با من تماس بگیر
اروپا ضرب‌الاجل ایران در خصوص برجام را رد کرد
پرونده برجام از دو هفته گذشته وارد فاز تازه‌ای شده است. ایران اولتیماتوم 60روزه‌ای به اروپا داده، اروپا می‌گوید همچنان حامی توافق هسته‌ای است اما هیچ ضرب‌الاجلی را از سوی ایران قبول نمی‌کند و از آن جالب‌تر، دونالد ترامپ شماره تماسی را به سفارت سوئیس داده و گفته منتظر است ایران به او زنگ بزند! رئیس‌جمهور آمریکا، هفته گذشته صریح‌تر از همیشه درخواست مذاکره خود را به ایران داد. او صراحتاً اعلام کرد «چیزی که در رابطه با ایران مایلم شاهدش باشم؛ این است که آنها با من تماس بگیرند. جان کری با آنها زیاد صحبت می‌کند. جان کری به آنها می‌گوید که تماس نگیرند. این کار نقض قانون لوگان است.» پیش از این آمریکا برای مذاکره 12 پیش‌شرط وضع کرده بود اما این بار ترامپ حرفی از آن شروط هم به میان نیاورده و گفته «ما فقط می‌خواهیم آنها سلاح هسته‌ای نداشته باشند؛ خواسته زیادی نیست. ما به آنها کمک خواهیم کرد که به حالت عالی برگردند. آنها اکنون در حالت بدی هستند. من چشم‌انتظار روزی هستم که در آن بتوانیم واقعاً به ایران کمک کنیم. ما به دنبال آسیب زدن به ایران نیستیم. اما آنها به جان کری گوش می‌دهند. آنها باید تماس بگیرند و اگر این کار را بکنند، ما برای گفت‌وگو با آنها آمادگی داریم.»
ترامپ شماره تلفن داد
پیشنهاد مذاکره، سیاست همیشگی ترامپ بوده. اما آنچه پیشنهاد این بار را از دفعات قبل جدا کرد، این بود که ترامپ شماره تماس مستقیمی به ایران اعلام کرده تا رهبران ایران در صورت نیاز به او فوراً دسترسی داشته باشند. بامداد شنبه ۲۱ اردیبهشت این خبر در همه رسانه‌ها منتشر شد. گویا کاخ سفید با سوئیس تماس گرفته و شماره تلفنی را در اختیار گذاشته تا مقامات ایرانی بتوانند با ترامپ تماس بگیرند. این منبع گفته سوئیس احتمالاً این شماره را در اختیار ایران قرار نخواهد داد؛ مگر آنکه ایرانی‌ها به‌‌طور مشخص در این زمینه درخواست کنند و تصور می‌شود که بسیار بعید است که آنها چنین کاری کنند. عباس عراقچی، معاون وزیر امورخارجه هم در واکنشی اعلام کرد برای خروج از شرایط دشوار کنونی، نیازی به شماره تلفن یا میانجی نیست و اگر نیاز شود آنها (آمریکایی‌ها) شماره ما را دارند.
مذاکره‌ای انجام نمی‌شود
پیشنهاد مذاکره ترامپ بلافاصله با واکنش معاون سیاسی سپاه مواجه شد و گفت: مذاکره‌ای با آمریکایی‌ها انجام نخواهد شد و آمریکایی‌ها هم جرات اقدام نظامی علیه ما را نخواهند داشت. سردار یدالله جوانی افزود: ترامپ فکر می‌کرد با تحریم‌ها و فشارهای جدیدی که آمریکا پس از خروج از برجام بر جمهوری اسلامی تحمیل می‌کند، ایران دچار نوعی به‌هم‌ریختگی داخلی می‌شود و در نهایت به مذاکره و گفت‌وگو با آمریکا تن خواهد داد، اما در عمل چنین اتفاقی نیفتاد. همچنین نماینده ایران در سازمان ملل گفت: ملاقات با کسی که بی‌ملاحظه یک توافق بین‌المللی را پاره می‌کند هیچ فایده‌ای ندارد. او گفته برای ما گزینه‌ای جز این نمانده که اعلام کنیم ظرف ۶۰ روز اجرای بخش‌هایی از برجام را متوقف می‌کنیم. البته معتقدیم که پنجره دیپلماسی بسته نشده است.
آمریکا البته در عین حال که پیشنهاد مذاکره می‌دهد از اعلام مواضع جنگ‌طلبانه هم کوتاه نمی‌آید. ترامپ همزمان با پیشنهاد مذاکره احتمال درگیری نظامی را نه رد کرده و نه تایید. او فقط گفته نمی‌خواهم بگویم نه، اما امیدوارانه، این اتفاق نخواهد افتاد. او درباره جنگ‌طلبی جان بولتون هم گفته ترمز جان بولتون دست من است. من کسی هستم که باید او را کنترل کنم که می‌کنم. من هم جان بولتون را دارم هم کسانی که از او معتدل‌ترند. در عین حال برایان هوک، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، ایران را به انجام اقدامات تحریک‌آمیز متهم کرده و گفته هرگونه حمله به آمریکا از سوی آنها یا نایبانشان با هر هویتی که باشند با پاسخی فوری و قاطع مواجه خواهد شد.
