قاتل کثیف

جواد حیدریان: تهران و بسیاری از شهرهای ایران مثل بسیاری از کلانشهرهای دیگر دنیا، زباله زیادی تولید می‌کنند. آمارهای رسمی حکایت از تولید روزانه 8 تا 9 هزار تن زباله در تهران دارد. این رقم کم‌و‌بیش در دیگر شهرهای ایران نیز بالاست. بسیاری از دولت‌های مترقی در جهان از دهه‌ها قبل با پیش‌بینی افزایش جمعیت و تولید پسماند به دنبال راهی برای تبدیل این کثافت به ثروت بوده‌اند اما آیا در ایران وضعیت این چنین است؟

بر اساس آمارهای سازمان بهداشت جهانی ایرانی‌ها بیش از سه برابر استاندارد جهانیان زباله تولید می‌کنند. یعنی اگر تولید زباله در کشورهای دیگر 300 گرم در روز برای هر فرد است، در ایران این رقم به نزدیک یک کیلوگرم می‌رسد. رقم باورنکردنی تولید سه برابر زباله در ایران در حالی است که بالاترین نرخ این تولید، پسماندهای تر و مواد غذایی هستند! شاید برای پژوهشگران و ناظران بی‌طرف عجیب بیاید، ایرانیان که یکی از فقیرترین کشورها در جهان از منظر منابع آبی هستند، چطور بالاترین نرخ دور‌ریز مواد غذایی را دارند و امروزه رکورددار تولید زباله تر هستند؟ زباله‌هایی که برای تولید آن میلیاردها مترمکعب آب دور ریخته شده است. شاید بخشی از این حادثه غم‌انگیز را بتوان به نبود ساختارهای مدیریتی در کشور و فشل بودن سیستم‌ها در نهادهای خدماتی مثل شهرداری‌ها نسبت داد اما اگر بخواهیم انصاف را رعایت کنیم، خواهیم دید چطور مردم یعنی خود ما شهروندان ایرانی در دور‌ریز منابع حیاتی خود از جمله آب و مواد غذایی از یکدیگر سبقت می‌گیریم. برای درک بهتر این وضعیت بهتر است بدانید برخلاف بسیاری از شهرهای بزرگ دنیا در شهرهایی مثل تهران و اصفهان 60 سال پیش اولین کارخانه بازیافت زباله بنا شده است. اما شوربختانه اکنون تنها 10 تا حداکثر 20 درصد از زباله‌های قابل بازیافت کشور مورد استفاده مجدد قرار می‌گیرد و در کارخانه‌ها بازیافت می‌شود و این در حالی است که ما ایرانیان 20 میلیون تن زباله در سال تولید می‌کنیم و هرگز آن را از مبدأ تفکیک نمی‌کنیم و معتقدیم وظیفه دیگران است! آیا فکر نمی‌کنید در این زمینه نیز در حال رکوردشکنی و ایجاد ابرچالش هستیم؟ اگر سر و وضع دشت‌ها و جنگل‌ها و حاشیه جاده‌های بین‌شهری و مناطق بکر روستایی در سراسر ایران را مروری کوتاه کنیم، خواهیم دید چطور در انباشت زباله و پسماند شباهت باورنکردنی به هم دارند. بی‌تردید این زباله‌ها را خارجی‌ها یا آدم فضایی‌ها بر سر سرزمین زیبای ما آوار نکرده‌اند بلکه این ما هستیم که با مصرف بی‌رویه، بدون در نظر داشتن مصرف مسرفانه زمینه تولید زباله بیشتر را فراهم می‌کنیم. امری که برخلاف تمامی آیین‌های دینی و فرهنگی ما نیز هست. به راستی ریشه این بی‌مبالاتی کجاست؟ چرا تیشه برداشته‌ایم و با بی‌فرهنگی در موضوعاتی مثل محیط زیست، داریم ریشه حیات زیستی و تمدنی این سرزمین را قطع می‌کنیم؟ این دشمنی ریشه در چه مسائلی دارد؟ آیا به زودی با ابر‌چالش بد‌بوی زباله روبه‌رو خواهیم بود؟ برای فرار از این وضعیت چه باید کرد؟