مسیر پرتردد

گزارش سازمان بین‌المللی انرژی (IEA) با عنوان چشم‌انداز انرژی در جهان که هرسال منتشر می‌شود (و نسخه‌های قبل از سال 2016 آن به صورت رایگان در اختیار عموم قرار دارد) در یکی از بخش‌های خود به اصلاحات یارانه بر مصرف سوخت‌های فسیلی در کشورهای مختلف جهان می‌پردازد. در گزارش سال 2016، اصلاحات یارانه بر سوخت‌های فسیلی در 16 کشور دنیا آورده شده است. در گزارش سال 2015 نیز اصلاحات مربوط به یارانه‌های انرژی در 13 کشور ارائه شده است. در ادامه به اصلاحات انجام‌گرفته در حوزه یارانه سوخت‌های فسیلی در این کشورها می‌پردازیم. به این صورت که در مورد هر کشور، ابتدا ذکر می‌شود که یارانه انرژی به چه چیزی داده می‌شود و سپس چه اصلاحاتی در چه زمانی در دستور کار قرار گرفته است.

الجزایر، آنگولا و آرژانتین

در الجزایر، بنزین، گازوئیل، گاز طبیعی و برق بیشترین یارانه را دریافت می‌کنند. در ژانویه سال 2016، دولت الجزایر قیمت بنزین را 34 درصد افزایش داد و همچنین قیمت گازوئیل در نتیجه اصلاحاتی که در دستور کار قرار گرفته بود 37 درصد افزایش پیدا کرد. همچنین قیمت برق و گاز طبیعی نیز در الجزایر در سال 2016 افزایش یافت. دولت الجزایر در نظر داشت که با این افزایش قیمت، از یک طرف کارایی در مصرف را افزایش دهد و از طرف دیگر فهمیده بود که یارانه پنهان به جای اینکه اقشار کم‌درآمد را منتفع سازد، به نفع اقشار ثروتمند و پرقدرت جامعه است. در آنگولا، بیشترین یارانه مربوط به کروژن و برق است. در دسامبر 2014، یارانه انرژی در این کشور به طور معناداری کاهش پیدا کرد. به طوری که قیمت هر لیتر بنزین به 83 /0 دلار افزایش یافت و قیمت هر لیتر گازوئیل نیز به 5 /0 دلار رسید. در سال 2015 و در جریان اصلاحات یارانه انرژی در این کشور، یارانه بنزین به طور کامل از بین رفت و در سال 2016 نیز یارانه گازوئیل به طور کامل قطع شد. در آرژانتین، بیشترین یارانه به گاز طبیعی، برق و گاز مایع (LPG) داده می‌شود. در ژانویه، مارس و آوریل 2016، دولت آرژانتین قیمت بنزین و گازوئیل را شش درصد افزایش داد. متعاقباً در می 2016 قیمت بنزین و گازوئیل 10 درصد افزایش یافت. در آوریل 2016، قیمت گاز طبیعی در این کشور برای شهروندان، صنایع و بخش حمل‌ونقل افزایش یافت و قیمت برق نیز به واسطه کاهش یارانه‌ای که به آن داده می‌شد، رو به افزایش گذاشت.