انفجار در فجیره
همان زمان که ترامپ شماره تماسش را به سوئیس داد، تجهیزات جنگی به خلیج‌فارس هم اعزام کرد. هفته گذشته آمریکا اعلام کرد ناو هواپیمابر آبراهام لینکلن را برای مقابله با تهدیدات احتمالی ایران زودتر از موعد به منطقه اعزام کرده است. چندین فروند بمب‌افکن بی-۵۲ آمریکا نیز راهی منطقه هستند. یک مقام دولت آمریکا نیز خبر داد که سرپرست وزارت دفاع آمریکا، پنتاگون، با استقرار تعداد بیشتری از «سامانه موشک‌های پاتریوت» در منطقه موافقت کرده است. البته تعدادی از سناتورهای آمریکایی طرحی را برای ارائه به سنا آماده کرده‌اند که در صورت تصویب آن دولت ترامپ اجازه نخواهد داشت [بدون مجوز کنگره] با ایران وارد جنگ شود. گرچه هم ایران و هم آمریکا بارها اعلام کرده‌اند قصد جنگ ندارند، اما روز دوشنبه (23 اردیبهشت) وزارت انرژی عربستان سعودی با انتشار بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد که چهار نفتکش این کشور در نزدیکی سواحل امارات هدف «حملات خرابکارانه» قرار گرفته‌اند. اما از متهم کردن کشور خاصی به دست داشتن در این مساله خودداری کرد. این اتفاق از سوی سعودی‌ها اقدامی در جهت تضعیف امنیت منابع جهانی نفت خام شناخته و محکوم شد. عباس موسوی، سخنگوی وزارتخانه جمهوری اسلامی نیز در بیانیه‌ای رسمی حوادث اخیر را «نگران‌کننده و هولناک» خواند و خواستار «تحقیق در مورد این موضوع» شد.
دولت سعودی و امارات با وجود محکوم کردن این حوادث، هیچ اظهارنظری در رابطه با مسببان آن نکرده و با تشکیل کارگروهی متشکل از نیروهای محلی و بین‌المللی، قصد انجام بررسی‌های بیشتر در رابطه با این حوادث را دارند. تمام واکنش‌های یادشده نشان می‌دهد که کشورهای منطقه، حتی کشورهای آسیب‌دیده از این حوادث حاضر به تنش‌زایی بیشتر در این زمینه نیستند، زیرا نتیجه‌اش چیزی نخواهد بود جز ناپایداری اقتصادی در خاورمیانه.
پیش‌بینی ظریف
گرچه هیچ گروهی مسوولیت این انفجار را بر عهده نگرفته و کشورهای عربی هم چیزی عنوان نکردند، اما رویترز به نقل از یک مقام آمریکایی اعلام کرد ایران مظنون اصلی در ماجرای حمله به چهار نفتکش در نزدیکی امارات است اما آمریکا سند قطعی در مورد اینکه تهران پشت این اتفاق بوده، ندارد. این منبع ناشناس گفته این همان کاری است که ایران انجام می‌دهد. این‌طور کارها را از ایران می‌توان شاهد بود. در همین حال مقامات ایران نیز بر این نظرند که حوادث اخیر در امارات با توجه به شرایط منطقه می‌تواند اقدامی شیطنت‌آمیز از سوی اسرائیلی‌ها باشد. دونالد ترامپ هم درباره اینکه چه سیاستی در قبال ایران اتخاذ می‌کند، گفت: «باید ببینیم درباره ایران چه پیش می‌آید. اگر آنها کاری انجام دهند، اشتباه بسیار بدی خواهد بود.» به گزارش خبرگزاری فارس، وی در ادامه گفت: «درباره ایران چیزهایی می‌شنوم. اگر کاری انجام دهند، لطمه بدی خواهند خورد.» محمدجواد ظریف هم در سفر به دهلی نو با اشاره به نگرانی‌ها از اقدامات و خرابکاری‌های مشکوکی که در منطقه در حال رخ دادن است، گفت: «ما قبلاً پیش‌بینی کرده بودیم عده‌ای تلاش خواهند کرد با انجام این‌گونه اقدامات به تنش‌ها در منطقه دامن بزنند.» او همچنین در توئیتی با انتشار اسنادی نوشت: این «حوادث» را من در چند گفت‌وگو در ماه آوریل پیش‌بینی کردم؛ نه به این دلیل که من یک نابغه هستم، بلکه به این دلیل که تیم «بی»، چنین گستاخانه از نسخه جان بولتون پیروی می‌کند.» او یادآوری کرد: «به هر حال، نیمی از تیم بی، شرکای جرم جنگ فاجعه‌بار عراق بودند. یادآوری آشکار!»
