چالش‌های پیش روی صنایع کلیدی چون لبنیات کدام‌اند؟
آفت قیمت دستوری
موفقیت در صنعت غذا بیش از هر عامل دیگری به مهیا بودن فضای کسب و کار بستگی دارد؛ این در حالی است که مشکلات خاص صنعت لبنیات کشور که به عنوان رکورددار صنعت غذا شناخته شده است بحث تامین مواد اولیه است و اینکه بازار جدید لبنیات به صورت امروزی هنوز در کشور ما شکل نگرفته است.
موفقیت در صنعت غذا بیش از هر عامل دیگری به مهیا بودن فضای کسب و کار بستگی دارد؛ این در حالی است که مشکلات خاص صنعت لبنیات کشور که به عنوان رکورددار صنعت غذا شناخته شده است بحث تامین مواد اولیه است و اینکه بازار جدید لبنیات به صورت امروزی هنوز در کشور ما شکل نگرفته است. اگر ما نیز در تولید محصولات لبنی شرایط روز دنیا را داشتیم، بازارهای خوبی را ایجاد می‌کردیم و مردم را از فضای سنتی محلی خارج می‌کردیم، می‌توانستیم با تبدیل شیر به محصولات گوناگون از جمله خشکبار لبنی (محصولاتی که زمان مصرف آنها به حدود شش ماه برسد) حجم افسارگسیخته شیر تازه را به نفع افزایش صادرات و ارزآوری برای کشور مهار کنیم. این در حالی است که مصرف شیر در ایام و دوره‌های مختلف در مراکز مختلف کشور کاهش و افزایش می‌یابد. برای جلوگیری از هدر‌رفت شیر تازه و رسیدن به بازارهای رقابتی دنیا باید سیاست مهار شیر را اعمال کنیم.
باید گفت دولت‌ها در این موضوع نقش مهمی ایفا می‌کنند، اینکه چگونه به طور متناسب و همزمان از صنعت لبنیات و دامپروری حمایت شود تا هر دوی این فعالیت‌ها بتوانند به طور متناسب توسعه یابند. توسعه متناسب این دو در نهایت نتیجه‌ای جز ارزآوری بالا برای کشور ندارد. اما واقعیت این است که در حال حاضر کارخانجات لبنی تنها صرفاً نیاز داخل را پوشش می‌دهند که در چنین شرایطی این زنجیره، ارزش افزوده چندان بالایی تولید نمی‌کند؛ زحمت زیادی کشیده می‌شود که تنها محصولات مورد نیاز لبنی برای مصرف تهیه شود که آن هم در حد محصولات تازه است. محصولات تازه خیلی خوب است اما قابل مهار کردن نیست و نمی‌توان با خیال راحت رشد و توسعه را با اتکا به آنها کلید زد.
لازم است دولت بعدی تمام گلوگاه‌های تولید شیر خام و لبنیات را بردارد و مسیرها روان شود؛ ما امروز در آستانه ورود به بازارهای جهانی هستیم. این ورود در ابتدا نیاز به کمک‌های زیادی دارد و زیرساخت‌های تولید شیر خام و از طرف دیگر باز کردن فضای صادراتی را می‌طلبد که در محصولات لبنی هر دوی اینها باید اصلاح شود.
در شرکت لبنیات پاک، 58 سال است محصولات تازه به مردم می‌رسانیم؛ اما هم‌اکنون در حال عبور از این مرزها هستیم تا بتوانیم در کنار تازه‌فروشی به مردم کشور، جذب بالای شیر و تبدیل آنها به محصولات با تاریخ مصرف بلندمدت برای صادرات داشته باشیم که یکی از مفاهیم توسعه پایدار نیز همین موضوع است.
