فرصت دوباره

وقتی برای انجام امور استخدامی در شرکتی اقدام می‌کنید از جمله مواردی که شرکت‌ها بر انجام آن به منظور واجدالشرایط شدن شما تاکید دارند گرفتن سوءپیشینه است. شاید بگویید کار بسیار درستی است، با این عمل ریسک ارتکاب جرائم در شرکت‌ها کاهش یافته و اصولاً سوءپیشینه سندی برای تمییز افراد شایسته از افراد بزهکار است اما سوال اساسی این است که تکلیف افرادی که دارای سابقه جرائم هستند، چه می‌شود؟ آنها برای ادامه گذران زندگی خود چه خواهند کرد؟ آیا نباید فرصتی دوباره به یک انسان داده شود تا بتواند دوباره شایستگی‌های نهفته در خود را در جامعه به عرصه ظهور بگذارد؟

آیا تمام موهبت‌های جامعه و تمام کمک‌ها و تسهیلات تنها معطوف افرادی است که تاکنون جرمی مرتکب نشده‌اند؟ اصلاً پیامد طرد این افراد چیست؟ چرا در هلند کار به جایی می‌رسد که زندان‌های این کشور در حال تعطیلی دائمی هستند ولی در کشور ما 60 درصد مجرمان دوباره به زندان برمی‌گردند و در هر بازگشت فردی بزهکارتر و خطرناک‌تر می‌شوند؟ چرا در جوامع پیشرفته نحوه برخورد با مجرمان به‌گونه‌ای است که زندان‌ها محلی برای بازسازی و ترمیم سرمایه انسانی است اما در کشور ما زندان محلی است برای گذراندن دوره‌های پیشرفته ارتکاب جرائم؟

 در این یادداشت به یک نمونه نادر و بسیار درخشان از نتیجه توجه و فرصت دادن به افراد تبهکار برای زندگی دوباره می‌پردازیم. نتایج این طرح باورنکردنی است. افراد تبهکار، معتادان و زنان روسپی و بی‌سرپرست در بستری از آرامش و توجه به سرمایه‌های انسانی ارزشمند تبدیل شده و مجدداً به جامعه برگردانده می‌شوند.

کارخانجات تولید زیتون آرشیا تنها افراد دارای سوءپیشینه و زنان بی‌سرپرست را که شرایط زندگی آنان بسیار سخت است برای استخدام انتخاب می‌کند. 

به‌طورکلی ورودی این کارخانه افراد مجرم و در معرض خطر است و خروجی آن افرادی با اعتمادبه‌نفس بالا و دارای تخصص و مهارت. این کارخانه پذیرای سه گروه از این نوع افراد است؛ زنان بی‌سرپرست، افرادی که مرتکب جرائم خشن نظیر سرقت مسلحانه شده‌اند و معتادان است.

دسته اول شامل زنانی است که همسران آنها یا دارای حبس ابد و 30 سال هستند یا معتادان و متحجرانی بوده‌اند که آنها را با داشتن چند فرزند قدونیم‌قد ترک کرده‌اند. این ترکیبی است که زنان تحت سرپرست این واحد تولیدی را تشکیل می‌دهد. با توجه به ماهیت توانایی این قبیل افراد خود به دو دسته تقسیم می‌شوند: 

1- افرادی با توانایی کار در خارج از خانه که مستقیماً در کارخانه به کار گرفته می‌شوند.

2- کسانی که به دلیل پاره‌ای از مشکلات مثل داشتن بچه کوچک قادر به کار در خارج خانه نیستند و به آنها کارهایی مثل گردو پوست کندن یا درآوردن هسته زیتون محول می‌شود.

 پس از مدتی دسته اول با کسب مهارت جذب صنایع مشابه در جامعه شده و دسته دوم وارد کارخانه می‌شوند و این زنجیره به کار خود ادامه می‌دهد و اسم این فرآیند ارزشمند «توانمندسازی زنان سرپرست خانوار» نامیده می‌شود. اگر بخواهیم هزینه اقتصادی و اجتماعی این گروه را بررسی کنیم شامل سه کانال اصلی می‌شود که هزینه‌های بخش‌های مختلف و ریسک کلی پیامدهای اجتماعی ناگوار در جامعه را کاهش می‌دهد. 

نخست اینکه تحت این شرایط هزینه زیادی از دوش بهزیستی برداشته می‌شود. این هزینه شامل جمع‌آوری کودکان بی‌سرپرست، تغذیه و تربیت آنان می‌شود. 

ثانیاً اگر این کودکان در سن بلوغ باشند احتمال ارتکاب جرائم افزایش یافته و هزینه به پلیس منتقل می‌شود که بار مالی اجتماعی و اقتصادی سنگینی برای جامعه خواهد داشت.

