جدال لانگه و میزس

اسکار لانگه اقتصاددان و سیاستمدار لهستانی را شاید بتوان از جدی‌ترین مدافعان سوسیالیسم در قرن بیستم دانست. او را عمدتاً اقتصاددانی نئومارکسیست تلقی می‌کنند که سعی در تئوریزه کردن مفاهیم سوسیالیسم داشت. وجه تمایز او با سایر هم‌قطارانش، دفاع مستدل و نظام‌مندی بود که از سوسیالیسم می‌کرد. او تلاش کرد سوسیالیسم را به زبان متعارف علم اقتصاد آن روزها و در تقابل با نظام بازار و بهینه‌یابی‌هایی از جنس پارتو تبیین کند. رقبای فکری او از فردریش فون هایک گرفته تا به‌خصوص لودویگ فون میزس بودند. از سال‌های پایانی دهه ۱۹۳۰ میلادی که به آمریکا مهاجرت کرد و توانست در دانشگاه شیکاگو به تدریس بپردازد، نظریاتش بیش از پیش شنیده شد. او در معروف‌ترین کتابش که امروزه شهرتش را مدیون آن است چنین استدلال کرد که اقتصاد سوسیالیستی می‌تواند به بهینه اجتماعی منجر شود و حتی مزایایی نیز داشته باشد بنابراین از این منظر می‌توان آن را رقیب اقتصاد بازار دانست. این شیوه چارچوب‌بندی نظری قدرت استدلال و اقناع بالایی برای او به ارمغان آورد. روی دیگر زندگی او را می‌توان در زندگی سیاسی و مناصبی که پس از جنگ جهانی دوم به دست آورد جست‌وجو کرد. او از جمله اقتصاددانانی بود که کم و بیش فرصت یافت در قالب مشاور اقتصادی به پیاده‌سازی برخی ایده‌هایش نیز دست یابد. او در دو دهه آخر عمرش توانست در قامت یک سیاستمدار نیز ظاهر شود، اما در هر حال به نظر می‌رسد شهرت اصلی او را باید در بنیان نظری ایده‌هایش جست‌وجو کرد. اسکار لانگه اگرچه هنگامی که در سال ۱۹۶۵ چشم از جهان فروبست تنها 61 سال داشت اما توانست به خوبی نام خود را با تبیین مفهومی که به نام سوسیالیسم بازاری شناخته می‌شود، عجین کند. مناظرات مکتوب او و جدل‌هایش با فون میزس همچنان جزو خواندنی‌ترین و مستدل‌ترین بخش‌های تاریخ اندیشه‌های علم اقتصاد است.

آنچه در صفحات آتی پیش‌روی شماست، مختصری است از زندگینامه اسکار لانگه و تقابل نظری‌اش با فون میزس. استدلال‌های یک مدافع سرسخت سوسیالیسم در مقابل انتقادات کوبنده یک مدافع بازار آزاد که معتقد بود جامعه سوسیالیستی محاسبات اقتصادی را در نظر نمی‌گیرد، بسیار از لحاظ نظری آموزنده است. آنچه بعدها تجربه تاریخی از ضعف‌ها و قوت‌های هر دو نظام اقتصادی به ما نشان می‌دهد مساله دیگری است که فارغ از جدال نظری این دو متفکر باید به آن پرداخت. فارغ از همدلی با نظریات هر یک از این دو متفکر یعنی لانگه و میزس، آنچه اهمیت دارد این است که هر دو با استدلال‌هایشان به مباحثات مربوط به بازار آزاد و سوسیالیسم غنا بخشیده‌اند.