شاید اشاره به این موضوع چندان کارشناسی نباشد اما می‌توان گفت کشوری که از واردات «کره» بی‌نیاز باشد دیگر جهان‌سومی محسوب نمی‌شود؛ اما این موضوع به معنای آن است که چنین کشوری، کشوری است که از نظر کشاورزی مستقل شده، منابع آبی خود را مدیریت می‌کند و می‌داند کدام ماده غذایی دام را وارد و کدام را صادر کند. کره یکی از محصولات با قابلیت ارزآوری بالا برای کشورهاست. موضوعی که تا چندی قبل هیچ یک از شرکت‌های لبنی به اهمیت آن پی نبرده یا دست‌کم اقدام موثر در این زمینه انجام نداده بودند؛ ما در لبنیات می‌توانیم به صورت کامل صادرکننده شویم و می‌توانیم زیرساخت‌های این صنعت را که همانا کشاورزی و دامپروری است با اعمال مدیریت صحیح ارتقا دهیم.
از سوی دیگر یکی از بزرگ‌ترین دلایل موفقیت برندها آزادسازی قیمت‌هاست؛ قیمت‌گذاری آزاد در انتها به مفهوم رقابت می‌رسد؛ با آزادسازی قیمت‌ها تولیدکننده‌ها را می‌توان توانمند کرد. به عبارتی می‌شود این‌گونه مدیریت کرد که تنها با تغییر کیفیت در نوع و نحوه بسته‌بندی، قیمت‌ها را به گونه‌ای متنوع‌سازی کرد که بدون کاستن از سطح کیفیت محصولات برای مناطق ضعیف‌تر محصول با قیمت ارزان‌تر و برای مناطق قوی‌تر و غنی‌تر محصول با بسته‌بندی بهتر اما کیفیت یکسان ارائه شود. با محدود کردن شرکت‌ها از طریق تعیین قیمت‌های یکسان و عدم آزادسازی، هم کیفیت، هم فعالیت و هم رشد و توسعه و پیشرفت کشورها محدود می‌شود؛ قیمت‌گذاری در حال حاضر بلای جان کیفیت شده است. در گام بعدی، برای رسیدن به سطح رقابت جهانی علاوه بر این موضوع نیاز به ایجاد نوعی هم‌سرعتی با کشورهای پیشرفته دنیا احساس می‌شود؛ با ایجاد این هم‌سرعتی می‌بینیم که چگونه به سطح پیشرفت و تکنولوژی روز دنیا نزدیک می‌شویم. باید در این زمینه مقایسه‌ای میان خودمان و استانداردهای جهانی انجام دهیم، اگر استانداردهای جهانی را وارد شرکت‌های خود کنیم می‌توانیم بگوییم آمادگی ورود به بازارهای جهانی را داریم. به عنوان مثال هم‌اکنون به لحاظ کیفیت سطح محصولات لبنی آماده ورود به روسیه هستیم اما به لحاظ بسته‌بندی چون روس‌ها به کیفیت بسته‌بندی محصولات اروپایی عادت دارند مقداری با مشکل مواجهیم و باید خودمان را در این زمینه تقویت کنیم. در زمینه کیفیت هم‌اکنون فاصله‌ای با سطح استاندارد جهانی نداریم و تنها در زمینه بسته‌بندی باید با استانداردهای روز منطبق شویم.
طی دو دهه اخیر، بیشترین کالای لبنی وارداتی به کشور کره بود. شرکت لبنیات پاک برای پاسخ به این خلأ، با ورود بهترین تکنولوژی روز دنیا در زمینه تولید کره هم‌اکنون قادر به تولید کره با سطح کیفی بسیار بالاست که تا پیش از این، امکان تولید چنین محصولی وجود نداشت؛ هم‌اکنون در یک بازه زمانی کوتاه، کمتر از 15 ساعت، شیر تازه تبدیل به کره می‌شود. این در حالی است که با گشایش‌های انجام‌شده در دولت یازدهم تولید این نوع کره اقتصادی شده است و کیفیت آن هم شرایط بسیار خوبی دارد؛ پس عملاً صرفه‌جویی ارزی خوبی از این طریق حاصل شده است. نکته‌ای که در این زمینه لازم به یادآوری است آنکه در حال حاضر فضا برای تهیه دستگاه‌ها و تکنولوژی مورد نیاز برای این موضوع پس از امضای برجام باز شده است. ما و سایر تولیدکنندگان، امروز به راحتی گشایش اعتبار می‌کنیم و بازرگانی خارجی ما به خوبی این گشایش‌ها را نشان می‌دهد.
