ساماندهی پیامک‌های تبلیغاتی

وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت دوازدهم، اخیراً در پستی اینستاگرامی از لزوم حفظ حریم شخصی مشترکان تلفن همراه در مقابل پیامک‌های تبلیغاتی و ساماندهی آنان سخن گفته است. پیامک‌های تبلیغاتی، موضوعی ریشه‌دار است و تعدادی از مشترکان دریافت آن را لازم می‌دانند و تعدادی دیگر از ارسال بی‌وقت و تعداد بالای این نوع پیام‌ها گلایه می‌کنند. اپراتورها هم ظاهراً شماره‌هایی برای اعلام مشترکان معترض و حذف پیامک‌های تبلیغاتی آنان اختصاص داده‌اند که البته به باور مشترکان کارآمد نبوده و جلوی همه پیام‌های تبلیغاتی را نگرفته است. این مساله موضوع گفت‌وگوی تجارت فردا با سید‌احمد معتمدی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت دوم اصلاحات است.

* * *

موضوع ساماندهی تبلیغات پیامکی مزاحم، سال‌هاست در دستور کار وزارت ارتباطات است. به نظر شما این نوع ساماندهی چقدر می‌تواند موفق باشد؟

به نظر من ارسال پیامک برای مشترکان تلفن همراه، مزاحمت نیست. اگر مزاحمت باشد، صداوسیما هم مزاحمت دارد. در حال تماشای تلویزیون هستیم ناگهان آگهی پخش می‌شود. شاید من علاقه نداشته باشم آن را ببینم یا اینکه میانه یک سریال و در جای حساس آن، ناگهان پخش مجموعه قطع می‌شود و تبلیغات به مدت 5 دقیقه نمایش داده می‌شود. آیا باید آن را مزاحم دانست؟ روزنامه‌ای را خریداری می‌کنیم و یک‌سوم آن تبلیغات است. تکلیف پولی که پرداخته‌ایم، چه می‌شود؟ اگر آن را حذف کنند اصلاً تجارت معنی ندارد. فضای مجازی هم فضایی است که یکی از کارکردهای آن تبلیغات است. پس این بد نیست و نباید از فضای ارتباطاتی حذف شود. اگر اعتقاد داریم اقتصاد کشور باید حرکت کند و به توسعه اقتصادی اعتقاد داریم، تبلیغات جزو آن است. تجارت و توسعه اقتصادی و تبلیغ محصولات داخلی برای ایجاد اشتغال نیازمند تبلیغات است. اما اگر تبلیغاتی خلاف است، نباید انجام شود و نه در فضای مجازی بلکه در هر نوع رسانه‌ای باید جلوی آن گرفته شود. در عین حال با این نکته موافقم که اگر یک مشترک نمی‌خواهد از تبلیغات استفاده کند، باید امکان آن را داشته باشد که روی سیم‌کارت و شماره او، تبلیغات ارسال نشود.

خود شما چه واکنشی به پیامک‌های تبلیغاتی دارید؟

من دریافت آنها را محدود نکرده‌ام. اگر روزانه 30 پیام هم بیاید مگر دیدن آنها چقدر زمان می‌برد؟ آنهایی را که نمی‌خواهم، حذف می‌کنم. شاید در 200 پیامک، یکی به درد من بخورد. اما منع کردن آن کار درستی نیست. معتقدم باید جلوی تبلیغات خلاف قانون گرفته شود. اما ما این همه وقت در روز تلف می‌کنیم. چند ساعت در تلگرام تلف می‌کنیم؟ چقدر مطلب به‌درد‌بخور در آن است؟ بخش مهمی از فضای ارتباطاتی ما تبلیغات است. بسیاری از پایگاه‌های خبری مجانی از محل تبلیغات درآمد دارند. به نظر من نباید خیلی حساس شد. البته اگر برای مشترکان ما هزینه داشته باشد، می‌توانند بگویند تمایلی به دریافت آن ندارند اما اینکه به اتلاف وقت مشترکان می‌انجامد اغراق در بحث است. نباید جلوی آن گرفته شود. ما علاقه‌مند به اشتغال و توسعه اقتصادی کشور هستیم. کسب‌وکار و بازرگانی نیازمند رونق است و ابزار آن، تبلیغات برای مشتریان است. اما افراط در ارسال پیامک خلاف قانون است و کالای غیر‌مجاز حتماً باید مشمول ساماندهی شود.

