همزاد نحس
چه نسبتی میان تورم بالا و تحولات سیاسی وجود دارد؟
سیدمهدی حسینی: میان طرفداران اقتصاد آزاد و چپگرایان تفاوت دیدگاه بسیار است، اما ظاهراً در یک فقره کمابیش هم‌نظرند: تورم می‌تواند تبعات سیاسی بزرگی داشته باشد. جیمز پتراس، جامعه‌شناس چپگرای مشهور آمریکایی در سال 2008 نوشت: «تورم بیش از هر چیز و به معنای واقعی کلمه یک مساله سیاسی است؛ محصولی از سیاستگذاری عمومی است که عمیقاً بر بازار، عرضه و تقاضا، مصرف‌کنندگان، تولیدکنندگان و سوداگران تاثیر می‌گذارد؛ چاشنی حرکت‌های عظیم سیاسی است و مثل جنگ‌های ویرانگر امپریالیستی، زمینه‌هایی تاریخی برای استحاله حکومت‌ها یا حتی انقلاب فراهم می‌کند؛ همانند جنگ، بخش‌های بزرگی از جامعه را ویران می‌کند و آنها را در موقعیت ویرانی مشابهی قرار می‌دهد که بدترین کابوس‌های آنان را به نمایش می‌گذارد؛ یک سیر قهقرایی به سوی مغاک فقر همگانی.»1
میلتون فریدمن، اقتصاددان آمریکایی و برنده نوبل علم اقتصاد نیز سال 1980 در کتاب «آزادی انتخاب» نوشت: «تورم یک بیماری است، بیماری‌ای خطرناک و گاه نابودکننده. بیماری‌ای که اگر به موقع به آن رسیدگی نشود می‌تواند یک جامعه را نابود کند. برای مثال، ابرتورم در روسیه و آلمان بعد از جنگ جهانی اول، یعنی زمانی که قیمت‌ها از یک روز به روز دیگر در بعضی مواقع حتی بیشتر از دو برابر می‌شدند، زمینه‌های کمونیسم را در یک کشور و نازیسم را در کشور دیگر به وجود آورد. ابرتورم در چین بعد از جنگ جهانی دوم، کار رئیس مائو را در شکست چیانگ کای‌شک تسهیل کرد. تورم در برزیل زمانی که در سال 1954 به حدود صددرصد رسید، باعث روی کار آمدن یک دولت نظامی شد.»2
در ایران، مرور کارنامه تورمی 80 سال گذشته نوعی همزمانی نسبی بین قله‌های تورمی و تحولات سیاسی مهم را نشان می‌دهد. اولین دوره تورمی بالای 20 درصد مربوط به سال‌های 1320 تا 1322 است که همزمان با اشغال ایران توسط متفقین در جریان جنگ جهانی دوم بوده است. در جست‌وجوی تورم‌های بالاتر از 20 درصد پس از آن دوره، تورم 1 /25درصدی سال 1356 به چشم می‌آید که با انقلاب 1357-به عنوان بزرگ‌ترین حادثه سیاسی دهه‌های اخیر- همراه می‌شود. قله تورمی بعدی را در سال‌های 1366 و 1367 می‌توان یافت که به پایان جنگ ایران و عراق منتهی می‌شود و نقطه اوج تورم بعد از انقلاب در سال‌های 1373 و 1374 به ثبت می‌رسد که کمی بعدتر با انتخاب سیدمحمد خاتمی به ریاست‌جمهوری در سال 1376 تکمیل می‌شود. آخرین اتفاق مهم سیاسی که همزمان با اوج‌گیری تورم بوده نیز انتخاب حسن روحانی به ریاست‌جمهوری در سال 1392 است که با تورم شدید سال‌های 1391 و 1392 همزمانی داشته است. بر سر اینکه در هر یک از این موارد، تحولات سیاسی عامل جهش تورمی بوده‌اند یا برعکس، یا این صرفاً یک همزمانی اتفاقی بوده البته می‌توان مجادله کرد؛ اما اگر این همزمانی معنایی در خود داشته باشد، چه؟