پیش از این ماه‌ها در راهروهای بانک مرکزی معطل می‌ماندیم و پس از چندین ماه که ارزش پول ما کاهش یافته بود این پول را دریافت می‌کردیم. اما الان به راحتی گشایش اعتبار می‌کنیم. در سال 1393 و سال‌های قبل از آن مشکلات بسیار زیادی از این بابت داشتیم؛ طوری که بیش از 12 درصد به عنوان هزینه انتقال پول پرداخت می‌کردیم. واقعیت این است که این موضوع، مساله‌ای صرفاً اقتصادی است و نمی‌توان آن را کتمان کرد.
در خصوص ظرفیت صادرات محصولات لبنی نیز باید گفت یکی از بیشترین حجم و ارزش صادرات صنایع غذایی مربوط به صنایع لبنی است؛ هر چند سال گذشته به دلیل مشکلات قیمتی در این زمینه با مقداری افت مواجه شدیم اما امسال با یارانه‌های صادراتی در نظر گرفته‌شده مشکلات در حال حل شدن است؛ با وجود این هم‌اکنون صنعت لبنیات رکورددار صادرات کشور است؛ ما نیز در شرکت لبنیات پاک در کنار سایر شرکت‌ها برنامه‌های صادراتی خاص خود را داریم و صادرات ما به عراق، افغانستان، روسیه، کشورهای حوزه خلیج فارس و... در حال انجام است. امیدواریم در ادامه نیز بتوانیم اقدامات بهتر و بیشتری در این زمینه انجام دهیم.
تقریباً می‌توان گفت سال گذشته در صنعت لبنیات 640 میلیون دلار صادرات داشتیم که این رقم در سال‌های قبل 800 تا 900 میلیون دلار بوده است؛ در صورت برنامه‌ریزی خوب تا دو میلیارد دلار نیز می‌توانیم صادرات داشته باشیم؛ در انتهای سال 1395 با برنامه‌ریزی‌های جدید برای دستیابی به جایزه صادراتی و ایجاد مشوق‌های تازه، دوباره حرکت شرکت‌ها برای صادرات جان تازه‌ای گرفت؛ صادرات ما نیز از ابتدای سال 5 /2 برابر شده است.
اما در خصوص راهکارهای افزایش کارایی شرکت‌ها باید گفت شرکت‌های صاحب برند راه خود را بلد هستند و اگر هزینه‌های تولیدی آنها از طریق افزایش سقف و حجم تسهیلات بانکی کم‌بهره البته همراه با نظارت درست از سوی بانک‌ها کاهش یابد، با کاهش هزینه‌های تولید و بازگشایی مسیر سرمایه‌گذاری عملاً همه شرکت‌ها می‌دانند که چگونه گره‌گشایی کنند و چگونه محصولات خود را توسعه دهند.
هم‌اکنون 2500 نفر به صورت مستقیم در مجموعه لبنیات پاک مشغول به‌کار هستند؛ در حال حاضر این پتانسیل در صنعت غذا وجود دارد که میزان بیکاری از طریق توسعه این صنعت و افزایش صادرات به حداقل برسد؛ بازارهای زیادی در صنعت غذا وجود دارد که شرکت‌های ما پتانسیل ورود به آنها را دارند و این تنها نیازمند حمایت دولت و تصمیم شرکت‌ها برای ایجاد آبادانی بیشتر در کشور است.