اکوادور، هند و اندونزی

در اکوادور بیشترین یارانه انرژی به بنزین و گازوئیل داده می‌شود. در اکتبر سال 2015، دولت اعلام کرد که از این پس، یارانه‌ای که به سوخت جت، نفت، گاز مایع و گازوئیل داده می‌شود، برای مصرف‌کنندگان صنعتی بزرگ به طور کامل قطع خواهد شد. بنابراین صنایع بزرگ دیگر نمی‌توانستند همانند قبل از یارانه‌ای که به این موارد داده می‌شد بهره ببرند. اگرچه این صنایع در نتیجه افزایش قیمت انرژی مورد استفاده‌شان به دلیل حذف یارانه، قیمت محصولات و خدماتشان را افزایش دادند. در هند بیشترین یارانه به کروژن، گاز مایع، گاز طبیعی و برق داده می‌شود. هند در اکتبر 2014، اعطای یارانه به مصرف گازوئیل را به طور کامل قطع کرد. این اصلاحات در ادامه اصلاحاتی بود که در سال 2010 و برای اصلاح قیمت بنزین آغاز شده بود. همچنین هند در آن سال‌ها فرمول جدیدی را برای قیمت‌گذاری گازی که در داخل تولید و عرضه می‌شد ارائه کرد. در ژانویه 2015، دولت هند اجرای یک برنامه یارانه‌دهی نقدی را برای مصرف‌کنندگان گاز مایع در دستور کار قرار داد. هدف از این برنامه، مقابله با استفاده از سوخت یارانه‌ای در مصارف تجاری بود. در آوریل سال 2016، دولت هند برنامه یارانه مستقیم نقدی را برای مصرف‌کنندگان کروژن معرفی کرد و در جولای 2016، برنامه‌ای را تدوین کرد که طی آن مقرر شد قیمت کروژن به صورت تصاعدی افزایش یابد. به عبارت دیگر دولت هند به جای یارانه پنهانی که قبل از سال 2016 به این سوخت فسیلی داده می‌شد، دادن یارانه نقدی را در دستور کار خود قرار داد. در اندونزی بیشترین یارانه‌ای که به سوخت‌های فسیلی داده می‌شود، متعلق به برق و گازوئیل است. در ژانویه 2015، دولت اندونزی یارانه بنزین را به طور کامل قطع کرد و یارانه گازوئیل را کاهش داد. در مارس 2015 قیمت گاز مایع افزایش یافت. در ژانویه 2016، دولت اندونزی برنامه‌هایی را برای اصلاح یارانه‌های برق معرفی کرد که در نتیجه آن، بهتر از قبل به فقرا و اقشار آسیب‌پذیر کمک کند. دولت اندونزی به این نتیجه رسید یارانه‌هایی که به صورت پنهان به برق و دیگر حامل‌های انرژی داده می‌شود بیشتر از آنکه فقرا و اقشار آسیب‌پذیر را منتفع کند، ثروتمندان را منتفع می‌کند. از همین‌رو در مارس سال 2016 اعلام کرد که قصد دارد طی برنامه‌ای، یارانه گازوئیل را به طور کامل قطع کند.

ایران، نیجریه و عمان

در ایران بیشترین یارانه به انرژی به بنزین، گازوئیل، گاز طبیعی و برق داده می‌شود. در می 2015، دولت ایران قیمت بنزین را 28 /0 دلار (700 تومان) به ازای هر لیتر به 35 /0 دلار (هزار تومان) به ازای هر لیتر افزایش داد. در ماه می 2016، دولت تصمیم گرفت سهمیه‌بندی بنزین را تا سپتامبر 2016 کنار بگذارد. کشمکش‌ها سر یارانه‌ای که به بنزین داده می‌شود سال‌هاست که در ایران ادامه دارد اما دولت‌های ایران هنوز نتوانسته‌اند به راه‌حلی مناسب برای کارا ساختن استفاده از یارانه‌ای که برای حامل‌های مختلف انرژی در نظر گرفته‌اند برسند. در نیجریه، بیشترین یارانه به بنزین و کروژن داده می‌شود. در می 2016، دولت نیجریه قیمت بنزین را 68 درصد افزایش داد. به طوری که قیمت هر لیتر بنزین در این کشور به 73 /0 دلار رسید. در عمان، بیشترین یارانه انرژی به بنزین، گازوئیل، گاز طبیعی و برق داده می‌شود. در ژانویه 2015، دولت عمان قیمت گاز را برای مصارف صنعتی صددرصد افزایش داد به طوری که قیمت هر مترمکعب گاز در این کشور به سه دلار رسید. همچنین دولت عمان اعلام کرد که قرار است هر سال، قیمت گاز را برای مصارف صنعتی سه درصد افزایش دهد. در ژانویه 2016، دولت عمان قیمت بنزین سوپر را 33 درصد افزایش داد و قیمت هر لیتر بنزین سوپر در این کشور به 42 /0 دلار رسید. همچنین قیمت بنزین عادی در عمان 23 درصد افزایش یافت و قیمت هر لیتر آن به 36 /0 دلار رسید. قیمت گازوئیل به اندازه 6 /9 درصد افزایش یافت و به 42 /0 دلار برای هر لیتر رسید. دولت عمان در سال 2016 سعی داشت که با این اصلاحات، کارایی در مصرف سوخت را افزایش دهد و همچنین به طور عادلانه‌تری منابع مالی را بین مردم توزیع کند. چراکه منافعی که ثروتمندان از یارانه پنهان به دست می‌آورند از منافعی که فقرا از آن به دست می‌آورند بیشتر است.

