور هستند و باید کارآفرینان را ارج نهاد، زیرا آنان برای کشور فداکاری می‌کنند و مانند یک سرباز برای اعتلای اهداف کشور مبارزه می‌کنند.
اگر جای مسوولان کشور بودم در حوزه اقتصادی نخستین اقدامم این بود که بخش تولید کشور را از پرداخت مالیات معاف می‌کردم و هزینه‌های دولت را از خدمات تامین می‌کردم.
یکی از اولین تصمیمات مهم که باید مورد توجه باشد، طراحی نقشه راه برای تولید کشور است. به دلیل نبود نقشه راه تولید، واحدهای تولیدی بسیاری خارج از ظرفیت و بدون مطالعه درکشور راه‌اندازی شده است که یکی پس از دیگری تعطیل شدند.
راه‌اندازی یک واحد تولیدی باید بر اساس و در راستای یک طرح جامع‌نگر باشد. اینکه چه واحد تولیدی را در چه شهری نیاز داریم؟ بر همین مبنا باید سرمایه‌گذاران را به سرمایه‌گذاری بر اساس نقشه راه تشویق کنیم. کسب‌وکار امروز با ۲۵ سال گذشته تفاوت کرده است و باید در شرایط کنونی و بر اساس نیازهای نسل امروز و آینده اقدام به راه‌اندازی یک کسب‌وکار شود.
یکی دیگر از این تصمیمات، مشخص شدن استراتژی بین‌المللی برای تجارت است و نیز برای تجارت جهانی باید یک استراتژی بر اساس قانون برد-برد داشته باشیم.
ایجاد بازار منطقه‌ای با کشورهای همسایه و نیز بهره بردن از تعرفه‌های ترجیحی متقابل یکی از بخش‌های این استراتژی است که باید دنبال شود. کشورهای همسایه ایران بزرگ‌ترین ظرفیت برای صادرات محصولات ایرانی هستند ولی متاسفانه استراتژی مشخصی برای تقویت صادرات مشاهده نمی‌کنیم.
متاسفانه نوسانات غیرقابل کنترل و خیزش و سقوط‌های ناگهانی نرخ ارز بر تجارت خارجی بنگاه‌های تولیدی تاثیر مخرب بسیاری داشته و دارد که باید برای مقابله با آثار مخرب آن چاره‌ای اندیشید.
هر شهر ایران دارای مزیت‌های اقتصادی است که بر اساس آن می‌تواند تولید ویژه داشته باشد و در گام نخست باید این مزیت‌ها شناسایی شود. بخش خصوصی هر استان به مدیریت اتاق بازرگانی نقشه راهی برای فضای کسب‌وکار طراحی کنند و به همراه تشکل‌های غیردولتی مانند خانه صنعت و معدن می‌توانند نقشه راهی برای تولید، خدمات و تجارت آن شهر ترسیم کنند.
