احتمال تماس ترامپ با تهران
همکاری بانک‌های اتحادیه اروپا با ایران به شرط اجرای FATF
آمریکا دیروقتی است که از برجام خارج شده اما تاثیر این خروج همچنان بر فضای سیاست داخلی و خارجی ایران مشهود است. از یک‌سو آمریکا از احتمال توافق جدید با ایران خبر می‌دهد. اروپا در حال رایزنی برای حفظ برجام است و ایران درگیر تحریم‌ها و خودتحریمی‌هایی است که گرفتار آن شده است.
آمریکا دیروقتی است که از برجام خارج شده اما تاثیر این خروج همچنان بر فضای سیاست داخلی و خارجی ایران مشهود است. از یک‌سو آمریکا از احتمال توافق جدید با ایران خبر می‌دهد. اروپا در حال رایزنی برای حفظ برجام است و ایران درگیر تحریم‌ها و خودتحریمی‌هایی است که گرفتار آن شده است.
اروپایی‌ها قول داده‌اند تدابیری برای کاهش فشار تحریم‌ها بیندیشند. از آن جمله هفته گذشته عنوان شد که احتمال معافیت برخی کشورها از تحریم‌های نفتی ایران وجود دارد. دنیای اقتصاد به نقل از پایگاه خبری بلومبرگ نوشت: مایک پمپئو و استیو منوچین، وزرای خارجه و خزانه‌داری آمریکا، در نامه به همتایان انگلیسی، فرانسوی و آلمانی خود اعلام کردند آمریکا ممکن است «در شرایط بسیار خاص» استثنائاتی برای تحریم‌ها علیه ایران در نظر بگیرد. در این نامه که تاریخ آن مشخص نیست، با اشاره به سیاست کاخ سفید آمده است: «ما در موضعی نیستیم که استثنائاتی برای این سیاست قائل شویم، مگر در شرایط بسیار خاصی که آشکارا به سود امنیت ملی ما باشد.» آمریکا پیشتر مدعی شده بود تلاش می‌کند صادرات نفت ایران را به «صفر» برساند اما هفته گذشته از مواضع خود آشکارا عقب‌نشینی کرد. پمپئو در این باره گفت که درخواست برخی کشورها برای برخورداری از معافیت از تحریم‌های نفتی ایران را بررسی می‌کند.
تماس ترامپ با تهران
در این میان به نظر می‌رسد آمریکا کمی از مواضع تند خود عقب نشسته و حتی در انتظار است تا توافق جدیدی با ایران امضا کند. آن‌گونه که فارس نوشت، دونالد ترامپ پس از شرکت در نشست رهبران کشورهای عضو سازمان پیمان آتلانتیک شمالی در بلژیک عنوان کرد «امیدواریم در برخی موضوعات، ایران با ما تماس بگیرد. ممکن است توافق جدید حاصل شود یا نشود. ایران کشور پنج ماه قبل نیست. آنها دیگر زیاد به دنبال حضور در مدیترانه و کل خاورمیانه نیستند. آنها مشکلات زیادی دارند که می‌توانند از طریق توافق با ما آنها را بسیار راحت‌تر حل کنند.»
اما آیا تهران تصمیم به مذاکره با آمریکا گرفته است؟ این سوالی بود که سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در نشست خبری خود به آن پاسخ داد و گفت: «رفتار ترامپ نسبت به ایران همچنان خصمانه است. این رفتار خصمانه در ابعاد مختلف کاملاً دیده می‌شود، شاید ایشان شوخی کرده‌اند البته ممکن است یک روزی ایشان به تهران زنگ بزنند و تقاضای مذاکره داشته باشند، این موضوع بیشتر محتمل است و شاید علائمی هم در گذشته وجود داشته باشد.» قاسمی در پاسخ به این سوال که ترامپ در صورت تماس چه جوابی می‌گیرد گفته: بستگی دارد به چه کسی زنگ بزند!
رئیس دفتر رئیس‌جمهور هم ماجرای درخواست ایران برای مذاکره با آمریکا را رد کرد و گفت: اینکه می‌گویند ایران به دنبال مذاکره با آمریکا می‌رود تا الان که غیر از این بوده و وقتی آقای روحانی به مقر سازمان ملل رفت این آقای ترامپ بود که هشت بار درخواست گفت‌وگو با آقای روحانی را مطرح کرد ولی آقای روحانی این درخواست را قبول نکرد. اما حالا از دل دولت زمزمه‌های دیگری شنیده می‌شود. اعتماد به نقل از حسام‌الدین آشنا نوشت: می‌گویند ترامپ شکافی میان آمریکا و متحدان افکنده که به آمریکا لطمه می‌زند و دیگران از این شکاف استفاده می‌کنند. یعنی این روسیه و نه ایران است که در شکاف غرب و آمریکا مستقر شده است. این یک فرصت است، برای بهبود رابطه با غرب. اکنون چیزی به نام «غرب منهای ترامپ» داریم. هلسینکی نشان داد که غرب یعنی اروپا و آن «آمریکای دیگر» که علیه آمریکای ترامپ متحد شده‌اند. جای ما کجاست؟ زمان آن است که با آمریکای ضدترامپ و با «غرب منهای ترامپ» گفت‌وگو کنیم.»