قطر، عربستان و ترینیداد و توباگو

در قطر بیشترین یارانه سوخت متعلق به بنزین، گازوئیل، گاز طبیعی و برق است. در ژانویه سال 2016، دولت این کشور تصمیم گرفت در جریان اصلاحات انرژی، قیمت بنزین را حدود 33 درصد افزایش دهد. در می 2016، تعدیل قیمت بنزین و گازوئیل در قطر آغاز شد. این تعدیل بر مبنای قیمت بنزین و گازوئیل در بازار جهانی بود و به عبارت دیگر، دولت قطر حذف کامل یارانه بر مصرف این دو سوخت فسیلی را در آن سال آغاز کرد. در عربستان سعودی، بیشترین یارانه بر انرژی متعلق به بنزین، گازوئیل، گاز طبیعی و برق است. در دسامبر 2015، دولت عربستان اعلام کرد قصد دارد قیمت بنزین را به شدت افزایش دهد. در کنار بنزین، افزایش قیمت گاز طبیعی و برق نیز در دستور کار قرار گرفت. در نتیجه قیمت بنزین سوپر در عربستان 50 درصد افزایش یافت و به 24 /0 دلار به ازای هر لیتر رسید. قیمت بنزین معمولی نیز 50 درصد افزایش یافت و به 20 /0 دلار به ازای هر لیتر رسید. قیمت برق نیز رو به افزایش گذاشت. در ترینیداد و توباگو بیشترین یارانه به سوخت‌های فسیلی به بنزین، گازوئیل و برق داده می‌شود. در سپتامبر 2015، قیمت بنزین و گازوئیل در این کشور افزایش یافت. در آوریل 2016، دولت ترینیداد و توباگو برنامه بودجه‌ای را منتشر کرد که در آن، کاهش چشمگیر یارانه بنزین و گازوئیل مشاهده می‌شد.

تونس، تایلند، اوکراین و ونزوئلا

در تونس، بیشترین یارانه به سوخت‌های فسیلی به بنزین، گازوئیل، برق، گاز مایع و کروژن داده می‌شود. در آوریل 2016، دولت تونس اعلام کرد که قصد دارد قیمت‌ حامل‌های انرژی را اصلاح کند و قیمت‌گذاری سوخت را بر عهده بازار بگذارد. در تایلند بیشترین یارانه به انرژی متعلق به گاز مایع، گاز طبیعی و برق است. در اکتبر 2014، قیمت CNG برای وسایل نقلیه افزایش یافت و به 3 /0 دلار به ازای هر کیلوگرم رسید. همچنین در دسامبر 2014، یارانه گاز مایع در عمان به طور کامل حذف شد. در ژانویه 2016 دولت تایلند اعلام کرد که قصد دارد اصلاحاتی را در حوزه قیمت‌گذاری انرژی انجام دهد و این کار را با اصلاح قیمت CNG در جولای 2016 آغاز کرد. در اوکراین بیشترین یارانه انرژی به گاز طبیعی و برق اختصاص دارد. در آوریل 2016 دولت اوکراین تصمیم گرفت قیمت‌گذاری گاز طبیعی را بر عهده بازار بگذارد و دیگر مانند قبل با اعطای یارانه به گاز طبیعی قیمت آن را پایین نگه ندارد. در مقابل سیاستگذار در اوکراین تصمیم گرفت که در ازای حذف یارانه مصرف انرژی، برنامه‌های حمایتی دیگری را برای شهروندان به ویژه اقشار کم‌درآمد و آسیب‌پذیر ارائه کند. در ونزوئلا بیشترین یارانه به سوخت‌های فسیلی برای بنزین، گازوئیل، گاز طبیعی و برق است. در فوریه 2016 دولت ونزوئلا قیمت بنزین سوپر را 60 برابر افزایش داد و در نتیجه قیمت آن به 6 /0 دلار به ازای هر لیتر رسید. قیمت بنزین معمولی نیز 14 برابر افزایش یافت و به 1 /0 دلار به ازای هر لیتر رسید.