سازمان تنظیم مقررات رادیویی همواره اعلام کرده باید پیامک‌های انبوه تبلیغاتی و غیر‌تبلیغاتی زیر نظر آنها باشد. با وجود اینکه کانال‌های ارسال پیامک انبوه را اعلام کرده‌اند اما همچنان از مجاری دیگر هم این ارسال صورت می‌گیرد. با این پدیده چه باید کرد؟

تا جایی که می‌دانم، اپراتورها در وب‌سایت‌های خود و حتی از طریق کدهای دستوری و پیامکی، این امکان را به مخاطبان داده‌اند که دریافت پیامک‌های تبلیغاتی را حذف کنند. این با خواست سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی بوده است. خب اگر کسی علاقه نداشت، برایش نیاید. اما در کل چرا باید جلوگیری شود؟ این در سایر رسانه‌ها هم هست. چرا وسط یک سریال باید تبلیغ باشد؟ این را درباره همه می‌توان گفت. چرا فقط در موضوع پیامک اینقدر حساسیت ایجاد شده است. من اگر در وزارت بودم می‌گفتم ایرادی ندارد و باید از پیامک‌های تبلیغاتی دفاع کنیم. می‌گوییم چرا شغل نیست؟ بسیاری از کارهای مناسب در فضای مجازی از طریق تبلیغات صورت می‌گیرد. مگر در کنار همه صفحات سایت‌های خبری و خبرگزاری‌ها، این نوع تبلیغات وجود ندارد؟ چرا اعتراضی نمی‌شود؟ به نظرم باید با مردم گفت‌وگو کرد و توجیه شوند که تبلیغات بخشی از اشتغال کشور و توسعه کسب‌وکار است. اگر گفتند تبلیغات مضر و مزاحم است باید قانون جلوگیری کند. نظر شخصی من این است. تبلیغات زیادی در کشور صورت می‌گیرد اما نمی‌دانم به چه دلیل دست گذاشته‌ایم روی پیامک؟

درباره واکنش وزیر ارتباطات نظری ندارید؟ او در صفحه اینستاگرام خود نوشته با ساماندهی پنل‌های ارسال انبوه، از تبلیغات مزاحم که حریم شخصی مردم را رعایت نمی‌کنند، جلوگیری کنیم.

من فکر می‌کنم نظر ایشان هم این نیست که جلوی تبلیغات به‌طور کلی گرفته شود. ساماندهی به معنای قطع تبلیغات نیست می‌خواهند از تبلیغات مضر جلوگیری کنند. البته ایشان الان مسوولیت دارند و باید تصمیم‌گیر موضوع باشند.

نقش کمیسیون تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در این زمینه چیست؟ از نظر آیین‌نامه اجرایی، فعالیت‌های آنان اثربخش است؟

جایی در شرح وظایف عنوان نشده که تبلیغات باید در شورای تنظیم مقررات تصمیم‌گیری شود اما اگر وزارت و دبیرخانه شورا تشخیص دهد این بحث در تنظیم ارتباط شرکت‌ها، مردم و دولت موثر است می‌تواند بحث پیرامون آن را به شورا بیاورد. اما تا به حال چنین موضوعی در کمیسیون مطرح نشده است.

پس معتقدید تبلیغات پیامکی مضر نیست و نباید حذف شود.

می‌خواهم بگویم اگر در مورد کالای ایرانی برای مشترکان تبلیغاتی انجام شود، چرا باید بگویم مضر است؟ اگر به‌عنوان یک مشترک تلفن همراه، آن را نمی‌پسندم، حذف می‌کنم.

بحث بر سر پیامک‌های انبوه و گستره آن است که شکایات مردمی را در پی داشته است و می‌گویند در طول روز تعداد زیادی از آنها ارسال می‌شود.

پیامک انبوه، برای تعداد زیادی از مشترکان ارسال می‌شود نه اینکه برای یک مشترک، تعداد انبوهی ارسال شود. برای من که یک‌بار می‌آید. من در روز حدود 30 پیام تبلیغاتی دارم. زمان بگیریم حذف اینها چقدر زمان می‌برد؟ فکر می‌کنم یکی دو دقیقه وقت من را می‌گیرد. واقعاً این‌قدر مضر است؟ اگر هزینه‌ای برای من داشت می‌توانستم اعتراض کنم اما رایگان است. مزاحمتی هم به اعتقاد من ندارد. فکر می‌کنم در این بحث افراط شده است. 

زمانی که صداوسیما برای تبلیغات از مخاطبان می‌گیرد، بیشتر است. هزینه‌ای که می‌دهم روزنامه می‌خرم و کاغذ آن پای من حساب می‌شود اما یک‌سوم آن تبلیغات است، از این پیامک‌ها بیشتر است. اگر می‌خواهیم جلوی تبلیغات را بگیریم به رکود بیشتر شغلی می‌انجامد. هیچ جای دنیا هم ندیدم ‌چنین باشد. اما اگر در مساله افراط باشد یا موارد خاصی باشد، طبیعی است طبق مقررات باید با آن مواجه شد.

