جورکش تحریم‌ها
تصمیم‌گیران کشور چقدر روی مقاومت جامعه ایران حساب باز کرده‌اند؟
محمد صاحبی: تحریم پدیده‌ای اثرگذار بر زندگی مردم است اما به دلایل مختلف تلاش می‌شود درباره ابعاد آن بزرگ‌نمایی یا کوچک‌نمایی شود. مردم میان دو نگاه به تحریم گرفتار شده‌اند. یک دسته معتقدند تحریم‌ها می‌تواند فشار بر مردم را مضاعف کرده و در نهایت به فروپاشی اقتصادی منجر شود. در مقابل عده‌ای هم معتقدند تحریم هیچ اثری ندارد و کاغذپاره‌ای بیش نیست. البته تحریم مساله تازه‌ای برای اقتصاد ایران نیست. چهار دهه است که فعالان اقتصادی با وجوه گوناگون تحریم و تهدیدهای بین‌المللی مواجه‌اند، اما در چند سال اخیر، تحریم اقتصادی ایران وارد فاز تازه‌ای شده که با روند گذشته تفاوت آشکاری دارد.
این‌بار تحریم‌ها زندگی مردم را نشانه رفته‌اند و نقش اصلی کاهنده رفاه جامعه را بر عهده گرفته‌اند. در اثر تحریم‌ها کسب‌وکارها با مشکلات زیادی مواجه شده و اغلب تعطیل شده‌اند یا در آستانه تعطیلی قرار دارند. همچنین درآمد مردم کاهش یافته و سفره خانوارها نیز کوچک شده است.
سیاستمداران در کشور ما همواره روی صبر و استقامت جامعه در برابر مشکلاتی که ساختار سیاسی را تهدید می‌کند، حساب باز می‌کنند. در واقع ادبیات مقاومت و استقامت با تکیه بر همین موضوع شکل گرفته و سیاستمداران، تاب‌آوری جامعه ایران را در برابر تهدیدهایی نظیر جنگ و تحریم به رخ کشورهای تهدیدکننده می‌کشند.
به نظر می‌رسد تاب‌آوری جامعه در برابر تحریم‌های اقتصادی باعث افزایش ریسک‌پذیری ساختار سیاسی شده تا جایی که شمار و عمر سیاست‌هایی که تحریم‌ها را تشدید می‌کند در سال‌های گذشته تشدید شده است. به نوعی سیاستمداران روی تحمل جامعه حساب ویژه باز کرده‌اند و این تحمل باعث شده تا سیاستمداران به جای اندیشیدن تمهیدات و سیاست‌هایی که آثار تحریم‌های اقتصادی را مثل روسیه کاهش دهد، روی صبر و تحمل جامعه ایران حساب باز کرده‌اند تا تحریم‌ها را بی‌اثر کنند. یعنی آورده جامعه برای تحقق منافع، رویاها و آرمان‌های سیاستمداران صبر و تحمل است اما سیاستمداران برای جامعه کاری نکرده‌اند. در نتیجه نه به سمت کاهش تحریم‌ها گام برمی‌دارند و نه برای کاهش آثار آن کاری می‌کنند.
البته اقتصاددانان معتقدند اعتراض‌های اجتماعی اخیر به نوعی ریشه در عملکرد بد اقتصاد ایران در دهه 90 دارد و عملکرد بد این دهه نیز به واسطه تحریم‌های اقتصادی است. با این همه به نظر می‌رسد آثار این عملکرد هنوز به‌طور کامل تخلیه نشده و همچنان در حال نمایان شدن است. پرسشی که در این پرونده به آن پاسخ می‌دهیم این است که تا چه زمان قرار است این بار روی دوش جامعه باقی بماند؟