چین، غنا و کویت

در چین، بیشترین یارانه به مصرف سوخت‌های فسیلی متعلق به گاز طبیعی، گاز مایع و برق است. در فوریه 2015، دولت چین اعلام کرد که برنامه دارد مصرف‌کنندگان صنعتی قدیمی و جدید گاز را تحت یک مکانیسم واحد قیمت‌گذاری درآورد و دیگر به صنایع نوپا برای مصرف گاز یارانه ندهد. در غنا بیشترین یارانه به انرژی به گاز مایع داده می‌شود. در ژوئن 2015، دولت این کشور قیمت فرآورده‌های نفتی را اصلاح کرد. در کویت نیز بیشترین یارانه به سوخت‌های فسیلی به مصرف بنزین، گازوئیل، کروژن، گاز مایع، گاز طبیعی و برق داده می‌شود. در ژانویه 2015، دولت کویت قیمت گازوئیل را افزایش داد به طوری که قیمت هر لیتر آن به 56 /0 دلار رسید. در پایان ژانویه 2015، قیمت گازوئیل و کروژن مجدداً کاهش یافت چراکه فشارهای سیاسی مانع از این اصلاحات می‌شد. در نتیجه قیمت هر لیتر گازوئیل به 36 /0 دلار عقب‌نشینی کرد. به دلیل فشارهای سیاسی موجود دولت کویت اصلاح قیمت حامل‌های انرژی و برنامه‌هایش برای حذف یارانه پنهان بنزین و برق را به تعویق انداخت.

مالزی، مراکش، امارات و ویتنام

در مالزی بیشترین یارانه انرژی به گاز طبیعی، گاز مایع و برق داده می‌شود. در ژانویه 2014، دولت مالزی تعرفه‌های مصرف برق را به طور میانگین 15 درصد افزایش داد و تصمیم گرفت از دستکاری قیمت گاز دست بردارد. در می 2014، قیمت گاز طبیعی در مالزی 26 درصد افزایش یافت. البته این افزایش قیمت برای همه نبود. در دسامبر 2014، دولت مالزی یارانه بنزین و گازوئیل را به طور کامل حذف کرد و امروزه قیمت بنزین در این کشور بر اساس سطح بین‌المللی آن تعیین می‌شود. در مراکش بیشترین یارانه به مصرف سوخت‌های فسیلی متعلق به گاز مایع است.

 با آغاز سال 2014، یارانه بنزین و نفت در مراکش حذف شد. دولت این کشور با آغاز سال 2015 یارانه گازوئیل را نیز به طور کامل قطع کرد. در امارات بیشترین یارانه انرژی متعلق به بنزین، گازوئیل، گاز طبیعی و برق است. از آگوست 2015، دولت امارات شروع به تعدیل قیمت سوخت به طور ماهانه و رساندن آن به سطح جهانی خود کرد. در ویتنام نیز بیشترین یارانه سوخت‌های فسیلی برای گاز طبیعی، برق و زغال‌سنگ است. در مارس 2015، دولت این کشور تعرفه مصرف برق را 5 /7 درصد افزایش داد.