در دنیا پیامک‌های تبلیغاتی به چه شکل ارسال می‌شود؟

اطلاع زیادی ندارم. اتفاقاً ایده مناسبی است که سازمان تنظیم مقررات درباره آن پژوهش کند. در فضای مجازی در سایت‌ها و تلگرام و موتورهای سرچ، اساس کار بر تبلیغات است. اساس توسعه فضای مجازی بر تبلیغات است. اس‌ام‌اس متفاوت است اما این هم فضای ارتباطی است و در ماهیت کار تغییری نمی‌دهد. فرض کنید در کشوری مواد مخدر را نمی‌شود تبلیغ کرد اما در کشور دیگری می‌شود چنین کرد. حتی تبلیغ سیگار در بسیاری کشورها ممنوع است. طبق مقررات باید تبلیغات انجام شود اما همه پذیرفته‌اند که اساس توسعه بر تبلیغات است. من تصورم این است. اما در مورد پیامک می‌توان پژوهش کرد اگر اکثر کشورها، موضوع پیامک‌ها را استثنا کرده‌اند، می‌تواند برای ما هم راهکار باشد. اما من چنین تصوری ندارم.

اگر افراد نسبت به آزاردهنده بودن آن اعتراض داشته باشند چطور؟

اول آزاردهنده بودن باید اثبات شود. بهترین راه این است که وزارت ارتباطات، افرادی را که نمی‌خواهند تبلیغات پیامکی دریافت کنند شناسایی و در خطوط تلفن همراه آنان ثبت کنند. می‌توانند در سایتی ثبت‌نام کنند تا به اپراتور ابلاغ شود و پیامک برای آنان نیاید. افرادی که این کار را می‌کنند، باید اطلاع داشته باشند که تبلیغات مفیدی هم هست که حذف خواهد شد. من فکر می‌کنم بدون تبلیغات، بسیاری از خدمات ارتباطی و مجازی حذف می‌شود یا اینکه باید برای استفاده از آنان هزینه‌های بیشتری داد. آیا این فعالیت‌ها هزینه ندارد؟ میلیاردها دلار هزینه موتورهای سرچ است اما از شما پولی دریافت نمی‌کنند. باید بدانیم در ازای این تبلیغات، هزینه‌های کمتری پرداخت می‌کنیم و در عین حال مشاغل زیادی هم ایجاد می‌شود.

در دوران وزارت خود، فکر می‌کردید روزی به این نقطه برسیم که میزان پیشرفت در این بخش و تعداد مشترکان، مباحثی نظیر پیامک‌های انبوه و... را در پی داشته باشد؟

از دید ما در میان اهدافی که داشتیم، توسعه هم بحث جدی بود. نه به این معنی که نظر مصرف‌کننده برای ما مهم نبود بلکه کارهایی باید انجام می‌شد که مقدم‌تر بود و انجام شد. نظر ما این بود که بهینه‌سازی شبکه بر بحث کمی اولویت دارد، هرچند با بحث کمی جواب مردم ساده‌تر است، ولی معتقد بودیم اولویت با بهینه‌سازی است. برای فروش‌ها با وزارت دارایی مقداری اختلاف‌نظر پیدا کردیم، چون آخر سال بود و روی این پول حساب کرده بودند. البته ایرادی نداشت اما ما معتقد بودیم بعد از حدود شش میلیون ثبت‌نام باید مردم را تشویق به پس دادن فیش‌ها کنیم ولی مجبور شدیم این کار را نکنیم. بعد از پس دادن، مسوولیت ما به واگذاری پنج میلیون تلفن همراه رسید که البته این حرکت هم مثبت بود و قیمت تلفن همراه را کاهش داد و به نیاز مردم هم پاسخ داده شد. در شهرستان‌ها هم توانستیم کیفیت شبکه را به حد استاندارد برسانیم، در تهران هم نسبت به اوایل کار حدود 40 درصد بهبود داشتیم ولی نتوانستیم به حد استاندارد برسیم. دلم می‌خواست کل شبکه حداقل استاندارد را داشته باشد و بهتر بود که از حداقل استاندارد کمی فاصله بگیریم و می‌توانست قابل قبول باشد. خودمان هم می‌دانستیم که دیگر این اتفاق نخواهد افتاد. خیلی تلاش کردیم که شاید بشود جبران کرد که در شهرستان‌ها توانستیم اما در تهران نشد. ولی اگر آن فروش از سه میلیون بیشتر نبود که پیش‌بینی ما هم 5 /2 میلیون بود، اما تا سه میلیون هم می‌توانستیم با همان تجهیزات به حد استاندارد برسیم. ولی طبیعی بود دو میلیون بیشتر را نمی‌توانیم، خصوصاً وقتی‌ 40 درصد فروش در تهران بود، می‌دانستیم خیلی بعید است که بتوانیم به حد استاندارد برسانیم.