همکاری به شرط اجرای FATF
ایران محور مذاکرات اخیر چهره‌های سیاسی کشورهای اروپایی است. آنها در تلاش‌اند این توافق را بدون حضور آمریکا حفظ کنند. اما محمدجواد ظریف هفته گذشته در گفت‌وگو با یورونیوز گفته «اروپا نباید تنها به اظهارنظر و صدور بیانیه اکتفا کند؛ ما نیاز داریم که راهکارهایی عملی به‌خصوص در زمینه مراودات بانکی، سرمایه‌گذاری، انرژی، حمل‌ونقل و حمایت از بنگاه‌های کوچک و متوسط از سوی آنها دریافت کنیم.»
حال گویا اروپا اولین قدم را برداشته است. آن‌گونه که وال‌استریت ژورنال گزارش داد اتحادیه اروپا درصدد ایجاد حساب مخصوص برای بانک مرکزی ایران در بانک‌های عضو این اتحادیه، با هدف حفظ برجام است. وال‌استریت ژورنال این حرکت را نخستین اقدام ملموس اروپا برای حفظ توافق هسته‌ای توصیف کرده و گفته اتریش و سوئد در حال بررسی ایجاد این نوع حساب‌ها هستند.
اما ایجاد حساب بانکی ایران در اروپا یک پیش‌شرط مهم دارد؛ اجرای FATF. دنیای اقتصاد به نقل از وال‌استریت ژورنال نوشت: پیش‌نیاز این طرح اجرای معیارهای FATF یا همان مقررات مبارزه با پولشویی از سوی ایران است. مقامات اروپایی هنوز کار تنظیم جزئیات این طرح را به پایان نبرده‌اند. فرانسه، انگلستان و آلمان در کنار روسیه و چین در مذاکرات برجام حضور داشتند و اکنون در نشست وین عزم خود را بر ادامه فعالیت‌های تجاری و مالی با ایران اعلام کرده‌اند. جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، پس از نشست ششم ژوئن در وین گفت تلاش‌های روسیه، چین و کشورهای اروپایی برای حفظ جریان صادرات نفت ایران او را دلگرم کرده است.
رد FATF در شورای نگهبان
اما مشکل حالا در داخل است و مخالفت‌‌هایی که در مسیر تصویب FATF وجود دارد. دو هفته قبل، FATF تعلیق ایران از لیست سیاه را به مدت چهار ماه دیگر تمدید کرد و این مساله سبب امیدواری تصویب این لایحه شد. اما هفته گذشته بود که شورای نگهبان این لایحه را رد کرد. سخنگوی شورای نگهبان با اشاره به رد این لایحه گفت: «این لایحه جزو مصوبات چهارگانه موسوم به FATF بود و اعضای شورای نگهبان صرف‌نظر از ایرادات ماهیتی آن، اعلام کردند که لایحه مزبور در زمره لوایح قضایی است و باید از جانب رئیس محترم قوه قضائیه ارائه شود. لذا مغایر با بند ۲ اصل ۱۵۸ قانون اساسی تشخیص داده شد.»
ایران در این خصوص نوشت: اگرچه کمیسیون امنیت ملی مجلس قصد دارد بررسی مجدد لایحه مسکوت‌مانده در مجلس (FATF) را از سر بگیرد، اما اگر این اتفاق هم رخ دهد باز هم به نظر گره لوایح مرتبط با FATF جدی است؛ چراکه شورای نگهبان بر نظر خود مبنی بر اینکه لایحه مبارزه با پولشویی باید از طرف دستگاه قضایی ارائه می‌شده تاکید دارد. تاکیدی که اگر ادامه پیدا کند تنها دو راه را باقی خواهد گذاشت؛ یا انتظار کشیدن برای ارائه لایحه از سوی دستگاه قضایی و یا ورود مجمع تشخیص مصلحت نظام و بررسی این موضوع. دو راهی که آنقدر طولانی به نظر می‌رسند که نتیجه دادن آنها به بعد از پایان مهلت چهارماهه FATF به کشورمان موکول می‌شود. فلاحت‌پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس، هم به اعتماد گفته «رد شدن لایحه مبارزه با پولشویی دولت را با مشکل مواجه می‌کند.» اما او راهکاری برای حل مشکل داده و گفته «معتقدم برای رفع ایراد شورای نگهبان باید یک نشست مشترک سه قوه برای لایحه مبارزه با پولشویی تشکیل شود که آیا راه پیموده، دوباره پیموده شود یا خیر. اینها از مواردی است که در نشست مشترک سه قوه باید تصمیم گرفته شود.» اردشیر نوریان هم به ایران گفته «تعیین تکلیف این لوایح جز از طریق انجام هماهنگی در سطوح بالایی نظام امکانپذیر به نظر نمی‌رسد.»