کانال سوم نیز هزینه اجتماعی مربوط به صنعت جنسی زنان و شیوع بیماری‌های خطرناک در جامعه است. نقش کاتالیزوری این فرآیند در پالایش هزینه‌ها و انگیزه‌ها ستودنی است. 

علاوه بر این، فرد در کلاس‌های اعتمادبه‌نفس و مبانی خودسازی شرکت می‌کند تا بتواند به استانداردهای رفتاری مناسب دست پیدا کند و به لحاظ روحی و روانی نیز در شرایط خوبی قرار گیرد تا بتواند آمادگی ورود به جامعه را پیدا کند.

غیر از زنان بی‌سرپرست، شما پذیرای چه گروه‌های دیگری هستید؟ دسته دوم شامل مرتکبان جرائم خشن مثل سرقت مسلحانه و خفت‌گیری است. آماری که در دست است، نشان می‌دهد بیش از 92 درصد این افراد هیچ‌وقت صاحب شغلی نمی‌شوند و به همین علت چون از جامعه طرد و تحقیر می‌شوند، دوباره مرتکب جرائم مشابه در سطح بالاتری می‌شوند. هدف در اینجا نجات این افراد و نجات جامعه است. تجربه نشان داده به محض توجه و بها دادن به این گروه رفتار آنها دچار دگرگونی‌های اساسی می‌شود.

 معتادان افراد دسته سوم ورودی به این مکان مقدس را تشکیل می‌دهند. در این شرکت افرادی که معتاد بودند و یک سال از پاکی آنها می‌گذرد، اجازه ورود به خانواده بزرگ «دوکوهکی» (نام این موسسه خیریه) داده می‌شود. این کمک اجتماعی بزرگی به جامعه است زیرا در صورت طرد شدن این افراد، سر به طغیان زده که پیامد آن تجربه اعتیاد در سطح بالاتر یا ارتکاب جرائم کیفری خطرناک است.

این شرکت کار خود را با 15 نفر شرع کرده و اکنون هزار نفر از این افراد را تحت پوشش قرار داده و 142 واحد مسکونی برای استقرار آنها ایجاد کرده است. در این مسیر این شرکت نتایج خیره‌کننده‌ای بر جا گذاشته است. 

شاید برای شما جالب باشد که بدانید این شرکت اولین نمونه جهانی در این زمینه است. معاون امور مواد مخدر دبیر کل سازمان ملل پس از بررسی 61 کشور، با افتخار بیان کرد این اولین نمونه در این زمینه است که قرار است برنامه و الگوی آن به 30 کشور دنیا صادر شود.

عظمت کار این شرکت زمانی آشکار می‌شود که بدانید در هر ماه 40 هزار زندانی از زندان‌های سراسر کشور آزاد می‌شوند که 67 درصد آنان دوباره به زندان برمی‌گردند. 

ارتکاب جرم این افراد پس از هر بار ورود مجدد به‌شدت تشدید می‌شود. حتی این واقعیت تلخ را باید بدانید که در زمستان‌ها زندان‌های ما شلوغ‌ترند. این یعنی فقر، زمینه‌ساز ورود به زندان است. 

در زندان یک فرد عادی پس از مدتی به فرد حرفه‌ای در زمینه ارتکاب جرم تبدیل می‌شود.

در پایان روی سخن ما دو بخش مهم از جامعه است؛ یکی مسوولان کشوری که تاکنون ریالی به این نهاد کمک نکرده‌اند که هیچ، بلکه هزینه‌های اخذ‌شده از این واحد تولیدی را به بهانه بالا بودن ریسک آن چند برابر کرده‌اند مثل مالیات سه‌برابری. امید است پس از بررسی این نتایج، دولتمردان و مسوولان نگرش خود به این شرکت مقدس را دگرگون کنند و با تصویب قانونی در جهت بهبود و توسعه این کار ارزشمند، در موارد مشابه تخفیفات مالیاتی یا تسهیلاتی را مشمول واحدهای صنعتی با اینچنین سیاستی کنند.

به خیرین محترم نیز توصیه می‌کنیم شاید این عمل و کمکی که به بازگشت افراد پرخطر به دامن جامعه می‌کنند از برخی نذورات نیز ارزشمندتر باشد. 

دعوت می‌کنیم در کارخانه پرورش زیتون آرشیا نه بلکه کارخانه انسان‌سازی «دوکوهه» قدم بگذارند تا دست در دست هم به یاری جامعه بشتابیم. این کارخانه درمان افراد رنج‌دیده و مجرم نیست، اینجا محلی برای تولد دوباره افراد و پیشگیری از وقوع جرائم خطرناک در جامعه است.