تلاش‌های اروپا
جدای از آنچه میان ایران و آمریکا می‌گذرد، اروپا هم در هفته گذشته اقداماتی انجام داده است. اولین موضع اروپا درباره اولتیماتوم 60روزه ایران، تکرار پایبندی و حمایت از برجام بود. اما پس از آن فدریکا موگرینی به همراه وزرای خارجه اروپایی در بیانیه‌ای مشترک اعلام کردند: ما هنوز از توافق هسته‌ای با ایران حمایت می‌کنیم، اما هیچ ضرب‌الاجلی را از سوی تهران برای زنده نگه‌داشتن برجام نمی‌پذیریم. اما این بیانیه با واکنش محمدجواد ظریف مواجه شد. او در توئیتی از بیانیه برجامی اتحادیه اروپا انتقاد کرد و نوشت: «بیانیه امروز اتحادیه اروپایی نشان می‌دهد که چرا برجام در چنین موقعیتی قرار دارد: ایالات‌متحده یک سال به اروپا و بقیه دنیا زور گفت و اروپا فقط ابراز تاسف کرد. به جای درخواست از ایران برای پایبندی یک‌جانبه به یک توافق چندجانبه، اروپا باید به تعهدات خود و از جمله عادی‌سازی روابط اقتصادی [ایران] عمل کند.»
نشست در بروکسل
پس از این بیانیه، وزیران خارجه اروپایی در بروکسل گردهم آمدند تا درباره چگونگی اقدامات برای نگه داشتن ایران در برجام بحث و رایزنی کنند؛ نشستی اروپایی که مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا، نیز با تغییر برنامه سفر خود به روسیه در آن حضور پیدا کرد. گویا حضور پمپئو ناگهانی بود و با واکنش فدریکا موگرینی، هماهنگ‌کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا، مواجه شد و وی گفت که با توجه به فشرده بودن برنامه نشست‌ها باید بررسی شود که آیا فرصتی برای سازماندهی یک دیدار با وزیر خارجه آمریکا وجود دارد یا خیر. این نشست در حالی صورت گرفت که با توجه به شدت گرفتن تنش‌ها بین ایران و آمریکا جرمی هانت، وزیر خارجه بریتانیا، در مورد خطرات بروز ناخواسته برخورد نظامی بین ایران و ایالات‌متحده هشدار داد. هانت گفت: «ما نسبت به ریسک یک درگیری اتفاقی و تشدید ناخواسته وضعیت بسیار نگرانیم.» او همچنین افزود که «باید کوشش کرد تا ایران دوباره در مسیر افزایش فعالیت‌های هسته‌ای قرار نگیرد. به نظر من آنچه نیاز داریم یک دوره آرامش است تا اینکه همه درک کنند طرف مقابل چه فکری می‌کند.» موگرینی در این نشست اعلام کرد اروپا کماکان از توافق هسته‌ای با ایران حمایت می‌کند و برجام را یکی از ستون‌های امنیتی منطقه خواند اما همزمان اعلام کرد حداقل ۱۲۰ روز زمان نیاز است تا بتواند حسن‌نیت خود را درباره پایبندی به تعهدات برجامی‌اش به ایران نشان دهد. ناتالی توچی، مشاور فدریکا موگرینی، هم اعلام کرد فکر نمی‌کنم آمریکا توان نظامی این را داشته باشد که واقعاً جنگ در ایران برپا کند. از سوی دیگر هایکو ماس، وزیر امورخارجه آلمان، با تاکید بر اهمیت حفظ برجام گفت مذاکرات با موضوع اجرایی شدن برجام ادامه خواهد داشت. او گفت: ما در ماه‌های گذشته گام‌های سازنده‌ای را به‌ویژه درباره کانال مالی اینستکس برداشته‌ایم. همچنین اشتفان زایبرت، سخنگوی دولت آلمان، اعلام کرد این کشور در تلاش برای برقراری کانالی قانونی به منظور تجارت با ایران است. در عین حال ژان ایو لودریان، وزیر خارجه فرانسه، نسبت به مهلت ۶۰روزه تهران به اروپا واکنش نشان داد و با بیان اینکه تحریم‌های آمریکا علیه ایران به نفع اروپا نیست، گفت: «اولتیماتوم ایران در خصوص برجام نیز برای ما مناسب نیست.» او تصمیم اخیر ایران درباره تعلیق برخی از تعهدات برجامی‌اش را «واکنشی بد» خواند و از تهران خواست که از خود «بلوغ سیاسی» نشان دهد چراکه شرط‌های جدید مطرح‌شده از سوی ایران «عاقلانه» نیست.