حال به نظر می‌رسد اروپا اولین گام‌های عملی برای حفظ برجام را برداشته. اما موانع داخلی حل مشکلات بانکی را با مشکل مواجه کرده است. محمود علوی، وزیر اطلاعات، به ایلنا گفته اگر علت خیلی از مسائلی را که با آنها مواجه هستیم جست‌وجو کنیم، منشأ حدود ۷۰ درصد مشکلات خودمان هستیم و دشمن نقشی در آن ندارد بلکه از آن بهره‌برداری می‌کند.
شکایت ایران از آمریکا
همچنین روزنامه ایران خبر داد، ایران شکایت خود از تحریم‌های غیرقانونی آمریکا را به دیوان دادگستری بین‌المللی برد. محمدجواد ظریف در پیامی که در صفحه توئیتر خود منتشر کرد، خبر داد که «ایران به دیوان دادگستری بین‌المللی شکایت کرد تا آمریکا را به دلیل اعمال مجدد تحریم‌های یکجانبه و غیرقانونی پاسخگو کند.» ظریف در توضیح بیشتر این اقدام گفت: «ایران در مواجهه با اهانت آمریکا به دیپلماسی و تعهدات قانونی، به حاکمیت قانون متعهد است. لازم است که با عادت نقض قوانین بین‌المللی توسط آمریکا مقابله شود.» ایران در شرایطی با هدف کمک به حفظ توافق هسته‌ای و در عین حال برطرف کردن موانع پیش‌روی مناسبات اقتصادی‌اش با کشورهای دیگر به دیوان بین‌المللی دادگستری شکایت کرده است که آمریکا همچنان به نتیجه‌بخشی سیاست‌های خود به ویژه از طریق بازگرداندن تحریم‌های هسته‌ای و هراس‌افکنی بر مراودات اقتصادی با ایران امیدوار است و می‌کوشد تلاش‌هایش برای اثربخشی تحریم‌ها و جلب حمایت برای یک اقدام مشترک علیه ایران را تقویت کند. رویکردی که مقام‌های ایرانی برای بی‌اثر ساختن آن از یک‌سو موجی از رایزنی‌های دیپلماتیک با کشورهای مجموعه برجام را با هدف تامین منافع اقتصادی ایران به راه انداخته‌اند و از سوی دیگر می‌کوشند با بهره‌گیری از سازوکارهای حقوقی در صحنه بین‌الملل، مانع از به ثمر رسیدن اقدامات ضدایرانی آمریکا شوند.
طرح مجدد سوال از روحانی
در کنار موضوعات سیاست خارجی، ماجراهای داخلی همچنان حول محور مخالفت با دولت در جریان است. اگرچه چندی پیش روحانی پرچم سفید صلح با مخالفان را برافراشت، اما هجمه‌ها علیه او همچنان وجود دارد. مهم‌ترین آن هم، طرح سوال از روحانی است. آن‌گونه که احمد امیرآبادی‌فراهانی، عضو هیات‌رئیسه مجلس به مهر از «گزارش سوال جمعی از نمایندگان از رئیس‌جمهور» به هیات‌رئیسه مجلس خبر داد. امیرآبادی درباره آخرین وضعیت سوال جمعی از نمایندگان از رئیس‌جمهور که در پنج محور آماده شد، گفت: پس از آنکه رئیس‌جمهور با وجود مکاتبات متعدد، نمایندگان خود را برای توضیح به نمایندگان مجلس معرفی نکرد، مهلت قانونی پاسخگویی تمام شده و گزارش سوال به هیات‌رئیسه مجلس ارائه شده است. او افزود: کمیسیون اقتصادی مجلس به عنوان کمیسیون تخصصی، هفته گذشته گزارش سوال را به هیات‌رئیسه مجلس تقدیم و درخواست اعلام وصول آن در جلسه علنی را مطرح کرده است. به گفته امیرآبادی از این مرحله به بعد، موضوع طبق آیین‌نامه داخلی در اختیار رئیس مجلس است و باید منتظر تصمیم آقای لاریجانی باشیم.
در این میان ماجرای استیضاح وزیر اقتصاد و دارایی هم طرح شده. اصولگرایان و نمایندگان مجلس گفته بودند قصد استیضاح نمایندگان را ندارند و بهتر است دولت در ماجرای تغییر کابینه پیش‌قدم شود. اما حالا آن‌گونه که شرق خبر داده نامه درخواست استیضاح وزیر امور اقتصادی و دارایی تقدیم هیات‌رئیسه مجلس شده است. آن هم شخصی که نمایندگان مجلس اعتراف می‌کنند نقش چندانی در به وجود آمدن شرایط موجود ندارد. حسینعلی حاجی‌دلیگانی، نماینده مردم شاهین‌شهر، در گفت‌وگو با تسنیم گفته استیضاح وزیر اقتصاد از آن جهت صورت می‌گیرد که دست منتقدان دولت به چهره‌های اقتصادی دیگر دولت نمی‌رسد.