چرا همچنان اختلال‌هایی در پیامک و تماس وجود دارد؟

اینکه شبکه‌ای خوب یا بد کار کند، دو سه دلیل می‌تواند وجود داشته باشد. یکی طراحی بد از ابتداست، دوم بد اجرا کردن آن و سوم طراحی خوب با اجرای بد است، چهارم هم می‌تواند نگهداری بد شبکه باشد. ولی می‌شود که هم خوب طراحی، اجرا و نگهداری شود، ولی تعداد و ظرفیت شبکه به ظرفیت تلفن‌های همراه نخورد. در دوره ما همه این عوامل را داشتیم. در شروع کار که بیشتر بررسی کردیم، متوجه شدیم طراحی غلط است، بعد که مشاور خارجی گرفتیم، دیدیم حدود 40 درصد کمبود ظرفیت دیده شده، در اولین قدم، در سالی که یک میلیون و 200 هزار شماره فروش داشتیم، این را جبران کردیم، همزمان با آن خرید را انجام دادیم و شبکه را اصلاح کردیم و 60 درصد آنتن‌های تهران جابه‌جا شد، چون جای قرار گرفتن آنها هم خوب نبود. خیلی مشکلات ریز دیگر وجود داشت، در شهرستان‌ها نمی‌گویم 100 درصد ولی بالای 85 درصد مشکل حل شد. معضل اساسی دیگری که داشتیم، مربوط به پیاده‌سازی بود، می‌توانم بگویم شاید 70 درصد آن را انجام دادیم و دلیل اصلی انجام نشدن بقیه آن ‌هم جواب ندادن ساختار ما بود. واقعیت این است که ما هم نیروهای کافی نداشتیم. بر اساس استاندارد هر سایتی که خراب شود باید بعد از حداکثر دو تا سه ساعت درست شود. تا دو سه سال که ما نرم‌افزار OMC را نداشتیم، نمی‌دانستیم که خرابی در کجاست. 

این نرم‌افزار جزو تحریم بود که توانستیم تهیه کنیم و الان OMC ما کامل است و در هر جای کشور که مشکلی برای BTS پیش بیاید، از طریق این نرم‌افزار عیب آن از ساده‌ترین قسمت تا نوک آنتن مشخص می‌شود. پیش از تهیه این نرم‌افزار دو، سه روز طول می‌کشید تا بفهمیم که اصلاً خرابی وجود دارد یا نه. همه خرابی‌ها هم خودشان را نشان نمی‌دادند. در مورد سرعت در تعمیر هم خیلی فشار گذاشتیم و تا حدودی جواب داد. ولی دلایل مختلف دیگری نیز وجود داشت، بالاخره سیستم دولتی است و شما نمی‌توانید اضافه‌کار بیش از حد بدهید که در صورت این کار، باید به دادگاه جواب می‌دادید. حالا هرچقدر می‌شد از بودجه‌های در اختیار وزیر استفاده می‌کردیم ولی به‌هرحال این تمهید هم مشکلات خود را داشت، البته دوستان همکاری می‌کردند و پول هم نمی‌گرفتند چون ما نمی‌توانستیم پرداخت کنیم. 

با این ‌حال بالاخره نتوانستیم یک سیستم قوی و روپا درست کنیم. جمع‌بندی ما هم این بود که بیشتر از این نمی‌توان به سیستم فشار آورد، هم‌ کمبود نیرو و هم در ساختار دولتی مشکل داشتیم و بالاخره تصمیم گرفته شد GC پیدا کنیم و جزو قراردادها باشد تا بخش‌خصوصی به نگهداری بپردازد و وزارتخانه نظارت و کمک کند. این بخش 65 تا 70 درصد اصلاح شد. یک مشکل اساسی 

دیگر هم کمبود تجهیزات در شبکه ما بود که در آخرین سفارش اگر در حد سه میلیون دایر می‌شد، این کمبود رفع می‌شد، اما چون این اتفاق نیفتاد، در سفارش بعدی دیده شد. واگذاری ‌GCها هم کاری بزرگ در بخش خصوصی‌سازی وزارتخانه بود. 

به‌طور کلی در آن مقطع، فعالیت‌های خوبی در حوزه زیرساخت صورت گرفت و آنچه امروز در حوزه پیامک، اینترنت تحت موبایل، اینترنت پرسرعت و... دیده می‌شود، محصول نگاه درست آن مقطع است.